У 2025 годзе спартыўна-культурны фестываль «Вытокi» з 5 па 7 чэрвеня прыняў адзін з самых прыгожых гарадоў Віцебшчыны — Паставы.
Арганізатары кожны сезон здзіўляюць цікавымі праектамі, якія дапамагаюць бліжэй пазнаёміцца з рознымі куткамі Беларусі. Пастаўскі раён вядомы сваёй багатай гісторыяй і культурнай спадчынай, тут шануюць традыцыі і актыўна займаюцца развіццём рэгіёна.
Першымі бліжэй даведацца Паставы змаглі удзельнікі турыстычнай акцыі «Вандруй. Адчуй. Натхняйся», якую арганізавала Нацыянальнае агенства па турызме.
Горад Паставы размешчаны ў Віцебскай вобласці, зусім недалёка ад граніцы з Літвой, і налічвае шэсць стагоддзяў гісторыі. Тут не так шмат славутасцяў, але тыя, якія ёсць, вызначана заслугоўваюць таго, каб іх убачыць. Расказваем, як складалася гісторыя горада і што тут можна паглядзець сёння.
Касцёл Святога Антонія Падуанскага
Каталіцкі прыход заснавалі ў Паставах у 1516 годзе і неўзабаве для яго пабудавалі драўляную царкву. Некалькі разоў яе знішчалі і аднаўлялі. А ў канцы XIX стагоддзі пачалі будаваць на падмурку старой царквы новы касцёл, каменны; праект быў падрыхтаваны архітэктарам Артурам Гойбелем. Будынак атрымаў рысы неаготыкі, а асвяцілі новую царкву ў гонар Святога Антонія Падуанскага.
У Першай сусветнай вайне новы касцёл атрымаў моцныя пашкоджанні. Калі Паставы знаходзіліся ў складзе Польшчы, палякі адрэстаўравалі яго. А калі горад аказаўся ў складзе БССР, савецкае кіраўніцтва адправіла яго ксяндза ў лагеры. У вайну нацысты расстралялі іншага святара пробашча Браніслава Мацееўскага.
Пасля вайны храм закрылі, у ім часова размяшчаўся склад, а затым — завадское прадпрыемства. У 1988 годзе яго вярнуліся каталіцкай царкве, і зараз ён дзейнічае. Будынак пабудаваны з чырвонай цэглы і валодае хупавымі прапорцыямі. Яго дамінанта — высокая чатырохгранная званіца над цэнтральным уваходам.
Касцёл упрыгожаны ў традыцыях неаготыкі: спічастыя аркі, шпілі. Незвычайная дэталь — гадзіннік на званіцы. Унутранае ўбранне таксама варта агледзець: зорчатыя скляпенні, калоны, вітражныя шкла. Інтэр'еры вытрыманы ў бела-карычневых танах: такая каляровая гама таксама не зусім тыповая для каталіцкіх храмаў.
К слову, если захотите сфотографировать здание снаружи, вот подсказка: самые эффектные кадры получаются с противоположного берега реки, это прямо-таки идеальный «открыточный» вид.
Царква Святога Мікалая
На тым самым супрацьлеглым беразе, адкуль так зручна фатаграфаваць касцёл, знаходзіцца наступная славутасць: праваслаўная царква Святога Мікалая Цудатворца Яе пабудавалі ў 1894 годзе на месцы былой уніяцкай царквы.
Храм мае рысы рускага стылю і тыповую для яго кампазіцыю. Асноўны аб'ём кубічны, завяршаецца ён пяцякупаллем (адзін галоўны купал-цыбулінка ў асяроддзі чатырох невялікіх), над уваходам — шатровая званіца, таксама з цыбульнай глаўкай. Элементы вонкавага дэкору – паяскі, фрызы, кілепадобныя аконныя ліштва і шчыпцы, какошнікі.
Галоўная дэталь унутранага ўбрання — пазалочаны аднаярусны іканастас у неарускім стылі, упрыгожаны купаламі. Некаторыя вобразы іканастаса (напрыклад, «Прабацька Абрагам», «Пётр і Ян», «Дэісус» і іншыя) маюць мастацкую каштоўнасць.
Стары млын
Вадзяны млын у Паставах, размешчаны ў цэнтры горада, на беразе ракі Мядзелка, датуецца другой паловай XIX стагоддзя.
Гаворка ідзе пра трохпавярховы будынак з чырвонай цэглы, які лічыцца помнікам прамысловай архітэктуры. Рызаліт і калоны, якія ўпрыгожваюць фасад, дазваляюць аднесці яго да стылю класіцызм. У 1990-я гады будынак былога вадзянога млына ў Паставах быў адрэстаўраваны, зараз у ім размешчаецца Дом рамёстваў «Стары млын».
Будынак млына выдатна захаваўся і да нашых дзён у практычна нязменным выглядзе. Гэта помнік прамысловай архітэктуры, які мае рысы позняга класіцызму.
Палац Тызенгаўза
З падзелу з гісторыяй горада вы ўжо зразумелі, якое значэнне Тызенгаўзы мелі для развіцця Паставаў. Вядома, не абышлося і без палаца, заснаванага прадстаўнікамі слаўнага роду. Будаваць палац пачалі яшчэ для Антонія Тызенгаўза па праекце італьянскага дойліда, а працягнуліся работы пры Канстанціне Тызенгаўзе.
Трэба заўважыць, што Канстанцін увогуле быў цікавай і выбітнай асобай. Ён прыняў удзел у Айчыннай вайне 1812 года на баку Напалеона, за што быў вымушаны пасля вайны застацца ў Парыжы — на радзіме ён лічыўся б здраднікам. Пазней імператар Аляксандр I аб'явіў амністыю, і Канстанцін вярнуўся.
На радзіме ён абсталяваўся ва ўласным палацы, дзе актыўна займаўся арніталогіяй: гэтае захапленне з'явілася ў яго ў Парыжы. У Канстанціна быў нават спецыяльны памочнік, які рабіў пудзілы птушак. Калекцыя пудзілаў была сапраўды вялізнай: каля 3 000 экзэмпляраў! Апроч арніталогіі, Канстанцін Тызенгаўз яшчэ і выдатна маляваў і граў на музычных інструментах.
У сутарэнных памяшканнях палаца Тызенгаўзаў сёння працуе музей (пра яго мы яшчэ скажам пазней). У дворыку бальніцы вы знойдзеце яшчэ адну славутасць: помнік Канстанціну Тызенгаўзу. Манумент аддае належнае захапленню Тызенгаўза арніталогіяй: на руцэ Канстанціна сядзяць птушкі, а сам ён пагружаны ў задуменнасць.
Краязнаўчы музей
А зараз, як і абяцалі, вяртаемся ў палац Тызенгаўзаў — на гэты раз, каб наведаць музей у сутарэнных памяшканнях. Экспазіцыя падзелена на тры часткі. Першая прысвячаецца самому Канстанціну Тызенгаўзу, другая — кавалерыйскай школе, які адзін час дзейнічала ў Паставах (дарэчы, тады імі валодалі Пшаздзецкія). Трэцяя частка выставы расказвае пра Першую сусветную вайну.
Экспазіцыя з Тызенгаўзам — бадай, самая насычаная. Вы даведаецеся шмат цікавага пра гэтага выдатнага чалавека і яго захапленні. Паўсюль — эфектныя пудзілы птушак. Нажаль, яны ўсё сучасныя, а сапраўдных Тызенгаўз падарыў перад смерцю Віленскаму ўніверсітэту.
Апроч птушыных пудзілаў, вы ўбачыце тут прылады, з дапамогай якіх іх выраблялі, кнігі, па якіх, магчыма, вучыліся Тызенгаўзы, партрэты, паштоўкі, рэдкія дакументы, фрагменты салдацкай амуніцыі часоў Першай сусветнай і нават частку калючага дрота, які нагадвае аб жахах вайны. Увогуле, экспазіцыя музея цікавая і пазнавальная, так што смела заходзіце на экскурсію.
Спартыўна-турыстычны комплекс «Азяркі»
Дзіўны лес на беразе возера Белае сустрэне вас свежым паветрам і хваёвым водарам! Шырокая інфраструктура комплексу падыдзе для гасцей з рознымі відамі актыўнасці. Для спакойнага адпачынку на ўлонні прыроды комплекс прапануе ўтульныя альтанкі, месца з драўляным насцілам для ўсталёўкі намётаў, кемперную стаянку і камфартабельны пляж.
Галоўным аб'ектам СТК «Азёры» з'яўляецца вяровачны парк! Ён выдатна падыходзіць як для карпаратыўных мерапрыемстваў, так і сумеснага сямейнага адпачынку. Тут кожны знойдзе сабе занятак па інтарэсах. Да паслуг наведвальнікаў: — дзве трасы лёгкага і сярэдняга ўзроўняў складанасці, разлічаныя на рознаўзроставыя катэгорыі; — хуткасны спуск (троляў) самы доўгі ў Віцебскай вобласці (160 метраў); — скаладром з трыма сценамі для лажання — цір для стральбы з пнеўматычнай вінтоўкі і пісталета.
І яшчэ адна фішка СТК «Азёры» — Дзед Бай! Добры казачнік і яго чароўныя сябры сустрэнуць ля варот доўгачаканых гасцей, правядуць па казачных сцяжынках і падораць незабыўнае дзейства з серыі анімацыйных праграм «Дзед Бай запрашае на Пастаўшчыну». Персанаж Дзеда Бая быў абраны не выпадкова. Гэта даніна павагі творчасці нашага земляка паэта, пісьменніка і перакладчыка Уладзіміра Дубоўкі, у казках якога неаднаразова сустракаецца Дзед Бай. Анімацыйныя праграмы з яго ўдзелам спадабаюцца і дзецям і дарослым. Гэта абавязкова трэба ўбачыць!
