Рагачоў — беларускі горад, адміністрацыйны цэнтр Рагачоўскага раёна ў Гомельскай вобласці Беларусі. Размешчаны пры ўпадзенні ракі Друць у Дняпро ў 120 км ад Гомеля.
У XVI-XVII стагоддзях Рагачоў уваходзіў у склад Вялікага княства Літоўскага, а пасля Люблінскай уніі - Рэчы Паспалітай. У 1772 годзе пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай горад адышоў да Расійскай імперыі. У XIX стагоддзі тут актыўна развівалася прамысловасць і гандаль, быў пабудаваны шэраг прамысловых прадпрыемстваў, што садзейнічала росту насельніцтва.
У перыяд Вялікай Айчыннай вайны Рагачоў быў акупаваны нямецкімі войскамі з 1941 па 1944 гады, панёс значныя разбурэнні, але пасля вайны быў адноўлены.
Сёння Рагачоў — адміністрацыйны цэнтр Рагачоўскага раёна Гомельскай вобласці, вядомы сваімі прадпрыемствамі харчовай прамысловасці, у прыватнасці, вытворчасцю малочнай прадукцыі і кандытарскіх вырабаў. Горад захоўвае культурную і гістарычную спадчыну, з'яўляючыся важным рэгіянальным цэнтрам.
Часта той ці іншы горад з'яўляецца закладнікам уласнага іміджу. Гарады Беларусі - не выключэнне. Так, напрыклад, Рагачоў для большасці турыстаў - радзіма згушчонкі. Мы знайшлі 6 нагод наведаць адзін з самых салодкіх гарадоў Гомельскай вобласці.
Зрабіць сэлфі на фоне гіганцкай згушчонкі
Скульптурная кампазіцыя, прысвечаная згушчанаму малаку, была ўстаноўлена ў горадзе ў 2013 годзе ў гонар 75-годдзя Рагачоўскага малочна-кансервавага камбіната. І з тых часоў сэлф на фоне помніка ласунку - праграма, абавязковая для ўсіх наведвальнікаў горада. Тут ужо нічога не папішаш: ад знаёмага, звыклага, вядомага ў турызме нікуды не падзецца.
Вы можаце колькі заўгодна атрымліваць асалоду ад ап'яняльных прыгажосцю лавандавых палёў Францыі, але без абавязковага сэлфі на фоне Эйфелевай вежы не абысціся. Тое самае - з Рагачова і яго згушчанай славай. Дарэчы, міжвольныя паралелі з Парыжам могуць камусьці здацца недарэчнымі. Аднак дзекабрыст Мікіта Мураўёў, які наведаў Рагачоў у 1821 годзе, назваў горад «маленькім Парыжам».
Купіць свежай згушчонкі з апошняй партыі
Экскурсій на вытворчасць з дэгустацыяй Рагачоўскі малочнакансервавы камбінат, на жаль, пакуль не праводзіць. Хаця ідэі такія неаднаразова выказваліся. У прыватнасці, у рамках праекту Belarus N прапаноўвалася стварыць маршрут «Згушчоначны» з наведваннем камбіната. Будзем спадзявацца, што такая магчымасць рана ці позна ў турыстаў з'явіцца, а пакуль прапануем зазірнуць у «Друць» - фірмовую краму Рагачоўскага МКК. Тут заўсёды вялікі выбар рагачоўскіх прысмакаў. Калі павязе, там жа можна купіць згушчаныя сувеніры - магніты і гурткі.
Убачыць неагатычны Касцёл святога Антонія
Касцёл, асвячоны ў 1912 годзе, нямала пабачыў на сваім вяку. За гады савецкай улады гэты неагатычны прыгажун паспеў пабываць і збожжаскладам, і цэхам па вытворчасці ліманаду, і хлебазаводам. У пачатку 2000-х гадоў будынак быў перададзены мясцовай каталіцкай абшчыне. У 2003 годзе пачаліся работы па рэстаўрацыі касцёла. Шкада толькі, што яны некалькі зацягнулася - службы ў касцёле цяпер не праводзяцца. Што, у цэлым не прымяншае добрых якасцяў гэтага помніка архітэктуры, занесенага ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь.
Ацаніць панараму з Замкавай гары
Гарадзішча старажытнага горада рагачоўцы называюць Замкавай гарой. Яно і зразумела. Апроч таго, што тут размяшчалася гарадзішча, тут яшчэ знаходзіўся Замак Боны Сфорца, жонкі караля Рэчы Паспалітай Жыгімонта I. На жаль, на сёння ад рэнесанснага замка не засталося нават руін. Аб тым, што месца з'яўляецца гістарычнай каштоўнасцю, нагадвае толькі таблічка на памятным знаку. На ёй выгравіравана: "Адсюль ёсць пайшоў горад Рагачоў у лета 1142 года". Прыемны бонус, які чакае наведвальніка - маляўнічыя наваколлі. Праўда, зараз навакольны пейзаж крыху прыпсаваны будаўніцтвам новага моста. Але гэта справа часу.
Наведаць кароткавіцкія мясціны ў горадзе…
Рагачоў для Караткевіча - гэта як Болдзіна для Пушкіна. Няхай сучасны класік беларускай літаратуры нарадзіўся ў Оршы, а доўгі час жыў і працаваў у Мінску, Рагачоў займае не апошняе месца ў яго біяграфіі. Сюды ён прыязджаў да свайго роднага дзядзькі Ігара Васільевіча Грыневіча – у ягоным доме ў прыватным сектары Караткевічам былі напісаныя “Ладдзя роспачы”, “Нельга забыць” і іншыя творы. Вуліцу, дзе знаходзіцца дом сваякоў пісьменніка, пару гадоў таму перайменавалі - сёння яна па праве носіць імя Уладзіміра Сямёнавіча Караткевіча.
На старых могілках сіламі мясцовых краязнаўцаў адноўлены памятны знак на магіле продка пісьменніка - Томаша Грыневіча, кіраўніка атрада паўстанцаў падчас паўстання Кастуся Каліноўскага 1863-1864 гадоў. Вобраз менавіта Томаша Грыневіча класік выкарыстоўваў у сваіх творах: "Каласы пад сярпом тваiм", "Паром на бурнай рацы". Рагачоў сучасны таксама шануе класіка - 2 гады таму ў рамках акцыі Must Act - Must Art на адной з пяціпавярховак Рагачова на скрыжаванні вуліц Савецкай і Інтэрнацыянальнай з'явіўся графіці-партрэт пісьменніка.
Усяго ў 7 км ад Рагачова, на стромкім беразе Дняпра размясцілася вёска Азярышча - упадабанае месца адпачынку пісьменніка, крыніца яго натхнення. Сама прырода ў гэтым незвычайна маляўнічым месцы размяшчае да творчасці і сузірання. Тут расла тая самая груша, якая "цвіла апошні год" у знакамітым рамане "Каласы пад сярпом тваім".
Знайсці Эйфелеву і Пізанскую вежы
Жылы дом па вуліцы Саннікава даўно стаў мясцовай славутасцю. Былы гаспадар дома Эдуард Майсеенка даў другое жыццё пластыкавым бутэлькам. Тут можна ўбачыць трапічныя пальмы, дэльфінаў, якія суседнічаюць з Пізанскай і Эйфелевай вежамі. Народны арт-аб'ект – прыклад таго, як талент і энтузіязм здольныя на шматлікае без выдаткаў і бюракратычных паравалок.
Атрымаць ляльку-абярэг
У наваколлях горада ёсць адзіны ў Беларусі экалагічны музей "Беларуская лялька". Тут, у вёсцы Стрэнькі, выконваючы ўсе традыцыі продкаў, робяць абрадавых лялек.
Бо здаўна ў куфар з пасагам дзяўчыне ў гэтых краях стагоддзямі абавязкова клалі «неразлучнікаў», каб ішла з мужам па жыцці рука аб руку. Над дзвярыма дома вешалі «Вязунчыка», які прываблівае поспех і не выпускае яе за вароты. Далей ад чужых вачэй, каб не разбурыла дабрабыт чалавечая зайздрасць, хавалі кужэльную пышнагрудую прыгажуню з малымі. Лялячкі "Пеленашкі" майстраваліся ў чаканні немаўля.
Абярэгі не шылі, а толькі скручвалі ды завязвалі. Усе яны былі без асоб, каб злыя сілы "не пазнавалі". У музеі можна і самому павучыцца іх рабіць.
Недалёка ад горада, у цудоўным сасновым лесе на беразе Дняпра, размясціўся самы буйны беларускі санаторый - "Прыдняпроўскі", вядомы далёка за межамі краіны. Пуцёўкі ў гэтую беларускую здраўніцу трэба купляць загадзя. А знакамітая яна ўнікальнымі сапрапелевымі гразямі возера Святое і мінеральнымі водамі. І гэта якраз той выпадак, калі можна сто разоў пачуць, але лепш паспрабаваць самому. Жывая рагачоўская вада і лячэбныя гразі маладзяць скуру, лечаць суставы, супакойваюць нервы і вяртаюць сілу.
Паглядзець сабор Аляксандра Неўскага
Велічны і прыгожы храм пабудаваны ў 1886 годзе ў псеўдавізантыйскім стылі і асвечаны ў гонар Святога князя Аляксандра Неўскага. Манументальны пяцікупальны храм меў цэнтрычную аб'ёмна-прасторавую кампазіцыю. Але вайна не пашкадавала і яго. У 1941 годзе падчас баёў сабор быў поўнасцю разбураны, на яго месцы ў 1943 годзе ўзвялі драўляны храм. Але і ён не прастаяў доўга, праз год, у 1944 году немцы дашчэнту спалі новую царкву пры адступленні. Доўгі час храм не аднаўлялі, і толькі ў 1989 г. узяліся за рэканструкцыю храма. Новы адбудаваны сабор таксама асвятлілі ў гонар Аляксандра Неўскага.
Наведаць будынак былой земскай управы
Будынак пабудаваны ў 1914-16 гадах з цэглы ў стылі мадэрн. Характэрна яно сваёй асіметрычнай кампазіцыяй: галоўны фасад падзелены на чатыры розныя па памерах часткі. У яго дэкоры скарыстаны пілястры, лучковыя і паўкруглыя нішы, рустоўка. У часы Другой сусветнай вайны горад быў цалкам пераўтвораны ў руіны, але будынак былой земскай управы цудоўна захаваўся. Цяпер тут знаходзіцца раённы цэнтр пазашкольнай работы і раённая бібліятэка.
Наведаць дом купца Беленькага
Дарэвалюцыйных будынкаў у горадзе зусім няшмат. Адным з іх з'яўляецца эклектычны дом купца Беленькага, пабудаваны на мяжы XIX-XX стагоддзяў. Бэрл Беленькі гандляваў дарагімі тканінамі і славіўся сярод пакупнікоў сумленнасцю. Берл быў мудрым чалавекам, да парад якога прыслухоўваліся гараджане, засядаў у гарадской думе і меў самую ганаровую лаву ў сінагозе. Бездакорная рэпутацыя купца аказала ўплыў на атрыманне ім вялікага страхавога прыза, дзякуючы якому ён і пабудаваў у цэнтры Рагачова вялікі цагляны дом, дзе пражыў з сям'ёй да вясны 1918 года. Збудаванне мае два паверхі. Галоўны фасад дома завершаны развітым карнізам. Фасад дома выкананы ў двух колерах. Будынак з'яўляецца помнікам эклектычнай архітэктуры.
Наведаць музей народнай славы
У залах музея прадстаўлена мноства розных экспанатаў, якія маюць дачыненне да гісторыі Рагачова: калекцыя ікон, старажытныя рукапісныя і друкаваныя кнігі, посуд бронзавага веку, прадметы побыту, сельскагаспадарчы інвентар, медальён Станіслава Аўгуста Панятоўскага (апошняга караля Рэчы Паспалітай). Адна з пяці залаў музея прысвечана падзеям Вялікай Айчыннай вайны.
Завітаць у мясцовую сінагогу
Сінагога Рагачова — важны помнік габрэйскай культурнай спадчыны. Будынак сінагогі быў пабудаваны ў XIX стагоддзі і служыў цэнтрам рэлігійнага і грамадскага жыцця яўрэйскай абшчыны горада. Архітэктура сінагогі спалучае ў сабе элементы класічнага і ўсходняга стыляў. Нягледзячы на гістарычныя ўзрушэнні, будынак сінагогі захаваў сваю аўтэнтычнасць і з'яўляецца месцам, дзе можна даведацца пра багатую гісторыю яўрэйскай культуры ў Рагачове.
Убачыць помнік ахвярам Чарнобыльскай катастрофы
Гэты помнік быў усталяваны ў памяць аб ахвярах Чарнобыльскай катастрофы, якая адбылася ў 1986 годзе і моцна закранула Беларусь. Помнік уяўляе сабой скульптурную кампазіцыю, якая сімвалізуе скруху і надзею на лепшую будучыню. Месца ля помніка часта наведваюць жыхары і госці горада, каб ушанаваць памяць тых, хто пацярпеў ад радыяцыйнай аварыі.
Знайсці капліцы з чырвонай цэглы на старых могілках паміж вуліцамі Луначарскага і Інтэрнацыянальнай.
Гэты пункт маршруту знаходзіцца ўсяго за некалькі сотняў метраў ад музея. Калі будзеце ісці да капліц з боку парка, прагуляйцеся спачатку па сцяжынцы, якая падзяляе могілкі і спуск да ракі. Гавораць, менавіта гэты пейзаж быў адным з самых любімых ва Уладзіміра Караткевіча і часта натхняў класіка беларускай літаратуры на новыя творы.
Фамільныя магільныя скляпы вы заўважыце здалёк. Тры незвычайныя будынкі з чырвонай цэглы, пабудаваныя мецэнатамі горада ў розны час, адразу ж прыцягваюць увагу. Першы паверх капліц уяўляў сабой пакой для малітваў, а ў падземных памяшканнях былі пахаваныя целы памерлых.
Першы і самы стары будынак - капліца роду Грышнераў. Помнік псеўдарускага стылю пабудаваны арыентыровачна ў другой палове XIX стагоддзя галоўным ляснічым Рагачоўскага павета Васілём Грышнерам. Там былі пахаваны сем чалавек. Другая капліца адносіцца да таго ж стылю і была пабудавана для мецэнатаў Іолшыных - мужа і жонкі Варвары і Васіля. А вось трэцяя выканана ў класічным стылі, яе ўзвёў для сваёй маладой жонкі Юліі воінскі начальнік Рагачоўскага павета Дзмітрый Вержэйскі. Цікавы той факт, што сама Юлія была каталічкай, але ў якасці выключэння яе мужу дазволілі пахаваць жонку ў капліцы на праваслаўных могілках.
У 1950-х гадах мясцовыя жыхары, спадзяючыся адшукаць каштоўнасці, у двух магільных склепе прабілі падлогу і выявілі труны. Зламыснікі спрабавалі пракрасціся ўнутр і пазней, так што ў выніку капліцы закансервавалі.
На гэтых жа могілках і бабуля Уладзіміра Караткевіча. Але не толькі гэты факт звязвае знакамітага беларускага пісьменніка з Рагачовым. Караткевіч вельмі любіў прыязджаць сюды да сваякоў і праводзіў у горадзе на Дняпры па некалькі месяцаў за год. Спыняўся ў доме, пабудаваным яго дзедам Васілём Грынкевічам у 1914-м. Многія з твораў Караткевіч стварыў менавіта ў Рагачове. У іх ліку "Ладдзя роспачы", "Дарагаю, якую прайшоў", "Дрэва вечнасці" і "Зямля дзядоў". У апошняй паэме згадваюцца і „руіны замка каралевы Боны”, і „над Дняпром шырокім курганамі”, і нават „капліца над бабчынай магілаю старой”.
Сфатаграфавацца ля будынка рэальнай вучэльні. Дзе: вул. Цымермана, 36 (сярэдняя школа №2 імя У.М. Калеснікава)
На вуліцы Цімермана нас у першую чаргу цікавіць двухпавярховы мураваны будынак у стылі мадэрн, які з'явіўся ў Рагачове ў 1906 годзе. Пабудавалі яго на грошы мецэната Васіля Іолшына і яго жонкі Барбары (так-так, менавіта іх капліцу мы бачылі на могілках). Яно стала першым у горадзе, дзе з'явілася паравы апал. А вада пераганялася ў памяшканні са студні з дапамогай электрычнасці. Сям'я Іолшыных не паскупілася і на добраўпарадкаванне вучылішча: толькі ўявіце, тут былі нават вежа з абсерваторыяй і дамавая царква. А Закон Божы выкладалі прадстаўнікі адразу трох канфесій: для яўрэяў - рабін, для каталікоў - ксёндз, а для праваслаўных вернікаў - святар. Зарплату педагогам таксама плацілі Іолшыны.
Як і многія будынкі горада, у пачатку Вялікай Айчыннай пабудова была спалена. Але ў 1950-х гадах яе аднавілі. Цяпер тут размяшчаецца рагачоўская сярэдняя школа № 2 імя Віталя Калеснікава - Героя Савецкага Саюза.
Сям'я Іолшыных зрабіла вельмі шмат для горада. Муж і жонка ахвяравалі вялізныя сумы на адукацыю, культуру і добраўпарадкаванне. Акрамя рэальнага вучылішча за іх грошы былі пабудаваны некалькі цагляных дамоў для патрэб горада, тэатр, прытулак, у цэнтры праведзена вулічнае асвятленне, ля дарог высаджаны ліпы, клёны і таполі. Варвара Іолшына пасля сваёй смерці завяшчала грошы рэальнаму вучылішчу на выплату стыпендый найбольш бедным навучэнцам, а таксама на ўтрыманне прытулку для тых, хто мае патрэбу.
Будынак рэальнай вучэльні. Дзе: вул. Цымермана, 36 (сярэдняя школа №2 імя У.М. Калеснікава) На вуліцы Цімермана нас у першую чаргу цікавіць двухпавярховы мураваны будынак у стылі мадэрн, які з'явіўся ў Рагачове ў 1906 годзе. Пабудавалі яго на грошы мецэната Васіля Іолшына і яго жонкі Барбары (так-так, менавіта іх капліцу мы бачылі на могілках). Яно стала першым у горадзе, дзе з'явілася паравы апал. А вада пераганялася ў памяшканні са студні з дапамогай электрычнасці. Сям'я Іолшыных не паскупілася і на добраўпарадкаванне вучылішча: толькі ўявіце, тут былі нават вежа з абсерваторыяй і дамавая царква. А Закон Божы выкладалі прадстаўнікі адразу трох канфесій: для яўрэяў - рабін, для каталікоў - ксёндз, а для праваслаўных вернікаў - святар. Зарплату педагогам таксама плацілі Іолшыны. Як і многія будынкі горада, у пачатку Вялікай Айчыннай пабудова была спалена. Але ў 1950-х гадах яе аднавілі. Цяпер тут размяшчаецца рагачоўская сярэдняя школа № 2 імя Віталя Калеснікава - Героя Савецкага Саюза. Сям'я Іолшыных зрабіла вельмі шмат для горада. Муж і жонка ахвяравалі вялізныя сумы на адукацыю, культуру і добраўпарадкаванне. Акрамя рэальнага вучылішча за іх грошы былі пабудаваны некалькі цагляных дамоў для патрэб горада, тэатр, прытулак, у цэнтры праведзена вулічнае асвятленне, ля дарог высаджаны ліпы, клёны і таполі. Варвара Іолшына пасля сваёй смерці завяшчала грошы рэальнаму вучылішчу на выплату стыпендый найбольш бедным навучэнцам, а таксама на ўтрыманне прытулку для тых, хто мае патрэбу.
