Ёсць беларускія гарады, добра вядомыя не толькі ў краіне, але і за яе межамі. Нясвіж — адно з такіх мястэчак. Дарэчы, 18 чэрвеня ў 1586 годзе гораду быў нададзены герб.
Адной з галоўных славутасцей мясцовасці з’яўляецца Нясвіжскі замак. Сёння раскажам самыя цікавыя факты пра яго гісторыю стварэння і існаванне ў далёкія часы.
Факт першы. Нясвяжскі замак быў драўляны.
Першапачаткова Нясвіжскі замак быў драўляны. Каменная версія з'явілася ў 1583 годзе пры Мікалае Хрыстафоры Радзівіле Сіротке. Замак лічыўся адным з найлепшых абарончых збудаванняў ВКЛ.
Факт другі. У 1660 годзе замак вытрымаў двухмесячную асаду маскоўскімі войскамі.
Такая стойкасць паўплывала на ход вайны і дала перавагу Рэчы Паспалітай. У падзяку сойм на 4 гады вызваліў горад Нясвіж ад ваенных пастояў і падаткаў.
Факт трэці. У 1706 годзе замак быу разбураны.
У час Паўночнай вайны ў 1706 годзе шведскае войска на чале з Карлам ХІІ разрабавала замак і знішчыла яго ўмацаванні.
Факт чацвёрты. Замак быў адноўены пры Міхаіле Казіміры Радзівіле Рыбаньке.
Замак стаў цэнтрам культурнага жыцця, а абарончая функцыя адышла на другі план. У палацы былі створаны Тэатральная зала, капліца, друкарня, багатая бібліятэка, партрэтная галерэя, калекцыі зброі і каштоўнасцяў.
Факт пяты. Пасля разрабавання замак доўга знаходзіўся ў заняпадзе.
Радзівілы вярнуліся ў Нясвіж і заняліся аднаўленнем замка, а таксама стварэннем аднаго з найбуйнейшых ландшафтных паркаў у Еўропе.
Факт шосты. Апошнім уладальнікам замка быў князь Лявон Уладзіслаў Радзівіл.
У пачатку Другой сусветнай вайны яго арыштавалі і вывезлі ў Маскву. Пазней князь эміграваў у Еўропу.
Факт сёмы. У гады нямецкай акупацыі ў замку размяшчаўся ваенны шпіталь.
У гады нямецкай акупацыі ў замку размяшчаўся ваенны шпіталь, пасля — санаторый (1944-2001 гг.).
Факт восьмы. Сын Рыбанькі, Караль Станіслаў, атрымаў мянушку Пане Каханку, «любіменькі пан».
Як і бацька, Караль выкарыстаў гэтую фразу ў якасці звароту, але толькі не да жанчын, а да мужчын — ад прыяцеляў да караля, чые імёны таксама выляталі з яго галавы. Пане Каханку быў вядомы вясёлым норавам і любоўю да выдумак, за што яго за вочы называлі баронам Мюнхгаўзенам. Аднойчы Кароль выкаціў на гарадскі пляц бочку віна і частаваў усіх жадаючых, надзеўшыся ў гарнітур старажытнагрэцкага бога вінаробства Вакха. А другі раз летнім вечарам ён паабяцаў гасцям, што раніцай наступіць зіма, і ўсыпаў дарогу да замка соллю, якая каштавала вялікіх грошай. Па гэтай дарозе Пане Каханку катаў гасцей у санях, запрэжаных парай мядзведзяў.
Факт дзявяты. У Нясвіжа ёсць свой прывід.
Часам пасля паўночы ў калідорах ці ў двары бачаць постаць жанчыны ў чорным. Нібыта гэта здань польскай каралевы Барбары Радзівіл, жонкі Жыгімонта II Аўгуста.
Барбара і спадчыннік Польскага Каралеўства Жыгімонт пакахалі адзін аднаго і таемна абвянчаліся. Калі Жыгімонт у 1548 годзе стаў польскім каралём, ён прадставіў Барбару як сваю каралеву. Аднак гэты расклад вельмі не спадабаўся маці юнага караля, Боне Сфорцы, бо ўскладняў палітычную сітуацыю. Бона ўсімі сіламі спрабавала знерваваць шлюб, аднак Барбару каранавалі, і свякроў адступілася. Вось толькі не мінула і гады, як каралева памерла. Гісторыкі лічаць, што раптоўная смерць Барбары магла стаць вынікам атручэння: прадстаўнікі роду Сфорца славіліся па ўсёй Еўропе як знаўцы ядаў.
Факт дзясяты. Францішка Уршуля Радзівіл была адной з самых адукаваных жанчын княства.
Яна валодала некалькімі мовамі, вывучала гісторыю і літаратуру. Стаўшы гаспадыняй Нясвіжскага замка, пані Уршуля захапілася драматургіяй. Яна пісала ўласныя п'есы і адаптавала для аматарскага тэатра творы Мальера і Бакачча. Адна з тэатральных пляцовак размяшчалася ў замку. У якасці сцэны выступала паляна паміж возерам і ровам, а глядзельнай залай служыў балкон другога паверха. Княгіня пісала п'есы аб скажонасцях кахання, неабходнасці адукацыі і цнотах. Да нашых дзён дайшло 16 аўтарскіх камедый і трагедый.
Жанчыны-сімвалы беларускай гісторыі. Топ-11 цікавых біяграфій
Пазней у замку пабудавалі асобную залу з рухомай сцэнай. Пані Уршуля выступала ў ролі не толькі сцэнарыста і рэжысёра, але і стваральніка спецэфектаў. Напрыклад, каб імітаваць гук дажджу, выкарыстоўвалася кола з барабанам, напалову напоўненым збожжам, а для стварэння гуку ветра — туга нацягнутае на валікі палатно. Узноўленыя тэатральныя машыны XVIII стагоддзя можна ўбачыць у залах замка. Гіды прыводзяць іх у рух падчас экскурсій.
Факт адзінаццаты. Адна з самых уражлівых залаў Нясвіжскага замка — Паляўнічы.
На яго сценах красуецца мноства паляўнічых трафеяў: пудзілы звяроў і птушак, аленевыя і ласіныя рогі.
Ганаровае месца ў зале займае вялікі більярдны стол, які для Радзівілаў па спецзаказе вырабіла амерыканская фірма Bruswik у 1896 годзе. Падобных сталоў у замку было чатыры, але захаваўся толькі «Манарх» у Паляўнічай зале. Стол не мяняў палажэнне з моманту ўстаноўкі з-за вялікай вагі: яго не змаглі зрушыць ні афіцэры нямецкай арміі, ні адміністрацыя беларускага санаторыя. Цяжар забяспечвае тры ўнутраныя мармуровыя панэлі таўшчынёй каля пяці сантыметраў.
Яшчэ ля стала быў асаблівы сакрэт: ён умеў падыгрываць гаспадару. Па загадзе князя яго ўстанавілі пад невялікім нахілам, які можна было павялічыць, націснуўшы на дошкі падлогі. Калі гаспадар прайграваў, хтосьці са слуг уставаў на патрэбныя дошкі. Стол нахіляўся, адпраўляючы шар суперніка міма лузы.
Факт дванаццаць. Пад Нясвіжскім замкам ёсць падземныя хады.
Іх уладкоўвалі, каб у выпадку небяспекі гаспадары маглі бяспечна пакінуць замак, а слугі і абаронцы — папоўніць запасы ежы і зброі. Выяўлены два кароткія замураваныя шляхі, якія вядуць да рова, і 50-метровы ход да азёр. Яшчэ пра адно расказала Эльжбета Радзівіл — апошняя прадстаўніца роду, якая жыла ў Нясвіжы. Паводле яе слоў, чатырохкіламетровы ход размяшчаўся пад кухняй.
Па адной з легенд, ад Нясвіжскага замка ёсць падземны шлях да замка ў Міры.
Факт трынаццаць. У паркавым ансамблі Нясвіжа тры сажалкі і пяць паркаў
Замкавы, Стары, Японскі, Англійскі і Новы. Агульная плошча паркаў — каля 100 гектараў. Часцей за ўсё турысты наведваюць Стары парк, які лічыцца самым прыгожым. У XIX–XX стагоддзях саджанцы дрэў для парка княгіня Марыя дэ Кастэлян заказвала з нямецкага гадавальніка Радзівілаў. Каля ўваходу ў парк знаходзіцца камень з падзячным надпісам княгіні ад яе жонка Антонія. Турысты прыпісваюць яму чароўныя ўласцівасці: лічыцца, што калі пакінуць ля падножжа манетку, то спраўдзіцца жаданне.
У Старым парку ёсць незвычайны помнік — скульптура ганчакоў з лаўровым вянком. Яго ўсталявалі па загадзе Антонія Радзівіла, заўзятага паляўнічага. Ганчачы выратавала гаспадара ад нападу параненага мядзведзя. У падзяку князь устанавіў сабаку помнік.
На другім баку Дзікай сажалкі, насупраць замка, знаходзіцца Марысін парк. Назву ён атрымаў з легенды пра князёўну Марысю, выхаванку Радзівілаў. Паводле падання, Марыся закахалася ў прасталюдзіна. Закаханыя дамовіліся, што падчас балю Марыся выслізне з замка і яны збягуць. Але маладога чалавека схапілі слугі, і ён не здолеў сустрэцца з дзяўчынай. Няшчасная Марыся доўга шукала каханага, але не знайшла і змерзла. Цяпер у Марысіным парку на востраве пасярод сажалкі можна ўбачыць альтанку са скульптурамі закаханых.
Што паглядзець у Нясвіжы акрамя замка? Топ-7 унікальных аб’ектаў
