04.05.2023
04.05.2023

Як змагацца з булінгам? Тэорыя гвалту + памяткі настаўнікам і бацькам

logo
Адукацыя і выхаванне
0 247
Памер шрыфта:
  • A
  • A
  • A

Булінг, альбо сістэматычная траўля ў школах і іншых навучальных калектывах, – старая, а таму ўжо добра вывучаная з'ява. Зараз вядомая тэорыя такога гвалту і распрацаваныя дзейсныя алгарытмы дапамогі. Таму справіцца з праблемай цалкам рэальна, калі ёсць жаданне.

Мы выбралі самае слушнае па тэорыі з Міжнароднага дапаможніка, распрацаванага экспертамі адукацыйных устаноў і грамадскіх арганізацый краінаў Усходняй Еўропы і Цэнтральнай Азіі, ЮНЕСКА і Дзіцячага фонду ААН. А гэта – відэа па тэме.

Траўля ў школе. Як пазбегнуць і хто нясе адказнасць?

Булінг фота

Неабходныя ўмовы вырашэння праблемы

Эксперты сыходзяцца ў меркаванні, што для вырашэння праблемы гвалту ва ўстановах адукацыі трэба дзве важныя ўмовы.

  1. Прызнаць булінг, а не хаваць, каб «не псаваць рэпутацыю ўстановы», «не выносіць смецце з хаты».
  2. Настаўнікам, бацькам і іншым адказным дарослым правесці рэвізію ўласных каштоўнасцяў.

Поспех у прафілактыцы булінгу залежыць ад стаўлення дарослых да гвалту ў цэлым. І тут ёсць праблемы. Па дадзеных Глабальнай ініцыятывы за выкараненне ўсіх відаў цялесных пакаранняў у адносінах да дзяцей, толькі ў 34 краінах такія пакаранні забароненыя незалежна ад месца жыхарства альбо знаходжання дзяцей. Не кажучы ўжо пра вербальны, псіхалагічны гвалт.

Калі ў розуме дарослых прыніжэнне годнасці, булінг – гэта «карысная школа жыцця», «непазбежнасць у дзіцячых калектывах», «несур'ёзная праблема», «культурная норма», «неабходная мера для падтрымання дысцыпліны», дык наўрад ці самыя перадавыя меры і алгарытмы прафілактыкі спрацуюць на практыцы.

Чаму гэта важна

Падчас булінгу пакутуюць не толькі ахвяры ганення, але і крыўдзіцелі, і сведкі, і бацькі ўдзельнікаў канфлікту, і супрацоўнікі ўстановы. Наступствы гвалту сур'ёзна ўплываюць на жыццё чалавека, адбіваюцца на яго эмацыянальным і кагнітыўным развіцці, здароўі, псіхіцы.

Законы, стадыі, фактары булінгу

Булінг 2

Законы

  • У аснове булінгу – жаданне крыўдзіцеля самасцвердзіцца праз дэманстрацыю фізічнай сілы альбо іншых формаў гвалту.
  • Без сведак і падтрымкі навакольных булінг губляе сэнс для крыўдзіцеля.
  • Беспакаранасць павышае аўтарытэт крыўдзіцеля сярод прыхільнікаў і ўмацоўвае групоўку.
  • Спроба ахвяраў абараніць сябе з дапамогай зваротнай агрэсіі нярэдка пагаршае сітуацыю.
  • Булінг ніколі не спыняецца сам па сабе: заўсёды патрабуецца ўмяшанне дарослых.
  • Для вырашэння праблемы абарона і дапамога патрэбная як пацярпелым, так і крыўдзіцелям, і сведкам.

Стадыі

Даследчыкі праблемы выдзяляюць 4 стадыі булінгу.

  1. Утварэнне групоўкі. Вакол «лідара», які імкнецца самасцвердзіцца, можа ўтварыцца група «прыхільнікаў», якія таксама імкнуцца да дамінавання альбо да абароны «лідара». Калі праявы гвалту не спыніць, групоўка будзе ўмацоўвацца.
  2. Ахвяра губляе волю да супраціву. Неўмяшанне настаўнікаў, абыякавасць аднакласнікаў вядзе да сістэматычнага ганення, і дзеці паступова губляюць здольнасць і волю да супраціву, робячыся больш уразлівымі для наступных нападаў.
  3. Абвінавачванне і самаабвінавачанне ахвяры. Навакольныя, прывыкшы да пастаянных здзекаў з чалавека, пачынаюць яго ж у гэтым і вінаваціць. І самі пацярпелыя пачынаюць верыць у тое, што вінаватыя ў здзеках з сябе. Гэта іх палохае і дэмаралізуе.
  4. Выгнанне. Зацкаваныя дзеці, імкнучыся пазбегнуць сустрэчаў з крыўдзіцелем, лішняй траўматызацыі, пачынаюць эпізадычна прапускаць заняткі, школу («акадэмічная шкода булінгу»).

Часта на гэтай стадыі ў сітуацыю ўмешваюцца дарослыя і прапануюць перавесці пацярпелага/ую ў іншы клас/школу. Пры гэтым не клапоцячыся аказаць ім сацыяльна-псіхалагічную дапамогу. Але непрапрацаваная глыбокая траўма можа перашкодзіць інтэгравацца ў новы навучальны калектыў, быць прычынай паўтарэння булінгу.

Без падтрымкі пацярпелыя могуць задумацца пра суіцыд.

Фактары, якія спрыяюць булінгу

  • Неспрыяльны сацыяльна-псіхалагічны клімат у школе/адукацыйнай установе.
  • Адсутнасць кантролю з боку настаўнікаў, іх нежаданне спраўляцца з асобнымі праявамі гвалту.
  • Няўменне педагогаў аказваць адэкватную дапамогу ўдзельнікам.
  • Абыякавасць да гэтых падзеяў іншых вучняў і іх бацькоў.
  • Гвалтоўныя паводзіны настаўнікаў/адміністратараў у адносінах да вучняў і ў стасунках адно з адным: выразы, крыкі і абразы, якія прыніжаюць годнасць, рукапрыкладства, дыскрымінацыя.
  • Завышаныя патрабаванні да вучобы альбо дысцыпліны.
  • Заніжэнне адзнак за непажаданыя паводзіны.
  • Выдзяленне педагогам кагосьці ў якасці станоўчага альбо адмоўнага прыкладу.
  • Стымуляванне суперніцтва паміж дзецьмі.
  • Гвалт унутры сям'і.
  • Адсутнасць даверных, нармальных стасункаў з бацькамі.
  • Устаноўкі бацькоў падаўляць іншых і адстойваць свае інтарэсы любой цаной.

Псіхалогія ўдзельнікаў булінгу

Псіхалогія ўдзельнікаў булінгу

Каб вырашыць праблему і выбудаваць алгарытм дзеянняў па прафілактыцы і прадухіленню булінгу, важна зразумець, чаму ўдзельнікі (пацярпелыя і сведкі) канфлікту не звяртаюцца па дапамогу. Даследчыкі сцвярджаюць, што гэта, у асноўным, адбываецца па дзвюх прычынах:

  1. Дзеці не вераць, што настаўнікі ці бацькі змогуць дапамагчы, альбо думаюць, што пасля іх ўмяшання будзе яшчэ горш.
  2. Дзеці саромеюцца «закладваць» крыўдзіцеляў, быць «стукачамі», што, на іх думку, цягне за сабой яшчэ большае адпрэчванне.

Сведкі – вельмі важны складнік працэсу, яны таксама пакутуюць: адчуваюць бездапаможнасць, віну з-за бяздзейнасці, страх апынуцца на месцы ахвяры. Таму некаторыя пачынаюць асацыяваць сябе з сілай (крыўдзіцелем) і знаходзяць розныя апраўданні гвалту, абвінавачваюць у ім пацярпелых.

Паўторныя акты гвалту падтупліваюць пачуццё спагады, фарміруюць талерантнасць да агрэсіі. Таму без дапамогі сведкам вырашыць пытанне з ліквідацыяй гвалту немагчыма, сцвярджаюць эксперты. Гэта ж тычыцца і крыўдзіцеляў. Для іх вопыт паспяховага дамінавання ў школе/вучылішчы можа замацавацца як адзіны магчымы спосаб заваяваць становішча ў супольнасці. Тады яны будуць трансляваць яго і ў дарослым жыцці.

Бацькі і булінг

Калі булінг – адлюстраванне хатняга гвалту, дык трэба правільна выбудоўваць камунікацыю з бацькамі крыўдзіцеляў. Страх бацькоўскага пакарання можа часова прымусіць дзіця/падлетка адмовіцца ад гвалту, але не ліквідуе саму прычыну агрэсіі.

Сярод сведак могуць быць абаронцы, якія імкнуцца ўмяшацца, каб спыніць гвалт. Але гэта не заўсёды спрацуе: з-за ўзросту яны не ведаюць, як правільна дапамагчы. Таму разарваць кола гвалту без ўмяшання дарослых не атрымаецца.

Як змагацца з булінгам?

Як змагацца з булінгам

Міжнародны вопыт кажа, што лепшае выйсце – распрацаваць ва ўстанове адукацыі палітыку ў дачыненні да гвалту. У гэтым сістэмным дакуменце:

  • Замацоўваецца разуменне ўсіх відаў гвалту.
  • Прапісваецца выразны, эфектыўны і бяспечны алгарытм рэагавання і дапамогі ўдзельнікам канфліктаў: усе ведаюць, куды звяртацца і што рабіць.
  • Пазначаецца план мерапрыемстваў па прадухіленні гвалту ва ўстанове.

Элементы гэтай палітыкі ўключаюцца ў статут, правілы паводзінаў, службовыя абавязкі супрацоўнікаў. Рэалізацыя мяркуе, да прыкладу, арганізацыю службы псіхалагічнай падтрымкі, навучанне педработнікаў пазітыўнаму выхаванню і падтрыманню дысцыпліны, навучанне дзяцей навыкам негвалтоўнага вырашэння канфліктаў, адукацыйную працу з бацькамі па прафілактыцы гвалту.

Шаблоны такой палітыкі, планаў ёсць. Можна браць і прымяняць на практыцы. Каб гэта не зрабілася фармальным працэсам, у стварэнні дакумента неабходны ўдзел усіх зацікаўленых бакоў: адміністрацыі, настаўнікаў, бацькоў, саветаў навучэнцаў.

ПАМЯТКІ-ПАРАДЫ

Парады бацькам дзіцяці, якога крыўдзяць:

  • Калі канфлікт у пачатковай стадыі, калі гэта дробныя прыдзіркі, можна прапанаваць дзіцяці змяніць тактыку паводзінаў. Напрыклад, не наносіць удары крыўдзіцелям у адказ, а паглядзець ім у вочы і спакойна спытацца: «Ну і што?» Альбо пачаць смяяцца разам з імі. Зрабіць тое, што ад яго не чакаюць.
  • Калі сітуацыя зайшла занадта далёка, трэба абараніць дзіця ад стасункаў з крыўдзіцелямі – не адпраўляць яго ў школу.
  • Важна дапамагчы дзіцяці перажыць атрыманую псіхічную траўму, звярнуцца па прафесійную дапамогу.
  • Пры неабходнасці перавесці ў іншы клас/школу.
  • Самім адмовіцца ад навешвання ярлыкоў на ўласных дзяцей: «Які ты нязграбны, някемлівы, слабы...»

Парады бацькам дзіцяці-крыўдзіцеля

  • Высветліце, чаму дзіця звярнулася да гвалту, незалежна ад прычыны прапануйце яму ўявіць, як можа сябе адчуваць пакрыўджаны.
  • Спытайце, што ён збіраецца рабіць, каб выправіць сітуацыю, і праз пэўны час пацікаўцеся, як яму гэта ўдалося.
  • Прапануйце дзіцяці папрасіць прабачэння ў таго, каго ён пакрыўдзіў, растлумачце, што гэта прыкмета сілы, а не слабасці.
  • Прывядзіце прыклады з жыцця, як вы выйшлі з канфліктнай сітуацыі альбо адрэагавалі на выпады іншага чалавека.
  • Звярніцеся да псіхолага, калі, на ваш погляд, дзіцяці патрабуецца медыцынская альбо псіхалагічная дапамога ў пераадоленні агрэсіі.

Парады настаўніку па фарміраванні добразычлівага клімату

  • Сваім асабістым прыкладам паказвайце паважлівае стаўленне да ўсіх членаў навучальнага калектыву, растлумачвайце вучням, як паводзіць сябе і размаўляць паважліва.
  • Заахвочвайце супрацоўніцтва, а не суперніцтва.
  • Выкарыстоўвайце пазітыўны падыход: фармулюйце правілы паводзінаў і патрабаванні да вучняў у форме «як трэба», а не як «не трэба».
  • Прыцягвайце навучэнцаў да сумесных спраў, каб кожны адчуваў сваю датычнасць да вырашэння агульных задач.
  • Заахвочвайце ўдзел сарамлівых і нясмелых дзяцей, давайце ім заданні, у якіх яны змогуць сябе рэалізаваць.
  • Акцэнтуйце важнасць і каштоўнасць разнастайнасці (культурнай, нацыянальнай, рэлігійнай і інш.), а таксама розных здольнасцяў і ўменняў, фізічных і інтэлектуальных магчымасцяў.
  • Не дапускайце самі і спыняйце з боку іншых любыя насмешкі, крыўдныя каментары ў адрас навучэнцаў.
  • Не супрацьпастаўляйце вучня калектыву ні ў станоўчым, ні ў адмоўным ключы.
  • Не параўноўвайце вучняў, іх здольнасці, уменні, дасягненні, не абмяркоўвайце недахопы і слабыя месцы, каб не правакаваць насмешкі і здзекі з іх.
  • Не пакідайце без увагі ніводнага выпадку непаважлівых паводзінаў альбо выказвання, што зневажае годнасць чалавека.
  • Выкарыстоўвайце дысцыплінарныя меры, якія маюць выхаваўчы, а не карны характар. Выносячы ганьбаванне, давайце характарыстыку ўчынку вучня і магчымым наступствам, а не яго асобе.
  • Абмяркоўваючы тое, што здарылася, не рабіце заключэнняў, што вучань паводзіць сябе так заўсёды. Гэта толькі замацоўвае негатыўныя паводзіны.
  • Не заклікайце ўвесь клас да калектыўнай адказнасці за парушэнне дысцыпліны, якой-небудзь правіны асобнага вучня альбо яго няздольнасць выканаць калектыўнае заданне.

Чытайце ў наступным матэрыяле >>>

https://bel.24health.by/yak-spravicca-z-nastupstvami-bulingu-i-ne-dapuscic-yago-pautarennya-parady-psixolaga/

Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by

0 247

Журналіст і медыятар. У журналістыцы каля 20 гадоў. Асноўная цікавасць – сацыяльныя праблемы. Скончыла журфак БДУ. Да партала «Здаровыя людзі» і газеты «Медыцынскі веснік» працавала ў рэдакцыі «Аргументы і факты» ў Беларусі, штотыднёвіках «СССР: постфактум», «Маскоўскі камсамолец ў Беларусі», нацыянальнай грамадска-асветніцкай газеце «Культура», інтэрнэт-выданні Оpen.by. Сябра Беларускай асацыяцыі журналістаў. Матэрыялы Ганны выдзяляюцца выразнай структурай, глыбінёй раскрыцця тэмы і сваёй аналітычнасцю. Хобі: літаратура, напісанне дзіцячых кніг. Аўтар праектаў: ТэДДзі (Трыбуна для дзяцей) – нацыянальная пляцоўка для выказвання меркаванняў і пазіцый дзяцей па хвалюючых праблемах (сумесны праект штотыднёвіка «Аргументы і факты» ў Беларусі, РГА «Беларуская Асацыяцыя клубаў ЮНЕСКА», Прадстаўніцтва Дзіцячага фонду ААН у Рэспубліцы Беларусь (ЮНІСЕФ) . «Урачы – таксама людзі» (24health.by), «Хатні догляд цяжкахворых» (сумесна з Беларускім таварыствам Чырвонага Крыжа) (24health.by), «Урачэбныя анлайн-канферэнцыі» (24health.by сумесна з tut.by).