Архив постов: Сакавіка 2018

У кожнай хрысціянскай сям'і Вялікдзень не абыходзіцца без галоўнага сімвала – фарбаваных яек. Традыцыйна іх афарбоўваюць у чырвоны колер у памяць аб пралітай Крыві Хрыстовай. Лёгка, а галоўнае хутка дасягнуць жаданага выніку прапануюць вытворцы харчовых фарбавальнікаў.

Пакупнікам прапануюць не толькі традыцыйны чырвоны, але і жоўты, зялёны, сіні і нават залаты колер. «Біблейскія сюжэты», «Велікодны залаты набор», «Крашенка» – асартымент набораў досыць шырокі, ды і кошт невялікі. Але на колькі гэта бяспечна? Ці не пераўтварае такі дэкор харчовы прадукт у сувенір? Давайце разбярэмся, з чаго складаюцца фарбы для яек і ці варта іх выкарыстоўваць.

У аснове сумесей для афарбоўкі яек - сінтэтычныя фарбавальнікі, так як яны маюць значную перавагу ў параўнанні з натуральнымі. Яны даюць яркія колеры, менш адчувальныя да тэмпературных уздзеянняў. Але не на кожнай упакоўцы прапісаны поўны хімічны склад. Часта вытворца абмяжоўваецца толькі згадваннем - «фарбавальнік харчовы». На іншых упакоўках можна прачытаць склад, які ўключае разнастайныя Е, соль або цукар. Выкарыстанне апошніх зусім не азначае, што такі фарбавальнік можна спажываць непасрэдна ў ежу.

Што хаваецца за кодамі Е?

Е-171 – дыяксід тытану. Выкарыстоўваецца ў якасці белага фарбавальніка. Цалкам бяскрыўдны харчовы дадатак. Дазволены ва ўсіх краінах.

Е172 – аксід і гідраксід жалезу. Адрозніваюць аксід жалезу чорны Е172i, аксід жалезу чырвоны Е172іi і аксід жалезу жоўты Е172iii. Дадатак дазволены да ўжывання ў Расіі і ва ўсіх краінах Еўрапейскага Саюза, акрамя Германіі.

Азафарбавальнікі:

E102 – тартразін. Афарбоўвае прадукты ў жоўты колер. Папулярны харчовы дадатак, аднак з заплямленай рэпутацыяй. Тартразін разам з бензойнай кіслатой парушае працу жоўцевага пузыра, выклікае сіндром павышанай узбуджальнасці ў дзяцей, алергічныя рэакцыі аж да анафілактычнага шоку. Забаронены ў Нарвегіі і Аўстрыі.

Е110 – жоўты «сонечны заход». Прызнаны небяспечным і забаронены ў Нарвегіі, Швецыі і Фінляндыі.

Е122 – кармуазін (азарубін). Надае прадукту колер ад чырвонага да барвовага. Правакуе алергічныя рэакцыі. Забаронены ў ЗША, Швецыі, Нарвегіі, Канадзе, Японіі.

Е124 – пунсовы 4К. Прыводзіць да развіцця гіперактыўнасці ў дзяцей, небяспечны для людзей, адчувальных да аспірыну.

Трыарылметанавыя фарбавальнікі:

Е133 – сіні бліскучы. Выклікае алергію.

Пры выкарыстанні сінтэтычных фарбавальнікаў можа ўзнікнуць:парушэнне канцэнтрацыі ўвагі;

• алергічная рэакцыя;
• гіперактыўнасць у дзяцей;
• павышаная ўзбуджальнасць;
• могуць быць небяспечныя для людзей з бранхіяльнай астмай.

Так ці варта выкарыстоўваць сінтэтычныя фарбавальнікі? Бо забароненыя яны толькі ў некаторых краінах, ды і наносяцца на шкарлупіну, а яна ў ежу не ўжываецца.

У яечнай шкарлупіне ёсць поры, ды і шкарлупіна падчас варэння можа трэснуць, таму высокая верагоднасць траплення фарбавальніка ў харчовы прадукт. Досыць складана выказаць здагадку, якая канцэнтрацыя ў выніку апынецца з'едзенай. Выкарыстоўваць фарбавальнікі можна, але выключыце іх з рацыёну маленькіх дзяцей, людзей, якія пакутуюць ад алергіі і бранхіяльнай астмы. А яшчэ лепш выкарыстоўваць такія яйкі толькі для ўпрыгожвання велікоднага стала.

Альтэрнатывай харчовым фарбавальнікам могуць служыць тэрмаэтыкеткі. Такі спосаб просты, бяспечны, не патрабуе значных часавых выдаткаў.

Самая надзейная афарбоўка – з дапамогай шалупіны цыбулі. Яна дакладна не даставіць праблем са здароўем. Праверана пакаленнямі!

Першы псіхалагічны тэатр «Лютэя» (Любоў, тэатр і я) быў заснаваны ў Мінску ў кастрычніку 1994 года як навуковы праект псіхолага, прафесара кафедры кіравання і эканомікі вышэйшай школы РІВШ, кандыдата педагагічных навук, дацэнта па спецыяльнасці «псіхалогія» Наталлі Раманчык. Місія тэатра — псіхалагічная дапамога гледачам сродкамі мастацтва.

Карэспандэнт Слушна сустрэлася з кіраўніком псіхалагічнага тэатра «Лютэя»  Наталляй Раманчык і папрасіла расказаць пра сваё незвычайнае захапленне.

Псіхалагічны тэатр «Лютэя»

За 23 гады існавання псіхалагічныя спектаклі «Лютэі»  многім сваім гледачам не толькі дапамаглі выйсці з няпростых жыццёвых сітуацый, але і паглядзець на свет па-новаму, палюбіць жыццё і сябе.

Надоўга запамінаюцца душэўнай гаючай сілай тэатральныя работы аматарскага калектыву: «Эльфійская казка» (1995), «Міжсезонне. Пятая пара года» (1997), «Залюстроўе майго дзяцінства» (2000), «Крылы для анёла» (2014) і інш., а таксама спекталі-святы з абрадавымі элементамі. З 2003 года здзейснены некалькі вялікіх перформанс-праектаў – «Перформанс майго жыцця»,  «Ся, які жыве ўнутры», «Звычка быць шчаслівым».

Калі і як нарадзілася «Лютэя» і ў чым яе адметнасць?

– Гэта было 8 мая 1994 года. У Мінскім тады яшчэ педінстытуце, дзе я выкладала псіхалогію, да мяне падышлі мае студэнты і прапанавалі прыдумаць такі праект, у якім мы былі б патрэбныя іншым людзям. Менавіта тады прыйшла ідэя стварыць тэатр псіхалагічнай дапамогі, які назвалі «Лютэяй». У якасці калектыўнага псіхолага тут выступае акцёрская група. Базавая аснова такога спектакля — мадэль няпростай жыццёвай сітуацыі і магчымыя варыянты выхаду з яе. Тэксты і сцэнічныя вобразы максімальна абагульненыя для ўспрыняцця гледачамі тэатральнага дзейства як уласнай жыццёвай сітуацыі.

Гледачы могуць пасіўна глядзець спектакль альбо актыўна ўдзельнічаць у пастаноўцы. Як правіла, шмат часу ідзе на тое, каб падрыхтаваць такі спектакль. Спачатку вызначаем навукова-метадалагічную аснову яго сцэнарыя, прадумваем мастацкае ўвасабленне. Акцёры праходзяць курс групавой псіхатэрапіі для вырашэння асабістых праблем па тэме спектакля. У «Лютэі» — своеасаблівая прасторавая арганізацыя: блізкая адлегласць паміж гледачамі і акцёрамі (да 4 метраў). Сцэна адсутнічае. Няма мяжы паміж акцёрамі і гледачамі. Каб атрымаць тэрапеўтычны эфект, спектакль разлічаны на невякую аудыторыю: ад 1 да 40 чалавек, якія сядаюць па коле.

Любоў да тэатра для вас — выпадковасць ці заканамернасць?

– Тэатр захапляў мяне з дзяцінтсва. Памятаю, яшчэ ў трохгадовым узросце ў мяне ўжо быў уласны лялечны тэатр. Мае пластылінавыя лялькі –артысты жылі ў вялікай кардоннай скрыні ад торта. Сваіх незвычайных акцёраў я прыклейвала да драўляных шпулек з-пад нітак. Уключала настольную лямпу і казка пачыналася… Урэшце ў 27 гадоў мая мара здзейснілася. Тандэм псіхатэрапіі і тэатральнага мастацтва — эксперыментальны праект, які доўжыцца па сёння.

Нядаўна давялося паглядзець ваш першы спектакль «Эльфійская казка». Работа энергетычна светлая, з добрым псіхалагічным эфектам. Гледачы — бацькі і іх дзеці — атрымалі не толькі шмат пазітыўных эмоцый, але і карысных падказак пра тое, як наладзіць стасункі ў сям’і, зрабіць іх камфортнымі. Як з’явіўся спектакль?

– Быў дзень нараджэння вельмі добрага  чалавека, якому тэрмінова спатрэбілася псіхалагічная дапамога. Мы вырашылі зрабіць тэрапеўтычны падарунак для аднаго гледача — дзень у эльфійскім лесе, дзе ён сустракаецца з цудамі, выконваюцца ўсе яго жаданні, дзе можна быць свабодным, спантанным, дзе шмат любві…

У мінулым годзе яго ўзнавілі, зрабіўшы спектакль-трэнінг, мэта якога — навучыць любіць сябе, сваё жыццё, быць адказным за яго.

Уражвае і спектакль «Міжсезонне. Пятая пара года» — мадэль пражывання сітуацыі страты, дзе кожны шукае выйсця з уласнага міжсезоння...

– Гэта даволі складаная работа пра тое, як перажыць смерць родных і блізкіх. Тры акцёры прадстаўляюць унутраны свет чалавека, астатнія яго вонкавы свет, барацьбу пачуццяў. Ідзе тэрапеўтычная псіхалагічная дапамога: гледачы разам з акцёрамі перажываюць гора і атрымліваюць вопыт правільнага выйсця з цяжкай жыццёвай сітуацыі.

На спектаклі «Залюстроўе майго дзяцінства» ў кожнага ёсць магчымасць вярнуцца ў свет маленства, дзе не толькі зелянейшая трава і шчадрэйшыя дажджы, а і вельмі балючыя душэўныя траўмы, якія часам застаюцца на усё жыццё...

– Для гэтага спектакля нашы акцёры самастойна робяць лялькі, кожная з якіх — тое ўнутранае Дзіця, што жыве ў душы кожнага. Дзея дае магчымасць наноў перажыць, загаіць тыя псіхалагічныя траўмы, якія балючымі стрэмкамі засталіся ў душы з часоў маленства і сталі праблемамі дарослага чалавека.

Гэта і страх адзіноты, крыўды, пачуццё віны… Задача нашай драматычнай і псіхалагічнай працы — даць магчымасць гледачу зразумець сваё ўнутранае Дзіця, дараваць крыўды і палюбіць яго, вярнуўшы непасрэднасць светаўспрымання, свабоду і радасць быцця.

Адна з апошніх нашых псіхолага-драматургічных работ «Крылы для анёла», якая нарадзілася 6 гадоў таму з праекта «Звычка быць шчаслівым». Яна пра тое, як пераадольваць жыццёвыя крызісы, як шукаць унутраныя сілы, упэўненасць і натхненне. Душа чалавека праходзіць праз сем смяротных грахоў і ўрэшце знаходзіць выйсце, набывае першародныя крылы. Спектакль дапамагае зазірнуць у глыбіню чалавечых пачуццяў, сустрэцца з той часткай сваёй існасці, што даецца нам пры нараджэнні — яна заўсёды памятае, дзеля чаго мы прыйшлі на свет…

З 2003 года мы здзейснілі перформанс-праекты «Перформанс майго жыцця», «Ся, які жыве ўнутры» і «Звычка быць шчаслівым» . Гэта — новая форма работы, калі кожны наш акцёр ставіць маленькі спектакль на тэму той базавай псіхалагічнай праблемы, якая не дазваляе яму быць шчаслівым. У маленькай дзеі ( да сямі мінут) ён не толькі паказвае праблему, але прапануе выйсце з яе.

Што дае работа ў псіхалагічным тэатры?

– Вялікае прафесійнае і маральнае задавальненне. Наш праект, як вы ўжо зразумелі, не камерцыйны, і мы за гэта не маем ніякіх матэрыяльных выгод. Праўда, некалькі гадоў таму, калі выступалі ў Германіі, атрымалі пэўныя грошы, за якія набылі лекі для цяжка хворых дзяцей.

Якія змены адбыліся за гэты час у «Лютэі» і ў вашым асабістым жыцці?

– Дзякуючы гэтаму незвычайнаму тэатру я набыла шмат сяброў, сустрэла сваё каханне і выйшла замуж. Цяпер наша дзесяцігадовая дачка Арсенія — адна з актыўных акцёраў «Лютэі». Яна не толькі выконвае драматычныя ролі, але і хораша спявае. У Арсеніі ёсць свой маленькі лялечны тэатр. Праўда, лялькі там не пластылінавыя, як некалі ў маім дзяцінстве, а сапраўдныя (смяецца). У мужа Андрэя — сваё хобі. Ён здымае фільмы пра нашы псіхалагічныя спектаклі. Тэатр стаў сямейным захапленнем, часткай нашай душы.

На жаль, па сёння не маем свайго памяшкання. У апошнія гады нам ахвотна прадастаўляе сваю залу Рэспубліканскі тэатр беларускай драматургіі. Часта выступаем там, дзе запросяць. Нядаўна паказвалі «Эльфійскую казку» на базе адпачынку «Волма» у Дзяржынскім раёне, куды нас запрасіла грамадская арганізацыя «Родныя людзі». Пасля спектакля прыемна было пачуць цёплыя водгукі: «Ваш спектакль — падарунак лёсу мне і майму дзіцяці», «Мы адпачылі душой»…

Бываюць на нашых спектаклях і замежныя госці — з Італіі, Германіі, Іспаніі, Украіны, Японіі, Расіі. Калі аднойчы ніяк не маглі знайсці перакладчыка для замежнага гледача з Германіі, ён аптымістычна ўсклікнуў: «Не трэба перакладу! Нам і так зразумела, бо тут — вяртанне традыцыйных духоўных каштоўнасцей і душэўнага здароўя чалавека. Усё, як па Біблі!».

Фота – Сяргей Міцэвіч

Хочаце заняцца спортам, але не можаце вызначыцца, якім менавіта? Да бліжэйшага фітнес-клуба ці басейна як мінімум 40 хвілін? Тады займіцеся калістэнікай!

Калістэніка (вулічны воркаут, street workout) – напрамак у спорце, які ўяўляе сабой комплекс практыкаванняў з уласнай вагой. Слова «калістэніка» мае грэчаскія карані: kallos – прыгажосць, sthenos – духоўная сіла, мужнасць. Для трэніроўкі патрабуецца ўсяго толькі ваша жаданне змяніць сваё цела.

Яшчэ атлеты старажытнага свету, каб дасягнуць фізічнай і духоўнай сілы, актыўна займаліся калістэнікай. Пра тое, што скурка вартая вычынкі, сведчаць захаваныя статуі і выявы антычных герояў. Калі людзі, якія жылі больш за тры тысячы гадоў таму, карыстаючыся падручнымі сродкамі, дамагаліся выдатнай фізічнай формы, то ці можам мы дасягнуць тых жа вынікаў без трэнажораў і наведвання дарагіх фітнес-цэнтраў? Лёгка!

Практыкаванні, якія можна аднесці да калістэніцы, разнастайныя, але ўсе яны перасьледуюць адну мэту: прыгожае і здаровае цела.

Калістэніка ўключае 6 асноўных груп практыкаванняў:

1. Адцісканні

Гэта галоўнае практыкаванне для плечавога пояса. Асноўная яго задача – развіццё грудных цягліц і трыцэпсаў. Апроч іх у час трэніроўкі прапрацоўваюцца цягліцы верхняй часткі тулава ў цэлым, трэніруецца баланс.

2. Прысяданні

Для таго каб мець прыгожую фігуру, варта таксама надаць увагу трэніроўцы ног. Прысяданні ў дадзеным выпадку абавязковыя. Правільная тэхніка выканання дадзенага практыкавання дапаможа развіць не толькі сілу ног, але і набыць грацыёзную «кашэчую» хаду. Добрай дапамогай стане група практыкаванняў № 3.

3. Мосцік

Практыкаванне развівае цягліцы спіны, якія падтрымліваюць пазваночнік. Усе рухі нашага цела магчымыя толькі ў выпадку поўнага здароўя пазваночніка, а каб абараніць яго ад пашкоджанняў, неабходна трэніроўка адпаведных цягліцавых груп.

4. Падцягванні

Пра трыцэпсы ўжо мімаходзь было згадана, але развіць біцэпсы, а таксама цягліцы спіны, якія з'яўляюцца асновай прыгожай паставы, дапамогуць менавіта падцягванні. Пачынаць падцягвацца можна ад фіксаваных прадметаў у пакоі (напрыклад, ад стала), паступова павялічваючы нагрузку і дайшоўшы ў будучым да падцягванняў на адной руцэ.

5. Пампаванне прэсу

Многія выконваюць гэта практыкаванне, з думкамі пра плоскі жывот з шасцю кубікамі. Вядома, падцягнуты жывот глядзіцца цудоўна, ды і талія – пастаянны модны трэнд. Аднак моцныя цягліцы прэса разам з правільным дыханнем таксама спатрэбяцца, напрыклад, жанчынам пры родах. Падчас практыкавання ўзмацняецца кровазварот ва ўнутраных органах, да іх дастаўляецца больш кіслароду, пры гэтым, акрамя ўмацавання цягліц сыходзяць калорыі. Моцныя цягліцы прэса не толькі падтрымліваюць правільную паставу, але і ўтрымліваюць страўнік ад расцягвання, што не дазваляе пераядаць.

6. Планка

Так, менавіта яна. Стойка на руках, а ў далейшым адцісканні ў такім «перавернутым» становішчы цела. Практыкаванне дае пачуццё поўнага кантролю і задзейнічае кожную цягліцу з пераважнай прапрацоўкай цягліц верхняй часткі тулава.

Прапанаваная сістэма практыкаванняў не патрабуе матэрыяльных унёскаў, аднак пры ўмове рэгулярных трэніровак дазваляе істотна змяніць сябе не толькі фізічна, але і духоўна, развіць волю, упартасць, настойлівасць.

Больш падрабязна з методыкай калістэнікі вы можаце азнаёміцца па кнігах амерыканскага аўтара Пола Уэйда, у прыватнасці, па яго цыкле «Трэніровачная зона», або па любых іншых кнігах па калістэніцы.

Напрыканцы хацелася б адзначыць, што любыя практыкаванні нясуць не толькі карысць, але і патэнцыйную шкоду. Каб пазбегнуць яе, неабходна строга выконваць тэхніку, каб не пашкодзіць самы далікатны элемент касцёва-мышачнай сістэмы – звязкі і суставы. Правільнае выкананне ўсіх практыкаванняў з часам прынясе адчувальны вынік, дапаможа набыць плаўнасць рухаў, уласцівую атлетам.

Свет востра мае патрэбу ў мужчынах. Мужных, смелых, здольных прымаць рашэнні, дзейнічаць, адказваць за свае словы. Апошнім часам часта даводзіцца чуць, што сучасныя мужчыны больш падобныя да збалаваных капрызных прынцэс, чым да эталоннага вобраза мужнасці, якому нас з дзяцінства вучылі казкі. «Вы самі гэта зрабілі», – парыруюць прадстаўнікі моцнай паловы. Бо гэта вы робіце хлопчыкаў такімі з самага дзяцінства. Як жа выхаваць з сына мужчыну?

Нашы  эксперты:

Аляксандр Тыманюк, магістр псіхалагічных навук, гештальт-тэрапеўт, супервізар Маскоўскага Гештальт Інстытута, старшыня праўлення заснавальнікаў АГА «Цвярозая Сіла» Брэста

Максім Пылёў, практыкуючы псіхолаг, гештальт-кансультант, групавы псіхатэрапеўт, праграмны кіраўнік рэабілітацыйнага цэнтра «Фенікс»

Мужчынскае выхаванне. Адраджаем мужнасць

Аляксандр Тыманюк:

– Як жанчына ні імкнецца несці ўсё на сваіх плячах, але недахоп моцнага мужчынскага тылу яна ўсё ж адчувае. Мужчына патрэбен ёй як сіла. Як апора. Як падтрымка. Як чалавек, за якім можна ісці, не думаючы, і за спінай якога можна быць сабой. Той разняволенай, жаноцкай, ветранай, якая не думае пра заўтрашні дзень. Жанчыны сталі востра адчуваць недахоп мужнасці і задаваць пытанні.

Максім Пылёў:

– Пасля Вялікай Айчыннай вайны многія хлопчыкі раслі ў жаночых сем'ях, дзе асноўныя бацькоўскія ролі выконвалі мамы і бабулі. З таго часу пайшоў вельмі вялікі перакос. З'явілася траўміраванае грамадства, грамадства безбацькоўства. Хлопчыкі, якія вырасталі і станавіліся мужчынамі, знаходзячыся ў асноўным толькі сярод жанчын, не валодалі тымі ведамі і навыкамі, якія былі ў іх бацькоў. Наступнаму пакаленню яны перадалі нейкія іншыя каштоўнасці і духоўныя прынцыпы. Да чаго гэта прыводзіць? Мужчыны сталі больш жаноцкімі, паўстала хваля аднаполага кахання. Цяпер гэтую праблему заўважылі і сталі пра яе гаварыць. Мы спрабуем узнавіць той мужчынскі архетып, які быў знішчаны калісьці, адсунуты.

Што значыць выхаваць?

Аляксандр Тыманюк:

– Калі падумаць над значэннем слова «выхаваць» - гэта значыць даслоўна «сілкаваць вось». Харчаванне восі чалавека. Што такое мужчынская вось, стрыжань? Гэта сутнасць, дух, патэнцыял. Важна разгледзець, куды цягнуцца рукі хлопчыка, чаго хоча яго сэрца, і падтрымліваць гэта. Выхаванне – гэта не кантроль, не настаўленне, не стварэнне правілаў. Хтосьці думае, што трэба лупіць рамянём і тады будзе вынік, для кагосьці ў першую чаргу важная сацыялізацыя, а некаторыя кажуць: «Буду ствараць з яго чалавека». Чалавек ужо нарадзіўся. І гэта ўжо мужчына са сваімі задаткамі. Іх трэба толькі заўважыць і падтрымаць.

Мама, не пераймайся!

Мама – самая першая жанчына ў жыцці хлопчыка. Ад кантакту з ёй залежыць тое, як у далейшым ён будзе выбудоўваць адносіны з процілеглым полам.

• Любіце яго. Гэта самы галоўны скарб і падарунак ад мамы. Старайцеся, каб час, праведзены разам, хай яго і не так шмат, быў якасным. Гэта значыць, што ўвага ў момант вашых зносін павінна цалкам належаць дзіцяці.

• Будзьце сабой. Жанчынай, такой, якая вы ёсць. Праз вас хлопчык знаёміцца з жаночым светам.
• Не перашкаджайце. Не спрабуйце падагнаць хлопчыка пад жаночыя стандарты. Умейце адысці крыху ўбок і даць яму магчымасць браць веды ад мужчын.
• Злёгку прайграйце. Не спрабуйце прыдушыць яго аўтарытэтам тыпу «я лепш ведаю». Мама як жанчына часам павінна трохі саступіць, прайграць.
• Прымайце. Вельмі важная роля для мамы - прыняць сына, калі ён прыходзіць за падтрымкай. Калі ён плача, скардзіцца, дзеліцца праблемамі. З вамі гэта павінна быць магчымым. Не блытайце ролі. Часта бывае змешванне роляў, калі сын як бы становіцца на месца мужа, а муж аказваецца ў дзіцячай пазіцыі і ператвараецца ў яшчэ адно дзіця (пры гэтым часта пачынае выпіваць, гуляць і г. д.). Не дапускайце гэтага.

Мужчыну «стварае» мужчына

Пры ўсім старанні вырасціць з хлопчыка мужчыну мама не можа. Для фарміравання мужчыны вельмі важную ролю адыгрываюць зносіны з іншымі прадстаўнікамі свайго полу.

Максім Пылёў:

– Для фарміравання мужчынскай ідэнтычнасці вельмі важна наяўнасць добрай бацькавай фігуры, якая падтрымлівае. Гэта могуць быць бацька, дзядуля, дзядзька. Калі дзіця падыходзіць да 3-гадовага ўзросту, яно аддзяляецца ад мацярынскай фігуры і пераходзіць на бацькавы бок, пачынае ўзаемадзеянне.

Аляксандр Тыманюк:

– Моц мужчыны не можа сфарміравацца ў жаночым коле. І колькі б жанчыны ні казалі, ні пакутавалі з гэтай нагоды, ні заклікалі да адказнасці, ні паказвалі нейкія прыклады. Нічога з гэтага ўплываць не будзе. Таму што гэта ідзе збоку жанчыны. Калі першапачаткова з дзяцінства ёсць мужчынскае кола, тады адбываецца фарміраванне мужчыны. Ён расце ў полі сілы, у поле мужнасці, у поле пераадолення, здаровай канкурэнцыі. Мужчыну важна зразумець сваё месца - хто ён. Гэта павінна адбывацца сярод мужчын. Мужчынскі круг разумее не словы, а дзеянні і працуе зусім па іншых прынцыпах.

Асноўныя моманты ў выхаванні хлопчыка

• Канкурыруйце правільна. Калі хлопчык пачынае канкурыраваць за матчыну постаць, даросламу мужчыну важна не «задушыць» яго злосцю і агрэсіяй, але пры гэтым не адысці ў бок. Дзіця не павінна выйграць.
• Падавайце прыклад. Калі ў хлопчыка няма прыкладу перад вачыма, то ён яго знойдзе. Лепшы варыянт, каб гэта былі бацька, дзядзька, дзядуля, трэнер, выкладчык. Хлопчык мае патрэбу ў героях, ён хоча пераймаць.

• Ухваляйце. Для хлопчыка вельмі важна на ўсім працягу сталення адабрэнне ад бацькавай фігуры, пахвала яго поспехаў і дасягненняў.
• Развівайце здольнасць да эмпатыі. Інтэлект у дзіцяці развіваецца паступова, а вось пачуццёвы складнік вельмі моцны. Падмануць не атрымаецца. Тое, што мы адчуваем, якое асяроддзе сфарміравана ў доме, тое дзіця і будзе ўбіраць і праяўляць, відавочна ці ўскосна. Нават калі гэта тое, што вы хаваеце і з чым не хочаце сутыкнуцца.
• Дазвольце яму плакаць. Хлопчыкі адчуваюць тыя ж эмоцыі, што і дзяўчынкі. Не забараняйце ім гэта.

Аляксандр Тыманюк:

– У нас нярэдка дзіўнае ўяўленне пра мужчын. Гэта накшталт такога напалову прыдуркаватага качка-мача, які зарабляе шмат грошай і як салдат з раніцы да вечара займаецца бізнесам. Тут няма такога складніку, як пачуццёвасць, асэнсаванасць. Але пачуцці нікуды не знікаюць, яны ўнутры. І знаходзяць выхад. На жаль, часта гэта пераходзіць ва ўжыванне псіхаактыўных рэчываў.

• Давярайце. Дайце сыну магчымасць самому прыняць рашэнне, памыліцца. Не падкладвайце ўсюды саломку. Даверцеся свайму дзіцяці. Няўжо вы лічыце, што калі будзеце стаяць у яго за спінай з рамянём, гэта выпрацуе ў яго адказнасць і самастойнасць? А менавіта гэтага вы потым пачнеце патрабаваць. Кантроль павінен быць мяккім і ненадакучлівым.
• Дайце свабоду руху. Здаровае дзіця – рухомае. Яно не сядзіць на месцы, а ўвесь час нешта даследуе, круціць. На жаль, гэта нязручны для соцыума чалавек. Але бацькоў актыўнасць павінна радаваць. Горш, калі хлопчыка ператвараюць у паслухмянага робата без усялякіх жыццёвых сіл.

Аляксандр Тыманюк:

– Часта супрацоўнічаю са школамі. Сэрца баліць, калі бачу, што на стадыёнах зразаюць турнікі, прыбіраюць тэнісныя сталы. З аднаго боку, школа ўвесь час кажа: «Дапамажыце, у дзяцей камп'ютарная залежнасць, усе сядзяць у тэлефонах». А з другога, хочацца сказаць: вы ж самі гэта зрабілі, інфантылізавалі дзяцей. Дазвольце ім бегаць, кідаць адзін у аднаго анучай. Страшна слухаць, што кажуць дарослыя. Туды не хадзі, сюды не глядзі. Якім вырасце такое дзіця? Так, паслухмяным. Але млявым, без жыццёвай энергіі. Мы хочам, каб сын быў асобай, але ці падтрымліваем мы яго памкненні? Ці гатовыя мы адстаяць жаданні свайго дзіцяці, яго праўду?

Што «забівае» хлопчыка?

• Непрыманне  бацькі

Яно можа быць як відавочным, так і ўскосным.

Аляксандр Тыманюк:

– Важна, каб бацька быў не толькі ў выглядзе «канапавага экспаната». Прыйшоў, лёг на канапу, уключыў тэлевізар, утаропіўся ў тэлефон ці ў лепшым выпадку ў кнігу і ўсё. Што адчувае дзіця побач з такім татам? Боль. Бо той дэманструе хоць невідавочнае, але адрыньванне. І становіцца аб'ектам для пераймання.

• Хлуслівыя ўстаноўкі

Бацька сядзіць з цыгарэтай і адчытвае сына: «Будзеш курыць - глядзі мне, атрымаеш». Або з бутэлькай піва ў руках распавядае пра тое, што піць нельга. Дзіця ўбірае асяроддзе, як губка. А потым здзіўленне: як жа так, вучылі толькі добраму, а сын пайшоў па крывой сцежцы. Ён глядзіць не на тое, што вы кажаце. А на тое, як вы самі жывяце.

• Прысаромліванне, абвінавачванне

Асабліва пры ўсіх. Нават калі ваш сын нешта нарабіў, станьце на яго бок. Не сварыцеся пры ўсіх. Ён павінен адчуваць падтрымку.

Аляксандр Тыманюк:

– Адбываюцца страшныя рэчы. Мы сёння не абараняем сваё дзіця, а заўтра-паслязаўтра пачынаем палохацца таго, што нашы дзеці знаходзяцца ў супольнасцях «Сіні кіт», F 57, у іх з'яўляюцца суіцыдальныя схільнасці. Чаму віртуальны свет становіцца больш прывабным, чым рэальны? Гэта нагода задумацца. Віртуальны свет прапануе тыя рэчы, якія адсутнічаюць у сям'і. Фішка віртуальных супольнасцей, якія заклікаюць дзяцей да суіцыду, простая.

Яны кажуць: «Мы цябе разумеем. Мы ведаем твой боль, мы яго падзяляем, з намі ты будзеш вольны. Мы разумеем, што табе там дрэнна. Мы табе паспачуваем. Мы паўдзельнічаем у тваім жыцці». Калі разумення няма ў сям'і, то дзіця будзе адчуваць голад, які будзе спрабаваць задаволіць дзе заўгодна.

Варыянты заблакіраваць камп'ютар, шукаць вінаватых не падыходзяць. Ён знойдзе іншыя. Цёмны бок жыцця будзе заўсёды. Важна зразумець: калі ў вас няма часу на сваё дзіцяці, калі няма часу на спачуванне, давер, на тое, каб пагаварыць, пачуць нават нязручныя рэчы, тады гэты час знойдзецца ў іншых.

Лепшы настаўнік – асабісты прыклад

• Лепшая прафілактыка – уласны лад жыцця. Бацькам важна імкнуцца быць здаровымі, інтэлектуальна развітымі, уважлівымі. Развіваць сябе духоўна, сацыяльна, інтэлектуальна. Гэта вялікая штодзённая праца. Але без гэтага ніякі спецыяліст не дапаможа, бо дзіця будзе заўсёды вяртацца дадому, у звыклае асяроддзе.
• Калі вы адчуваеце, што недацягваеце, у вас ёсць шмат сумневаў наконт таго, як выхоўваць сваё дзіця, не саромейцеся вучыцца: чытайце, наведвайце лекцыі. Цяпер такая інфармацыя запатрабаваная і ў адкрытым доступе. Праблему заўсёды прасцей вырашыць, калі яна толькі наспявае, чым калі маштабы яе ўжо катастрафічныя.

Перш чым наракаць на недахоп «сапраўдных мужчын», кожнаму прыйдзецца пачаць з сябе. Па-іншаму ніяк. Усе змены ў вонкавым свеце пачынаюцца з таго, што мы дзень за днём карпатліва павышаем сваю ўсвядомленасць.

Яшчэ больш інфармацыі сматрыце ў нашым відэа.

Відэа - Генадзь Сукач

Прафесарам Яўгенам Чорствым Беларусь можа ганарыцца па праве. Гэта адзіны айчынны ўрач, імем якога названа захворванне, вядомае ва ўсім свеце. Не зламала дух гэтага дапытлівага і адважнага чалавека нават цяжкая хвароба.

Карэспандэнт «Слушна» пацікавілася жыццём выбітнага чалавека нашай краіны.

Да і пасля

У 51 год жыццё Яўгена Чорствага было цалкам наладжана. Загадчык кафедры паталагічнай анатоміі МДМІ, прафесар, паважаны чалавек. І раптам у шараговы вечар, седзячы з жонкай на кухні за гарбатай, страціў прытомнасць, упаў. Жонка Таццяна, сама выдатны тэрапеўт, адразу зразумела – інсульт. Лік ішоў на гадзіны. На «хуткай» Яўгена Давыдавіча даставілі ў 9-ю ГКБ Мінска. Уся левая палова цела была паралізаваная, гаварыць не мог.

Адна з дактароў сказала тады Таццяне Іванаўне: будзьце рэалістам, з ложку ён ужо не ўстане ніколі.

...Не заплакала і не засмуцілася. Толькі раззлавалася:

— Як гэта не ўстане? Як можна вось так папросту такое казаць?

Пачалася барацьба не толькі за выжыванне, але і за якасць жыцця.

Таццяна стала хадзіць на заняткі ў Інстытут медрэабілітацыі (цяпер Рэспубліканскі цэнтр медрэабілітацыі і бальнеалячэння), каб паглядзець, як займаюцца лячэбнай фізкультурай з такімі хворымі, чытала кнігі...

Яшчэ ў бальніцы прымушала Яўгена кожны дзень падымацца на ліфце ў спартзалу і пачынаць трэніроўкі. І аднадумца знайшлася: прафесар, доктар медыцынскіх навук Галіна Багель. Яна практыкавала масаж, гімнастыку. А яшчэ імпульсную тэрапію – уздзейнічала на пашкоджаныя цягліцы токам.

— Чаму вы да мяне так позна звярнуліся? – абурылася прафесар.

— Але ж ён ляжаў у рэанімацыі без прытомнасці.

— Гэта не важна. Рэабілітацыю трэба пачынаць тут жа.

Кожны дзень быў на рахунку. Таццяна сышла з працы (працавала старшым навуковым супрацоўнікам у НДІ Радыяцыйнай медыцыны) і прысвяціла сябе дагляданню хворага мужа. Праз месяц Яўгена выпісалі з бальніцы. Карпатлівая праца па аднаўленні праходзіла штогадзіну. Абавязковая лячэбная фізкультура, дзе трэба было дапамагаць, распрацоўваць ногі і рукі. Далікатная жанчына выконвала ўсё, без скаргі і не шкадуючы сіл. Яшчэ жонка падбадзёрвала. Ніякіх патуранняў. Прыйшлося зноўку вучыцца чытаць кнігі (не бачыў увесь радок), зашпільваць гузікі. Любое баўленне часу выкарыстоўваў з карысцю. Глядзеў тэлевізар - перабіраў дробныя гузікі, трэніраваў маторыку.

Асноўная рухальная актыўнасць была на дачы. Ад чыгуначнай станцыі да дачнага доміку – 3 км. Іх Яўген Давыдавіч заўсёды ішоў пешшу. Таццяна Іванаўна ехала на машыне ззаду для падстрахоўкі. Ведаў, што самае галоўнае: не залежвацца. Гэта галоўны біч інсультнікаў.

У выніку – вярнуўся на працу менш чым праз паўгода. Працягнуў узначальваць кафедру і чытаць лекцыі.

— Так, прыйшлося хадзіць з палачкай, яшчэ і сентыментальным стаў, – прызнаецца прафесар. – Але якая гэта дробязь у параўнанні з радасцю вярнуцца да любімага занятку! Што дапамагло мне выжыць? Памятаю, ляжу на бальнічным ложку, а да мяне прыходзяць з інстытута таварышы, распавядаюць, як прайшоў студэнцкі вечар, якія навіны на кафедры. А ў мяне цякуць слёзы. Я хацеў жыць, вярнуцца да працы. Мяне палохала думка застацца ў 4 сценах. А яшчэ вельмі натхніла спадарожніца і лепшы сябар – мая жонка. Без яе я б не справіўся.

З першага погляду ... і на 50 гадоў

Хто верыць у каханне з першага погляду? Некаторыя лічаць гэта выдумкамі, а Яўген Чорствы выпрабаваў яго ўздзеянне на сабе. Аднойчы, будучы студэнтам, убачыў дзяўчыну на канцэрце ў Палацы спорту, сэрца сціснулася. Як растлумачыць выбар пачуццяў, калі не меў зносіны з чалавекам яшчэ ні разу?

— У яе быў такі цікавы твар, нос. Я не мог нагледзецца, – распавядаючы пра гэта, Яўген Чорствы дагэтуль хвалюецца.

Таня вучылася ў тым жа медінстытуце на два курсы маладзейшая за яго, таму з Жэняй была не знаёмая. Баючыся напалохаць напорам, спачатку адправіў на разведку свайго сябра – танінага аднакурсніка.

– Там цябе ў калідоры чакае хлопец, хоча пазнаёміцца, – паведаміў ён ёй на лекцыі.

Недахопу ў прыхільніках Таццяна не адчувала. Але выглянула дазнацца, хто яшчэ ёй зацікавіўся. Тым жа вечарам моладзь пайшла ў кіно. І больш не расставаліся. Праз год іх шлюбу будзе ўжо 50 гадоў. Дачка таксама абрала медыцынскую сцежку і стала працаваць анестэзіёлагам-рэаніматолагам. А ўнучка вучыцца на біяфаку БДУ.

— Нельга сказаць, што мы 50 гадоў пражылі душа ў душу, нават без спрэчак, – кажа Таццяна Іванаўна. – Усякае бывала. Але мы заўсёды ўмелі размаўляць. І акрамя таго, у нас вялікі агульны інтарэс –медыцына.

За кожным вялікім мужчынам стаіць яго жанчына.

Для гэтай сям'і гэтае выказванне абсалютна праўдзівае. Таццяна падтрымлівала мужа заўсёды і ва ўсім. У часы напісання кандыдацкай дысертацыі шукала, выразала і клеіла ў яго работу фатаграфіі, набірала тэксты на друкаванай машынцы, дапамагала вычытваць доктарскую. Пакінуўшы дзеля яго выратавання сваю працу урача, яна, тым не менш, не перастала жыць інтарэсамі медыцыны. Як медык, перачытвае главы падручнікаў, тлумачыць, што ёй незразумела, што хацелася б спытаць, дадаць. Доўгія гады носіць ганаровае званне сямейнага кіроўцы: кожную раніцу вазіла мужа на працу, а ў летні сезон яшчэ і на дачу.

Моцная жанчына. Пры гэтым гібкая і мяккая. Быць можа, паўплывала татава выхаванне?

Тата Таццяны быў ніхто іншы, як Іван Палякоў – Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР. Вядомая асоба, партызан, Герой сацпрацы. Такое сваяцтва, безумоўна, накладала адбітак на ўзаемаадносіны ў маладой сям'і. Таццяна паважала мужа за тое, што здолеў знайсці агульную мову з суровым і непахісным бацькам, пры гэтым мог абараніць сваё меркаванне і нават пасябраваць з цесцем.

Мужчыны разам сталі ездзіць на рыбалку, любілі гутарыць на самыя розныя тэмы.

Аднойчы позняй восенню лавілі шчупака на спінінг. У лодцы разам з імі быў грузны таварыш з адной рукой (другую адарвала на фронце).

— Ну, як там у вас клёв? – пацікавіўся ён у кампаніі і перайшоў на другі бок чаўна. Пад вагой ён не вытрымаў і перакуліўся. Да берага ўсе дабіраліся ўплаў.

— Адчыняю дзверы. На парозе стаіць Жэня. У паліто бацькі. А з-пад яго тырчаць голыя ногі ў чаравіках, — успамінае Таццяна Іванаўна.

Самае цікавае, што пасля гэтай прыгоды ніхто не захварэў, і нават насмарку не было.

Патолагаанатамам быць не марыў

«Хто ідзе ў патолагаанатамы? Што гэта наогул за прафесія такая? У моргу відавочна працуюць недалёкія нейкія людзі, панурыя. Клініцысты і хірургі – вось дзе эліта», – так думаў студэнт лячэбнага факультэта МДМІ Яўген Чорствы да таго часу, пакуль ... не патрапіў на лекцыю па патанатоміі да акадэміка Юрыя Гулькевіча. Харызматычны мужчына, франтавік, турыст, душа кампаніі, аматар спяваць песні і засмучаць сваімі жартачкамі жанчын. Выкладчык цалкам разбурыў шаблон пра тое, якім можа быць патолагаанатам.

Зацікавіў не толькі сваёй асобай, але і прадметам. Юрый Валянцінавіч Гулькевіч удзельнічаў у ідэнтыфікацыі трупа Гітлера і сям'і Гебельса. Паколькі целы былі абпаленыя (немцы спалілі іх), то ідэнтыфікацыя Гітлера была магчымая толькі па зубным пратэзе. Гулькевіч шмат і цікава расказваў пра тэраталогію – навуку пра парокі развіцця: што гэта такое, ад чаго бываюць.

Жэня так захапіўся патанатоміяй, што пайшоў у гурток. Цікаўны па натуры, хлопец хацеў на свае вочы ўбачыць, што такое цыроз, рак маткі, грудзей, чым адрозніваюцца розныя віды пухлін. Працаваць на анатаміраваннях не баяўся: дыстанцыраваўся ад таго, што перад ім памерлы чалавек. Канцэнтраваўся на самой хваробы і спробе зразумець яе сутнасць. Навык, важны для людзей гэтай прафесіі.

— Калі ўпершыню на лекцыі я пачуў слова «рак», злаякасная пухліна, мне стала цікава, – распавядае Яўген Чорствы. – Чаму менавіта рак? Таму што пухліна паўзе як рак. Стаў паглыбляцца і разбірацца: калі злаякаснае ўтварэнне развіваецца з эпітэліяльнай тканкі – гэта рак, а калі са злучальнай, напрыклад, з цягліцы – гэта саркома.

Кандыдацкую работу прысвяціў пароку мозга – анэнцэфаліі («Паталагічная анатомія анэнцэфаліі і блізкіх да яе парокаў развіцця»). У 1982 годзе абараніў у Маскве доктарскую дысертацыю па дыягностыцы множных прыроджаных парокаў развіцця («Паталагічная анатомія і дыферэнцыяльны дыягназ спадчынных сіндромаў множных прыроджаных парокаў развіцця»). Першым у СНД прапанаваў вылічваць дадзеныя не ўручную па табліцах, а з дапамогай машыннай дыягностыкі. Адзін з першых беларускіх камп'ютараў таго часу вырабілі на заводзе падліковых машын. Ён займаў палову комнаты. Але з яго дапамогай дыягностыка стала нашмат больш дакладнай.

Паталагічная анатомія мае некалькі напрамкаў. Гэта навука, якая займаецца пытаннямі дыягностыкі захворванняў у жывых людзей. Шмат каму знаёмая біяпсія, калі ў хворага адшчыпваюць пальцамі кавалачак тканкі, які трэба даследаваць. А яшчэ патолагаанатам трэба праводзіць анатаміраванне памерлых і вызначаць прычыну смерці. Часта патрабуецца і ацаніць працу клініцыста на прадмет выяўлення медыцынскай памылкі.

— Калі афтальмолаг займаецца толькі хваробамі вачэй, а кардыёлаг – сэрца, то патолагаанатам павінен ведаць хваробу любога органа, любой сістэмы – тлумачыць Яўген Чорствы. – Вялікая адказнасць, але і цікавасць. Бывае, клініцысту вызначыць дыягназ складана. Патолагаанатам павінен перабраць усе магчымыя варыянты і паставіць кропку ў разважаннях.

Сусветная вядомасць

Яўген Чорствы, мабыць, адзіны ў нашай краіне ўрач, імем якога афіцыйна названа захворванне - сіндром множных прыроджаных парокаў развіцця, DK-факамелія. Яно пазначана ва ўсіх медыцынскіх даведніках свету – сіндром фон Фос-Чорствага.

Адкрыццё новай хваробы Яўген Чорствы зрабіў яшчэ ў 1976 годзе. Тады ён працаваў урачом-патолагаанатамам у лабараторыі тэраталогіі і медгенетыкі 7-й ГКБ Мінска (цяпер РНПЦ «Маці і дзіця»). Пастаянна даводзілася сутыкацца з самымі складанымі выпадкамі спадчынных парокаў развіцця ў дзяцей, праводзіць анатаміраванні.

Неяк да яго патрапілі брат і сястра, якія пакутавалі ад адных і тых жа рэдкіх хвароб: задняя мазгавая грыжа, факамелія, унутраныя парокі палавых органаў. Пры факамеліі канечнасць мае падабенства з ластай цюленя, адсутнічае шэраг костак. Сама ж кісць пачынае расці прама з плечавой косткі. У спалучэнні з мазгавой грыжай сустракаецца рэдка. А тут адразу падвойны выпадак. Наяўнасць такой рэдкай камбінацыі адразу ў брата і сястры падштурхнула Яўгена Чорствага да думкі, што гаворка ідзе пра спадчыннае захворванне.

Выдатна валодаючы англійскай мовай, Яўген Давыдавіч напісаў артыкул у міжнародны медыцынскі часопіс The Lancet. Калегі з розных краін зацікавіліся здагадкай, пісалі лісты з просьбай выслаць ім тэксты артыкулаў. Але толькі праз 20 гадоў у ЗША на старонках часопіса Journal of Medical Genetics сусветна вядомыя даследчыкі пацвердзілі, што гэта новае захворванне і прысвоілі яму імя беларускага навукоўца. Сіндром фон Фос-Чорствага апісаны ва ўсіх краінах свету, вядома каля 300 выпадкаў гэтай рэдкай хваробы.

Адкрыццё носіць вялікае сацыяльнае значэнне.

— Вылечыць дзяцей з такой паталогіяй немагчыма, яна несумяшчальная з жыццём, –  тлумачыць прафесар. –  Але рэальна выявіць на УГД на ранніх тэрмінах цяжарнасці. Як бы жорстка ні гучала, гэта дае шанец жанчыне не адчуваць лішнія пакуты: выношваць і нараджаць заведама асуджаны на гібель плод.

Кожны медык ведае

Нягледзячы на хваробу, насуперак ёй, свае лепшыя падручнікі Яўген Чорствы напісаў ужо пасля інсульту.

— Падпісваўся я часам як Чарствы. А потым кінуў гэта. Прозвішча маё Чорствы. Хоць на самай справе па характары я зусім не такі.

Па падручніках і манаграфіях Чорствага вучацца ўсе студэнты-медыкі. Чорствы рыхтаваў іх старанна ў суаўтарстве з калегамі: «Паталагічная анатомія», «Пухліны і пухлінападобныя працэсы ў дзяцей», «Хваробы плода нованароджанага і дзіцяці», «Лекцыі па паталагічнай анатоміі», «Тэраталогія чалавека».

— Добры, але строгі, – дадае Таццяна Іванаўна. – У нас дома ёсць аспіранцкае крэсла, на якім вучні Яўгена Давыдавіча паказваюць свае работы. Мне часам шкада хлопцаў. Так іх муж адчытваў. Але як ні дзіўна, любяць яны яго горача.

Прычына такога стаўлення – неабыякавасць настаўніка. Чорствы заўсёды сам глыбока перажывае за тэму, якую аддае дысертантам, хвалюецца, каб праца была не дарэмная, не пылілася нікому не патрэбная, каб прынесла практычную карысць. І таму патрабуе ад сваіх падапечных такога ж уключэння і своечасовага выканання. Затое яны яму ў выніку ўсе вельмі ўдзячныя.

Яўген Чорствы мае званне Заслужанага дзеяча навукі, сам ён даў пуцёўку ў жыццё 8 дактарам і 25 кандыдатам медыцынскіх навук. Уся кафедра паталагічнай анатоміі БДМУ, за выключэннем прафесара Міхаіла Нядзьведя, – вучні Чорствага. Яго тэмы заўсёды актуальныя і маюць прыкладное значэнне. А кафедру называюць асноўнай кузняй кадраў дзіцячай патолагаанатамiчнай службы Беларусі. Сам Яўген Давыдавіч 10 гадоў быў галоўным патолагаанатамам Міністэрства аховы здароўя.

Вялікая колькасць работ прафесара прысвечана вывучэнню марфагенеза рака шчытападобнай залозы ў дзяцей. Ён - вядучы эксперт-марфалогіі ў беларуска-амерыканскай праграме па маніторынгу пухлін шчытападобнай залозы, кіраўнік гарадскога празектарскага савета па дзіцячай паталогіі, на пасяджэннях якога разбіраюцца складаныя дыягнастычныя выпадкі.

На базе кафедры стварыў першую ў рэспубліцы лабараторыю імунагістахіміі.

Заўсёды не саромеўся вучыцца ў замежных калегаў. І зараз накіроўвае на стажыроўку ў іншыя краіны сваіх вучняў. Найбольш цесныя кантакты ўсталяваныя з інстытутам паталогіі Кембрыджскага ўніверсітэта, а таксама з універсітэтам горада Нагасакі.

Замест пасляслоўя

Вядома, у некалькі старонак не змясціць чалавечае жыццё. Асабліва тады, калі падзей ў ім хопіць і на дзясятак абывацельскіх. Цяжкі і разам з тым драматычны лёс, у якім ёсць месца ўсяму: высокім сусветным і дзяржаўным дасягненням, неверагодным цяжкасцям, мужнасці прыняць сябе пасля хваробы і здзяйсняць немагчымае насуперак ёй. А яшчэ пра каханне, падтрымку і сапраўдную сям'ю. Такія жыццёвыя гісторыі проста неабходна ведаць. Каб ганарыцца, каб мець арыенцір, каб верыць у сябе і ніколі не здавацца.

633 выпускнікі гэтага года даведаліся, дзе будзе іх першае працоўнае месца і інтэрнатура. Плакалі не толькі ад хвалявання, але і ад шчасця, калі атрымлівалі жаданы кірунак. Выпускнікоў-медыкаў не палохае нават глыбінка. Бо ўсе выдатна ведаюць: там самая лепшая практыка для ўрача-пачаткоўца.

Прырода надзіва мудрая ...

Яна падарыла дзевяць месяцаў,

каб прывыкнуць і змірыцца з думкай пра бацькоўства,

каб прыняць рашэнне,

каму сустракаць дзіцяці ў першае імгненне яго жыцця.

Партнёрскія роды цяпер становяцца ўсё больш папулярнымі. Але, нягледзячы на тэндэнцыю да росту цікавасці да партнёрства ў родах, далёка не ўсе мужчыны гатовыя ўзяць адказнасць за сям'ю як цэлае.

Выбіраючы партнёрскія роды з удзелам мужа, задумайцеся, што з'яўляецца для вас самым важным і вызначальным у гэтым рашэнні. Яднанне і ўмацаванне сям'і? Псіхалагічная, эмацыйная і фізічная дапамога ў родах? Сумеснае перажыванне радасці і цяжкасцей? Прымаючы рашэнне аб партнёрскіх родах, прытрымлівайцеся сваіх адчуванняў, а не спрабуйце аддаць даніну модзе.

Чаму трэба рыхтаваць сямейныя пары да родаў?

Я памятаю час (1988-1989 гг.), калi ў радзільных дамах нашай сталіцы праходзілі партнёрскія роды, але сямейныя пары пры гэтым не праходзілі падрыхтоўку на спецыяльных курсах. Папа-партнёр не ведаў, як дапамагчы сваёй жонцы, як не разгубіцца ў стрэсавай сітуацыі. Не хапала ведаў для прыняцця верных рашэнняў, каб заставацца тым жа моцным чалавекам, якому давярала мама, і выступаць у ролі ўмелага моцнага памочніка.

Тады галоўны акцэнт рабіўся на захаванне правілаў санітарна-эпідэміялагічнага рэжыму: тата-партнёр даваў даведку аб стане свайго здароўя, яго пераапраналі ў спецыяльнае медыцынскае адзенне і ўздымалі на запаветны паверх радзільнага аддзялення разам з жонкай. Пры гэтым няпэўныя паводзіны татаў-партнёраў не заўсёды былі зразумелыя спецыялістам. Ды і пра далейшыя ўзаемаадносіны ў такой сям'і было складана меркаваць. Ці яднала гэтая сітуацыя ў родах шлюбныя пары? Наколькі заставалася сэксуальная цяга пасля ўбачанага працэсу ў мужчыны і жанчыны? Гэтыя пытанні заставаліся адкрытымі.

Вядома, бывалі і выключэнні. У маёй практыцы быў выпадак, калі шлюбная пара медыцынскіх работнікаў самастойна загадзя падрыхтавалася да сумесных родаў. Як вынік – на заключным этапе пры першым крыку малога – не разгубленасць, а слёзы радасці і шчасця, незвычайная напоўненасць усёй прасторы радзільнай залы трапяткім хвалюючым пачуццём пяшчоты і гонару за паўнавартасна завершаную працу ўсёй каманды!

Але часы мяняюцца ў лепшы бок. Шлюбныя пары сталі рыхтаваць на спецыяльных курсах.

Правільная падрыхтоўка шлюбнай пары да родаў спрыяе:

• паляпшэнню псіхалагічнага клімату ў сям'і;
• стварэнню станоўчага настрою, так званай дамінанты, на родыы;
• дасягненню, па магчымасці, максімальнага камфорту ў родах.

Рэгулярна і добрасумленна наведваючы заняткі, вы даведаецеся:

• асаблівасці псіхалогіі і фізіялогіі жаночага арганізма;
• прасачыце ўвесь шлях з'яўлення новага жыцця ад моманту зачацця, развіцця да нараджэння вашага малога;
• пазнаёміцеся з працэсам і рознымі перыядамі родаў, асаблівасцямі паводзін жанчыны ў родах;
• асвоіце методыкі дыхання, якія дапамогуць расслабіцца і сканцэнтравацца падчас родаў;
• набудзеце навыкі абязбольвальнага і расслабляльнага масажу;
• пабываеце на сеансах расслаблення і медытацыі;
• вывучыце прынцыпы натуральнага груднога гадавання;
• навучыцеся даглядаць нованароджанага;
• даведаецеся пра асаблівасці пасляродавага перыяду і яго праблемы для маці.

Муж і жонка, якія скончылі спецыяльныя курсы па падрыхтоўцы да родаў, адзначаюць не толькі іх карысць у плане набыцця неабходных ведаў і навыкаў, але і магчымасць пазнаёміцца і пасябраваць з іншымі парамі.

Жанчыны заўважаюць, што іх мужы становяцца больш уважлівымі да праходжання цяжарнасці, усведамляючы ўсю важнасць сваёй ролі ў адносінах да здароўя яшчэ ненароджанага дзіцяці. З жаданнем і стараннасцю дапамагаюць у пасляродавым перыядзе па доглядзе за нованароджаным.

Мужчыны ўдзячныя за атрыманне якаснай і карыснай інфармацыі з вуснаў прафесіяналаў, якую часам цяжка вылучыць з мноства крыніц сродкаў масавай інфармацыі. Адзначаюць, што іх жонкі становяцца больш упэўненымі і менш занепакоенымі. Знікае страх перад родамі, праблемамі груднога гадавання або няўменнем у абыходжанні з нованароджаным малым.

Агаворым яшчэ адзін важны момант пры сумесных родах: прысутнасць таты-партнёра можа быць на любым этапе родаў, калі таго жадае мама.

Тата павінен разумець, што «галоўным» у родах усё ж такі з'яўляецца мама. Нават калі яна на апошняй стадыі родаў і ў не вельмі адэкватным стане вырашыла, што далей яна сама ... Не мяшайце ёй, хай так і будзе. Рашэнне за ёй. Часам жанчыне хочацца акунуцца «у сябе», у свае роды. Бо роды – гэта таямніца прыроды, і немагчыма прадбачыць, што жанчына будзе адчуваць у такія моманты і якія жаданні ў яе паўстануць. Дайце ёй магчымасць перажыць гэты перыяд самой, калі ёй так падказвае ўнутраны голас. Паверце, для яе гэта важна. Яна яшчэ з вялікай павагай будзе ставіцца да васм.

Многія жанчыны аддаюць перавагу быць з мужам толькі ў неактыўную стадыю дома (доўжыцца да 6-8 гадзін) да выкліку хуткай медыцынскай дапамогі і ад'езду ў радзільню. Аднак і гэты варыянт удалы. Пагадзіцеся, вы былі з ёй дома, вы адвезлі яе ў радзільны дом. Яна ведае, што вы побач. А цяпер яна занятая самай «важнай працай» у сваім жыцці і з якім нецярпеннем яна чакае «узнагароджанне» за вынік гэтай працы!

І не важна, які з варыянтаў вы выберыце, галоўнае, каб ваша дзіця нарадзілася і прыйшло ў гэты свет у поўнай гармоніі і шчасці!

Ёсць сітуацыі, калі па аб'ектыўных прычынах тату могуць не пусціць у радзільны дом. Напрыклад, калі:

• партнёр захварэў (ВРВІ, герпес і г.д.);
• няма свабоднай палаты для сумесных родаў;
• радзільны дом зачынены на прафілактычную санітарную апрацоўку;
• выйшаў 10-дзённы тэрмін даведкі ад тэрапеўта, альбо вы яе зусім не ўзялі.

Вашы веды і тут дапамогуць зарыентавацца і прыняць правільнае рашэнне.  

За шматгадовы вопыт магу сказаць пра безумоўную эфектыўнасць падрыхтоўкі да родаў, якая даказала станоўчы ўплыў на працягу цяжарнасці, родаў і на сям'ю ў цэлым. Такі пачатак дапамагае маладым мужам адказна ставіцца да сваёй падрыхтоўцы на ролю бацькоў!

Хай будзе больш эмацыйнага кантакту, цяпла і блізкасці ў сем'ях, хай нараджаецца больш шчаслівых і здаровых дзяцей, хай ваш досвед стане сапраўдным скарбам для ўласнага развіцця!

У Вілейцы прайшла міжведамасная акцыя «Тыдзень здароўя», у рамках якой быў арганізаваны шэраг мерапрыемстваў, прысвечаных прапагандзе здаровага ладу жыцця, адмаўлення ад шкодных звычак, фарміраванню актыўнай пазіцыі ў імкненні да заняткаў спортам.

Да пагаршэння здароўя маладога пакалення вядуць не толькі змены фактараў навакольнага асяроддзя, але і распаўсюджанасць згубных звычак - курэнне, спажыванне алкаголю, наркотыкаў і асацыяльныя формы паводзін, як вынік гэтага назіраецца пагаршэнне ўсіх складнікаў кампанентаў здароўя: фізічнага, псіхічнага, духоўнага.

Старт «Тыдня здароўя» даў прагляд інфармацыйна-тэматычных дакументальных фільмаў прафілактычнай накіраванасці ў кінатэатры «Мір», арганізаваны для навучэнцаў старэйшых класаў гарадскіх школ, гімназій і Вілейскага дзяржаўнага каледжа.

1 сакавіка на базе Фізкультурна-аздараўленчага цэнтра «Сатурн» зборныя каманды навучэнцаў 9 - 11 класаў агульнаадукацыйных школ і гімназій горада прынялі ўдзел у спартыўнай эстафеце «Мы выбіраем здароўе!» . У праграму спаборніцтваў увайшлі розныя спартыўныя конкурсы, у якіх дзецям трэба было пазмагацца ў хуткасці, сіле і спрыце выкарыстоўваючы самы разнастайны спартыўны інвентар. Акрамя гэтага, ва ўсіх навучальных установах горада былі праведзены інфармацыйныя мерапрыемствы, накіраваныя на прапаганду здаровага ладу жыцця.

На базе Вілейскага дзяржаўнага каледжа правялі прафілактычнае мерапрыемства «Пазбягаючы перашкод на дарозе жыцця!», што адбылося ў фармаце адкрытага дыялогу. Навучэнцы маглі задаць пытанні спецыялістам, выказаць свой пункт гледжання, а таксама атрымаць адказы на ўсе пытанні.

У сярэдняй школе №3 і Вілейскай гімназіі №2 прайшлі інформдайджэсты, падчас якіх з юнакамі размаўлялі спецыялісты цэнтра гігіены, у сярэдняй школе №1 праведзены «Урок здароўя», Вілейскай гімназіі №1 «Логас» зладзілі прафілактычнае мерапрыемства «Падарожжа ў краіну здароўя», а ў сярэдняй школе №5» паказалі відэачасопісы з далейшым абмеркаваннем.

«Тыдзень здароўя» атрымаўся насычаным і яркім.

Ягор Горбач, урач-гігіеніст Вілейскага райЦГіЭ