Сёння, ва ўмовах пандэміі каронавіруса, пульсаксіметр стаў такім жа незаменным прыборам у хатняй аптэчцы, як і градуснік. Але да гэтага часу многія людзі не ведаюць, для чаго ён патрэбен, як правільна ім карыстацца, на што варта арыентавацца пры выбары і куплі і ці варта давяраць паказанням хатняга прыбора.
Мы сабралі для вас самую важную і патрэбную інфармацыю аб пульсаксіметрах.
Пульсаксіметр — гэта прыбор, з дапамогай якога вызначаюць ступень насычэння крыві кіслародам (сатурацыю). Метад пульсаксіметрыі шырока ўжываецца пры аказанні медыцынскай дапамогі, у прыватнасці, для кантролю за станам пацыента пры дыхальнай недастатковасці ці падазрэнні на яе; пры правядзенні аперацый пад агульнай анестэзіяй (наркозам); падчас кіслароднай тэрапіі; як дыягнастычны метад для выяўлення сіндрому абструктыўнага апноэ і г.д.
Дзякуючы невялікім памерам і інтуітыўна зразумеламу функцыяналу, пульсаксіметр можна выкарыстоўваць у хатніх умовах, каб выяўляць прыкметы дыхальнай недастатковасці на ранніх стадыях. Улічваючы, што адным з самых грозных ускладненняў COVID-19 з'яўляецца паражэнне лёгкіх і, як следства, дыхальная недастатковасць, неабходнасць мець пульсаксіметр ў хатняй аптэчцы складана перабольшыць.
У нашым арганізме за транспарціроўку кіслароду да органаў і тканяў адказвае гемаглабін, які з'яўляецца складанай часткай чырвоных клетак крыві — эрытрацытаў.
Кожная малекула гемаглабіну ў стане несці на сабе да пункта прызначэння да 4 малекул кіслароду.
Калі амаль усе пасадкавыя месцы занятыя, ступень насычэння крыві кіслародам будзе блізкая да 100%.
Дык вось прынцып дзеяння пульсаксіметра заснаваны на спектрафотаметрычным спосабе ацэнкі гемаглабіну ў крыві. У залежнасці ад суадносін насычанага і ненасычанага кіслародам гемаглабіну змяняецца інтэнсіўнасць афарбоўкі крыві (чым менш кіслароду ў крыві, тым яна цямней). Гэта значыць, кажучы простай мовай, пульсаксіметр, прасвечваючы падушачку пальца патокам інфрачырвонага святла, фіксуе колер крыві і вызначае суадносіны гемаглабінаў. Лічбы, якія высвечваюцца на дысплеі, паказваюць долю насычанага кіслародам гемаглабіну ў крыві.
Рынак вельмі адчувальна адгукаецца на запыты спажыўца, таму знайсці ў продажы пульсаксіметры ў самым шырокім асартыменце нескладаная праца. Усе прыборы прыкладна аднолькавыя па функцыянале, а асноўныя адрозненні заключаны ў дызайне і коштавай катэгорыі. Гэта значыць, па вялікім рахунку, выбіраць пульсаксіметр для хатняй аптэчкі можна, арыентуючыся на свой густ і кашалёк.
Тым не менш мы раім звярнуць увагу на наступныя моманты пры выбары прыбора для вымярэння сатурацыі ў хатніх умовах:
Як вымераць сатурацыю правільна
Вымераць сатурацыю ў хатніх умовах даволі проста. Для гэтага палец рукі змяшчаюць у заціск або муфту пульсаксіметра. Важна, каб прыбор не боўтаўся, а быў добра зафіксаваны на пальцы. Пасля націску кнопкі на панэлі прыбора, вынік з'яўляецца на экране праз 15 - 30 секунд.
Важна! Вынікі вымярэнняў могуць быць няправільнымі ці зусім адсутнічаць, калі:
Паказчыкі сатурацыі 95-100% лічацца нормай. Пры гэтым лічбы 99-100% практычна не сустракаюцца нават у абсалютна здаровых людзей. Калі на маніторы вашага прыбора высвечваюцца менавіта яны, вымерайце сатурацыю паўторна або пераканаецеся па крытэрах, прыведзеным вышэй, што няма фактараў, якія выклікаюць прыхільнасць да скажэння вынікаў вымярэнняў.
Вакцынацыя супраць COVID-19. Адказваем на актуальныя пытанні
Калі ступень насычэння крыві кіслародам ніжэй за 95%, гэта сведчыць аб ранняй стадыі дыхальнай недастатковасці і пачатку гіпаксіі.
Каб знізіць нагрузку на лёгкія, аблегчыць дыханне і палепшыць забеспячэнне органаў і тканак кіслародам, чалавеку варта большую частку часу праводзіць у прон-пазіцыі і рэгулярна кантраляваць узровень сатурацыі.
Калі вынік вымярэнняў пульсаксіметра 92% і ніжэй, стан чалавека выклікае асцярогі і патрабуе медыцынскага назірання. Варта выклікаць лекара ці брыгаду хуткай медыцынскай дапамогі. Да прыбыцця хуткай трэба прыняць прон-пазіцыю, а калі па нейкіх прычынах гэта немагчыма, забяспечыць чалавеку пастаяннае знаходжанне ў становішчы паўседзячы пад вуглом 60⁰ - 90⁰.
Акрамя таго, партатыўныя пульсаксіметры для хатняга выкарыстання абсталяваны функцыяй счытвання яшчэ аднаго жыццёва важнага паказчыка — пульс. У норме пульс здаровага дарослага чалавека вагаецца ў дыяпазоне 60 - 90 удараў. Павелічэнне частаты сардэчных скарачэнняў можа быць выклікана фізічнымі нагрузкамі, стрэсам, абумоўлена наяўнасцю хранічных захворванняў сэрца і сасудаў, а таксама рэзкім зніжэннем ўзроўню кіслароду ў крыві.
Паколькі частата пульса не з'яўляецца пастаяннай велічынёй, для атрымання дакладных вынікаў вымярэнне сардэчных скарачэнняў рэкамендуецца праводзіць некалькі разоў з інтэрвалам 3-4 хвіліны.
Мець ці не мець?
Мы другі год жывем ва ўмовах пандэміі каронавіруса — віруснай інфекцыі, якая паражае лёгкія і вельмі небяспечная цяжкімі ўскладненнямі. Мець у хатняй аптэчцы пульсаксіметр – гэта перш за ўсё клопат пра сябе і сваіх блізкіх, магчымасць своечасова распазнаць пагрозу, якая насоўваецца, і звярнуцца за дапамогай.
Абавязкова прыбор для вымярэння сатурацыі павінен быць у людзей з груп высокай рызыкі:
Праграма сямейнага капіталу рэалізуецца ў Беларусі з 2015 года, за гэты час адпаведныя дэпазітныя рахункі адкрылі амаль 105 тыс. сем'яў. Хутка магчымасці яго выкарыстання будуць пашыраны.
Пра гэта, а таксама пра іншыя віды сацыяльнай падтрымкі сем’яў з дзецьмі журналістам расказала кансультант аддзела народанасельніцтва, гендэрнай і сямейнай палітыкі Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь Святлана Бялаш.
Сямейны капітал — гэта аднаразовае прадастаўленне безнаяўных грашовых сродкаў пры нараджэнні і ўсынаўленні трэцяга або наступных дзяцей. У 2015-2019 гг. памер сямейнага капіталу складаў 10 тыс. даляраў ЗША, з 2020 года гэты від дзяржаўнай падтрымкі прадастаўляецца ў беларускіх рублях (што ў 2021 годзе раўняецца 23 тыс. 737 руб.; у наступным годзе сума будзе індэксаваная).
Зараз датэрміновае выкарыстанне дазволена на:
Сёння прынята больш за 42 тыс. рашэнняў аб датэрміновым распараджэнні сямейным капіталам, з іх 88 % накіравана на паляпшэнне жыллёвых умоў, 6,6 % — на медыцынскае абслугоўванне, 5,8 % — на атрыманне адукацыі.
Бацькоўскі адпачынак і сямейны капітал. Эксперты распавялі пра падтрымку мацярынства і дзяцінства
Але хутка напрамкі датэрміновага выкарыстання сямейнага капіталу будуць пашыраныя: 12 кастрычніка 2021 года прыняты ўказ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь № 389 "Аб выкарыстанні сямейнага капіталу". Дакумент уступае ў сілу 1 студзеня 2022 г. і распаўсюджвае сваё дзеянне на сямейны капітал, прызначаны па праграмах 2015-2019 гадоў і 2020-2024 гадоў.
Так, пры паляпшэнні жыллёвых умоў сямейны капітал можа быць дадаткова накіраваны на пагашэнне пазыкі, прадастаўленай арганізацыямі па месцы працы, на набыццё долі жылога памяшкання і на пагашэнне запазычанасці па крэдытах, прадастаўленых банкам па дагаворах аб пераводзе доўгу або аб прыёме запазычанасці.
У сістэме адукацыі сродкі сямейнага капіталу дадаткова можна будзе выкарыстоўваць для аплаты навучання ва ўстановах вышэйшай і сярэдняй адукацыі спажыўкааперацыі, у ВНУ Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі. Новы напрамак азначаны і ў медыцынскіх паслугах: прадастаўленне медыцынскіх вырабаў і лекавых сродкаў пры выкананні складаных і высокатэхналагічных умяшанняў у артапедыі.
Таксама з 1 студзеня стане магчымым набыццё тавараў, прызначаных для сацыяльнай рэабілітацыі і інтэграцыі ў грамадства членаў сям’і, што з’яўляюцца інвалідамі, а таксама дзяцей-інвалідаў з парушэннямі органаў зроку, апорна-рухальнага апарата (тактыльныя дысплеі і прынтэры Брайля, прылады для ўздыму людзей, функцыянальныя ложкі).
У інтарэсах сем'яў з дзецьмі развіваюцца і іншыя праграмы сацыяльнага абслугоўвання, адзначыла Святлана Бялаш. Надзвычай запатрабаваныя паслугі нянь, якія прадастаўляюцца бясплатна сем'ям, дзе выхоўваюцца двайняты (да 20 гадзін у тыдзень), трайняты (да 40 гадзін у тыдзень).
Няпоўным сем'ям з дзецьмі-інвалідамі ва ўзросце да 4 гадоў і сем'ям, у якіх двое і больш дзяцей-інвалідаў ва ўзросце да чатырох гадоў паслугі няні таксама прадастаўляюцца бясплатна.
Да таго ж сем'і, якія выхоўваюць дзяцей-інвалідаў ад 4 да 18 гадоў, а таксама сем'і, дзе абодва бацькі або адзіны з бацькоў — інваліды 1 ці 2 групы, могуць карыстацца паслугамі няні па сацыяльна нізкіх расцэнках.
Сацыяльная перадышка — гэта адпачынак для бацькоў або асоб, якія выхоўваюць дзіця з інваліднасцю, на перыяд да 56 каляндарных дзён 1 раз у год, у той час, як іх дзіця знаходзіцца пад апекай кваліфікаваных спецыялістаў у дзяржаўнай установе.
Сёння бацькі атрымліваюць гэтую паслугу на платнай аснове, але пры гэтым за імі захоўваецца права на атрыманне сацыяльнай пенсіі і дапамогі на дзіця-інваліда.
Таксама ў органы сацзабеспячэння можна звярнуцца па паслугі сацыяльнага патраната і часовага прытулку для вырашэння комплексных праблем сям'і.
Для працуючых бацькоў прадугледжаны гарантыі ў сферы працоўных і пенсійных адносін. Права працуючай жанчыны на адпачынак па цяжарнасці і родах, па догляду за дзіцем да 3 гадоў замацавана Працоўным кодэксам. У выпадку выхаду жанчыны на працу, службу, вучобу дзённай формы, права на такі адпачынак прадастаўляецца бацьку альбо іншаму члену сям'і, сваяку дзіцяці. Пры гэтым за імі таксама захоўваецца права на атрыманне штомесячнай дапамогі па доглядзе дзіцяці.
Пры выхадзе аднаго з бацькоў на працу з адпачынку па доглядзе дзіцяці наймальнік абавязаны заключыць з ім кантракт да дасягнення дзіцем узросту 5 гадоў. Таксама Працоўным кодэксам прадугледжана права бацькам, якія выхоўваюць дзіця-інваліда ва ўзросце да 18 гадоў альбо траіх і больш дзяцей да 16 гадоў, на адзін дадатковы свабодны дзень у тыдзень з аплатай у памеры сярэдняга заробку.
Як не звар'яцець у першым дэкрэце. 8 лайфхакаў
Бацькам, якія выхоўваюць дваіх дзяцей ва ўзросце да 16 гадоў, прадастаўлена права на адзін дадатковы свабодны дзень у месяц. Аплата такога дня можа быць прапісана ў калектыўным дагаворы альбо ў лакальным акце наймальніка.
З 2020 года стала магчымым выкарыстанне бацькоўскага адпачынку пры нараджэнні дзіцяці: наймальнік абавязаны даць такі адпачынак мужчыне ў першыя паўгода жыцця яго дзіцяці, працягласцю да 14 дзён. Зрэшты, рашэннем наймальніка гэты тэрмін можа быць і большы, альбо можа быць прадугледжана аплата такога адпачынку.
Пры выхаванні дзіцяці з інваліднасцю бацька мае права на атрыманне працоўнага адпачынку ў летні альбо іншы зручны для яго час. Пры наяўнасці дваіх дзяцей да 14 гадоў можна прэтэндаваць на працоўны адпачынак да заканчэння 6 месяцаў работы ў наймальніка. І такія гарантыі распаўсюджваюцца не толькі на бацьку, але і на айчыма, што немалаважна.
Аднойчы цёплай восенню расцвіла ў двары Вішанька. Адкрыла свае белыя вочкі-кветкі і здзіўлена пазірае наўкол.
...А празрыста-стылае неба азываецца да Вішанькі жураўліным курлыканнем. Развітальна махаюць крыламі чароды птушак, адлятаючы ў вырай. Здзіўлена пазіраюць на святло белай квецені залатыя клёны. Самы маладзенькі з іх, страсянуўшы чупрынай, схапіў за рукаў Вецер.
— Слухай, дружа, зрабі ласку — перадай той бяляначцы пісьмо!
Вецер згодна хітнуў і прыціх на хвілінку, чакаючы, пакуль Клёнік на лісточку выводзіў барваю паміж радкоў-пражылкаў: «Я Вас кахаю...» Пасля Вецер ціха, як уздыхнуў, хукнуў, і кляновы лісток апынуўся ля Вішанькі.
— Прыгажунька, вам пісьмо! Спадзяюся, паненка ўмее чытаць?
— Так, бліжэйшыя да хаты галінкі адукаваныя. Яны зазіраюць у акно, а за ім стаіць пісьмовы стол. Ён вывучыўся грамаце сам і мае галінкі паціху навучыў...
Вецер асцярожна апусціў кляновы лісток, куды ўказала Вішанька, і кветкі на ёй крыху паружавелі.
— У вас закахаўся той прыгожы Клёнік!..
— Ах, які ён легкадумны,— збянтэжылася дрэўца.— Мы зусім не знаёмыя.
— Чакайце, не гневайцеся,— затрывожыўся Клёнік, якому Вецер імгненна перадаў на словах адказ Вішанькі.— Мы ж не сёння выраслі тут. Відаць, даўно глядзелі адзін на другога —але не заўважалі. Але ж мы тутэйшыя, хто заўгодна з суседзяў замовіць за мяне слоўца... Якой прыгажуняй глядзіцеся вы ў белі сярод золата дрэў!
Вішанька сціпла апусціла долу вочкі, але яе хваляванне выдала квецень, бо раптам раскрыліся яшчэ некалькі пяшчотна-белых сузор’яў...
Ужо не першы год квітнела, а пасля гадавала сакавітыя ягады Вішанька. Але гэта адбывалася ў прызначаны прыродай час, вясной і летам, а штовосень дрэўца, як і ўсе, рыхтавалася да зімовага сну. Але на досвітку гэтага дня нібы хто пастукаў у сэрца дрэўца, ажылі, запульсавалі па ствале і галінках сокі, і вось — Вішанька зацвіла.
Глядзіць Вішанька на панадворак — і не пазнае яго ва ўборы вяргінь і астраў — восеньскіх кветак. Агародчык ля хаты пусты. Бульба выбрана даўно, пачышчаныя буракі прыкрыты паверх цыраты бацвіннем — ад марозу. Сад праз парадзелае лісце струменіцца яблычным ззяннем. Ападышы ляжаць пад дрэвамі ў плеценым кошыку і проста скіданыя ў гурбачкі. Ад іх так смачна пахне і прымятай травой, і патрывожаным спакоем зямлі, і стылай прахалодай восеньскай ночы, якая вымусіла яблыкі на дрэвах дрыжэць, а тых, у гурбачцы, ціснуцца адзін да другога замёрзлымі бакамі.
З дрэў амаль апала лістота. Яны ўжо не хваляцца адно перад адным кучаравымі чубамі, а плацяць зямлі спрадвечную даніну, засцілаючы яе залатымі світкамі са сваіх плячэй,— каб не застыла ўзімку. І самыя прыгожыя сярод восеньскіх дрэў — клёны. А сярод іх — той, маладзенькі, што даслаў Вішаньцы ліст.
Яна ўпотай кідае позіркі на яго, і сэрцайка яе соладка замірае.
А Клёнік за кароткі час звёўся зусім. Хваляванне хвалямі б’е па ім, вымушаючы запунсавець і золата, і нешматлікую зелень яго лісткоў.
— Я ажанюся з ёй! — задзірыста абвяшчае ён сваім старэйшым сваякам, якія растуць поплеч.
Але тыя і пярэчыць не думаюць. Хоць Вішанька і не іх роду дрэўца, але такой незямной прыгажосці!
Сталі думаць, каго паслаць у сваты. Вецер? Ён хоць і перадаў ліст Вішаньцы, але для свата занадта наравісты, страшна, каб не наламаў дроў... Сарока, заўсёды дасведчаная не толькі ва ўсіх падзеях, але і намерах ваколіцы, прапанавала сябе за сваццю. О не, яна не толькі балбатліўка, але і пляткарка — можа ўсё сапсаваць і дакладна сапсуе... Гусі — хатнія птушкі!.. Вось яны, такія важныя і надзейныя, шпацыруюць па сцяжынцы дахаты... Але — не, для такога ўрачыстага моманту ім не стае ўзнёсласці...
Выручылі пліскі. Яны штодня прыляталі праведаць клёны і ўзяліся пасадзейнічаць закаханаму ў сардэчнай справе. Цяжка было не ўхваліць такіх сватоў. І далікатныя, і вёрткія, і элегантныя ў сваіх бела-чорных уборах.
Рабінкам, суседкам клёнаў, пліскі замовілі падарунак для Вішанькі — каралі з ягад. Клёнік дакараў сябе, што не сам дадумаўся зрабіць гэта. Але ніхто не асудзіў яго нездагадлівасць — закаханыя губляюць галовы, і гэта зразумела ўсім...
Каралі атрымаліся багатыя — рабінкі не паскупіліся, пачапілі на ніткі самыя буйныя ягады. Птушкі падхапілі падарунак і панеслі Вішаньцы.
Калі па яе галінках заструменіўся чырвоны ланцужок, ад захаплення перахапіла дыханне ва ўсіх, хто бачыў гэту прыгажосць...
Сваты загаварылі з Вішанькай здалёк, спакваля раскрываючы свае намеры. А яна, такая не азнаная ў жыцці, такая даверлівая і шчырая, ледзь дачакалася канца іх прамоў, каб кіўнуць усімі пялёсткамі:
— Я згодная!
Хоць такі таропкі адказ і не надта спадабаўся старэйшым, але выдаў Вішаньку з галавой. І ёй даравалі паспешлівасць, як Клёніку — нездагадлівасць.
Атрымаўшы згоду, пліскі прызначылі вяселле на вечар таго ж дня. Трэба было спяшацца, пакуль не ўдарылі маразы: восень — пара ненадзейная.
Закіпела падрыхтоўка да вяселля.
Тут ужо галоўным распарадчыкам і выканаўцам задуманага ў адной асобе быў абраны Вецер. Моцны, хуткі, да таго ж, па ўсім свеце лётае, бачыць многа. Адпаведна, найлепшым чынам можа арганізаваць і свята...
Перш-наперш Вецер узяўся наводзіць у наваколлі прыгажосць. Схапіў за чубы ўсе запрошаныя на вяселле клёны і так страсянуў, што яны парадзелі напалову.
— Пане, няўжо няможна было цішэй? — зашапацелі дрэвы, разгублена аглядаючы дзюркі ва ўборах.— Счакалі б хоць да заўтра!
Вецер сам пабачыў, што крыху перастараўся, але знайшоўся адказ:
— Вашыя прарэхі якраз па апошняй модзе. А гляньце сабе пад ногі: кожны з вас нібы на залатым востраве з уласнага лісця стаіць!
Гаварыў Вецер пераканаўча, і клёны супакоіліся. А Сарока, якая хоць і мела востры язычок, але крыўд доўга не помніла, ужо адпусцілася за адмову ўзяць яе за сваццю і тэлеграфам перадавала ваколіцы навіны з падрыхтоўкі вяселля. У першы выпуск і трапілі клёны са сваімі экстравагантнымі ўборамі. Ад усіх запрошаных тут жа паляцелі заказы Ветру прарэдзіць іх. Вецер рагатаў і трос дрэвы — не прызнавацца ж, што моду прыдумаў ён і вось толькі.
Пасля Вецер гукнуў павучкоў — заўсёдных спадарожнікаў бабінага лета. На тоненькіх павуцінках прыляцелі яны на месца збору. Маленькія майстры саткалі з павуціння для Вішанькі лёгкі, амаль празрысты вэлюм.
Вераб’ям, якія без справы таўкліся па двары, Вецер загадаў узяць у дзюбы сушэйшай травы і адпаліраваць на гронках рабіны ягады.
А пад вечар, калі да вяселля заставалася зусім нямнога часу, Вецер падняўся высока-высока і самруч вымыў неба, з якога пазірала на зямлю скупое на цяпло восеньскае сонейка. Яно адразу заззяла ярчэй, а ўслед за ім — і прыцярушаная залатым лісцем зямля, і адпаліраваныя рабінавыя гронкі. У хаце расчыніліся дзверы, і на двор выйшаў стары дзядуля. Ён доўга ўглядаўся вакол, а пасля прамовіў:
— Сколькі жыву, не памятаю такога прыгожага восеньскага дня!
Пасля, абапіраючыся на кіёк, ён пайшоў у сад і ўбачыў Вішаньку ў квецені.
— Першы раз на маёй памяці цвіце ўвосень вішня. Ці на дабро гэта? — запытаў ён сам у сябе.
— На дабро, на дабро! — зашамацеў голлем сад. Але дзядуля не разумеў яго гаворкі. Ён задумліва аглядаў дрэўца і ўбачыў рабінавыя каралі. Падумаў, што каралі забылася тут унучка. Успомнілася, як быў маладым і цішком, каб не засмяялі ні сябры, ні хатнія, рабіў каралі для сваёй каханай, якая на ўсё доўгае жыццё стала яму жонкай... Усе ўспаміны чуў сад, бо дзядок разважаў услых, як часта робяць гэта старыя людзі.
Але доўга стаяць пад дрэўцам, успамінаючы даўнейшае, дзядулю не давялося. Вецер спяшаўся зладзіць вяселле і не хацеў бачыць старонніх святу асоб у садзе. Ён надзьмуўся і дыхнуў на старога з-пад вугла такім холадам, што той азалеў уміг.
— Праўду кажуць, што восень на шэрым кані едзе,— прамармытаў дзядуля.— Толькі было цёпла, як на табе — зімой патыхнула,— гаварыў ён, тупаючы ў хату.
Пад вечар, калі сонейка адным бокам ужо акунулася ў сцюдзёнае возера па-за садам, падрыхтаванні былі завершаны і вяселле можна было пачынаць.
Паколькі дрэвы моцна прывязаныя да зямлі карэннем і не могуць хадзіць, і малады, і маладая падчас вяселля застаюцца там, дзе і выраслі. Вэлюмам, сплеценым павучкамі, звязваюць галінкі заручаных. Перад усімі запрошанымі яны даюць слова красаваць, буяць, расці на ўцеху ваколіцы і дарыць ёй радасць, як і належыць закаханым. Пасля вецер разрывае тонкі вэлюм, але з гэтага імгнення назаўжды лічыцца, што маладыя звязаны паміж сабой тонкімі, нябачнымі, але трывалымі ніцямі.
Шануючы традыцыю, Вецер дапамог сватам-пліскам накінуць вэлюм на Клёнік і Вішаньку і хуценька разарваў яго.
Той-сёй з дрэў праслязіўся, той-сёй запляскаў ад замілавання ў ладкі — і ў каторы раз лістота залатым дажджом асыпалася на зямлю.
Лісце трапіла і на важных гусакоў, што стаялі сярод гасцей-сведак пад дрэвамі. Яны спачатку не знайшліся, што і сказаць. А раптам для рэпутацыі шкодна быць па калена засыпанымі лісцем?
Але адна маладзейшая гуска дзюбай узяла некалькі лісткоў, прыстроіла іх на хвосцік — атрымалася міла. Так зрабілі і астатнія гусакі — і прысутныя назвалі іх арыгіналамі.
Загучала музыка. Вецер цяпер быў і дырыжорам аркестра і музыкам. Струнамі служылі галінкі дрэў. З тоненькіх выціналіся высокія гукі, з тоўстых — нізкія. Час ад часу ў гэту музыку ўпляталіся тоненькія галаскі плісак і, як адабрэнне рэпертуару, гусінае «га-га!».
Неба ўкрылася цёмна-сінім аксамітам ночы, але маладыя —Клёнік і Вішанька — свяціліся і ззялі нават у цемнаце. Яна —сваёй не ў пару выпушчанай на свет квеценню. Ён — золатам і барвай лістоты, якую Вецер не атрос, уважыўшы яго як жаніха. Яны ўрачыста і сцішана свяціліся ў цішы восеньскай ночы і нібы плылі па-над зямлёй, па-над гоманам гасцей, яднаючыся з зорным ззяннем...
Вецер граў, а дрэвы гойдаліся ў такт музыкі, нібы танцавалі. Танец іх спачатку быў павольны. Але Вецер захапіўся ігрой і нават забыў, што знаходзіцца на вяселлі. Ён мацнеў і мацнеў, усё гучнела яго музыка, змяняючыся са спакойнага пошуму на пагрозлівае завыванне — пакуль пакрысе не перарасла ў буру.
Яна ліхаманкава пачала трэсці дрэвы, нават сукі на іх выварочвала, дашчэнту абдзірала рэшткі лістоты. І вясельных убораў Клёніка і Вішанькі не пашкадавала.
На гэты раз паслуга Ветру як паштальёна была выпадковай. Ён падымаў з зямлі апалую лістоту і круціў яе ў паветры.
— Да вясны, любая! — прыпаў апошнім лістком да Вішанькі Клёнік.
— Да сустрэчы, каханы! — асыпалася лёгкім снегам на яго голле сарваная вішнёвая квецень.
І, шчаслівыя, яны заснулі на ўсю зіму. Крыху забягаючы наперад, скажам, што ім сніліся сны пра вёсны і цёплыя леты, якія будуць прыходзіць да іх, закаханых, толькі для іх дваіх.
А Вецер закруціўся-завярцеўся ў скоках з бурай, спачатку нагнаў дажджу, а пасля дзьмухнуў з поўначы. Ціскануў мароз. Наваколле, залітае дажджом, заледзянела ўміг і ператварылася ў крыштальнае...
Стаміўся пад раніцу лётаць па небе Вецер. Апусціўся на зямлю, прыхінуўся плячыма да Вішанькі — і толькі тады ўспомніў, што музыку сваю пачынаў іграць у гонар маладых. Што шчыраваў, рыхтуючы вяселле,— і вось, сам сваю работу змарнаваў. За адну ноч ад залатой восені і напамінку не засталося. Хіба вось толькі свецяцца чырванню рабінавыя каралі на вішнёвых галінках.
Уздыхнуў Вецер, забурчэў сам на сябе — і, абуджаны, зашамацеў голлем сад, зазвінеў сярэбранымі званочкамі. Гэта азваліся яблынькі. Голыя, без лісця, яны ўтрымалі падчас буры на сваіх галінках крапчэйшыя яблыкі. Калі пасля дажджу раптоўна ціснуў мароз, кожны яблычак аказаўся закутым у ледзяную корку, нібы ў крышталь. Кранутыя подыхам Ветру, яны датыкаліся да заледзянелых галінак — і звінелі.
Вось гэта была музыка! Зачараваны ёй, Вецер калыхаў і калыхаў галінкі — нібы перапрашаў наваколле за свае шалы.
— Вось,— здавалася, вымаўляў ён,— накуралесіў я, пагарачыўся, але гляньце, што атрымалася! Наўмысна нізашто не дадумаўся б даць марозу яблыкі ў лёд закаваць!
Ніхто не гневаўся на Вецер за яго гарачы нораў, бо паднятая ім бура ператварылася ў чароўную музыку крыштальнага саду. І, развітваючыся пад яе срэбраны звон з цёплымі днямі бабінага лета, наваколле думала пра тое, што Вішаньцы варта было зацвісці ўвосень, калі гэтай парой яна сустрэла сваё каханне. І што, дзякуючы вяселлю, залатая восень скончылася такім прыгожым днём — будзе што ўспомніць падчас зімовага спакою...
Над зямлёй плыла крыштальная музыка.
Прагны рыбак (казка)
Дрэва (казка)
Чаму жабкі буслоў баяцца? (казка)
На ўзгорку сярод поля, паміж вёскамі Ператок і Дубнікі, ацалела невялічкая неўзараная выспа. Тут растуць бярозы ды асіны, стаяць металічныя крыжы і ляжыць заімшэлы валун. На дрэвы і крыжы вакол каменя навязваюць ручнікі і стужкі, а на сам камень кладуць грошы, кветкі, садавіну і гародніну, а раней неслі яшчэ і лён, воўну, палатно, сыры ды масла. Мясцовыя жыхары і сёння прыпісваюць каменю лекавыя ўласцівасці.
Месцазнаходжанне: Любанскі раён, каля аўтадарогі з аграгарадка Таль у вёску Ператок. Каардынаты Божага Каменя: 52.840065, 27.928705.
Навукоўцы мяркуюць, што гэтаму каменю каля 375 мільёнаў гадоў. У старадаўнія часы на тэрыторыю, дзе ён цяпер знаходзіцца, неаднаразова прыходзілі ледавікі. Яны пакідалі па сабе глыбокія лагчыны, знішчалі няўстойлівыя пароды, захоплівалі па дарозе масу камянёў.
Перадапошні з ледавікоў, які дайшоў да гэтых мясцін, Сожскі, прынёс сюды кавалак пясчаніка і пакінуў яго там, дзе сёння месціцца вёска Ператок.
У наш час гэты валун абрысамі нагадвае трохкутнік, які на траціну выступае над зямлёй. Ягоныя памеры на паверхні 1,3 х 1,2 м, а вышыня каля паўметра.
Камень ахоўваецца дзяржавай, яму нададзены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці. А людзі дагэтуль нясуць яму ахвяраванні ў выглядзе грошай, печыва, цукерак, рознай садавіны, якія пакідаюць у адтулінах каменя. З часам пад уздзеяннем вільгаці, вятроў і марозаў патаемныя дзіркі і расколіны на паверхі валуна зрабіліся глыбокімі і гладкімі. І сёння камень падаецца сапраўдным цудам прыроды. Мясцовыя жыхары перакананыя, што пескавік валодае магічнай сілай, і называюць яго Божым або Святым Каменем.
Гэта адзін з нямногіх беларускіх валуноў, ушанаванне якога дайшло да нашых дзён.
Вераць, што пасля шчырай малітвы камень з Божай дапамогай лечыць рэўматызм, захворванні вачэй, запаленні, пухліны ды розныя застарэлыя хваробы.
Па ўспамінах старажылаў і архіўных дадзеных, раней камень ляжаў на ўзгорку сярод багністага месца на беразе невялікага возера, якое з часам перасохла без следу. Каля валуна раслі бярозы ды асіны, ён быў агароджаны, а вакол стаялі лавы і шмат крыжоў, на якія вешалі ручнікі, фартушкі, паясы – тканыя ды вышываныя. На камень складалі кавалкі саматканых палотнаў, якія потым забіралі з сабой вандроўныя старцы-жабракі, каб пашыць сабе дарожную торбу. Старцы былі ў асноўным сляпыя і вандравалі разам з павадырамі. Шмат хто з іх жыў каля храма ў суседняй вёсцы Таль. Лічылася, што іх малітвы і просьбы хутчэй даходзяць да Бога. Таксама верылі, што і сам Бог ў вобразе жабрака можа час ад часу спускацца на зямлю ды вандраваць паміж людзьмі. Грошы, якія ахвяравалі каменю, збіраў царкоўны казначэй, яны ішлі на патрэбы тальскай Свята-Троіцкай царквы.
Людзі збіраліся сюды не толькі з навакольных, але і з дальніх вёсак, нават з самога Слуцка, да якога 50 км. Ісці да валуна трэба было басанож і па дарозе ні з кім не размаўляць. Лічылася, што асаблівай лекавай сілай камень валодае ў час маладзіка, а таксама ў Заквітаючую нядзелю – перад самым пастом увосень. Менавіта ў гэты час каля каменя адбываўся шматлюдны кірмаш. У апошнія гады на свята Юр’я (6 мая) ад царквы з вёскі Таль да каменя ідуць хрэсным ходам.
Лекавым лічаць не толькі сам камень, але і ваду, якая збіраецца пасля дажджу ў адтулінах пескавіка.
Некаторыя яго адтуліны-дзіркі злучаны паміж сабой хадамі. З іх дажджавая вада добра прасочваецца вонкі. Гэтую асаблівасць каменя выкарыстоўваюць і для атрымання гаючай вады. Дзеля гэтага ваду адмыслова прыносяць з сабой і ўліваюць у адно з паглыбленняў, а з другога збіраюць. Потым тую ваду ўжываюць як лекі. Мясцовыя людзі заўсёды, падыходзячы да каменя, кажуць: «Памажы, Божа!»
Цудадзейная сасна: адно з сямі цудаў Лідчыны
Наяўнасць адтулін на валуне тлумачыцца легендамі. Паводле адной з іх, калі Маці Божая разам з малым Ісусам Хрыстом на руках уцякала ад ворагаў, яна прысела на гэты камень адпачыць і пакінула тут свой след. Па другой версіі, калі Ісус Хрыстос чарговы раз пасля вандравання па грэшнай зямлі ўзнімаўся на неба, ён абапёрся аб гэты камень правай рукой.
Існуе і іншая легенда. Нібыта калісьці каля яго адпачывалі пастушкі, і праязджаў побач ліхі пан. Ён пабачыў, што хлопчыкі замест таго, каб пакланіцца яму, сядзяць. Жадаючы іх пакараць, ён пачаў набліжацца да каменя. Раптам той засвяціўся, і невядомая моцная сіла скінула пана з каня. Раззлаваны ліхадзей загадаў служкам адкаціць валун прэч. Але як толькі тыя ўзяліся за працу, камень успыхнуў. Панскія памагатыя ў сполаху кінуліся наўцёкі. А камень застаўся ляжаць на сваім спрадвечным месцы.
Са з'яўленнем у сям'і маленькага дзіця ў бацькоў за адзін раз узнікае тысяча клопатаў. Адзін з самых галоўных – клопат пра здароўе і камфорт маленькага чалавека. Таму ў доме з'яўляецца маса патрэбных і не вельмі патрэбных дэвайсаў. А хатняя аптэчка раздзімаецца да неймаверных памераў.
«На ўсялякі выпадак!» – так лічыць большасць бацькоў, і гэта дапамагае ім адчуваць сябе больш спакойна і ўпэўнена. Але, як паказвае практыка, «усялякі выпадак» адбываецца даволі рэдка, і большасць лекаў «пра запас» нават не распячатваюцца на працягу тэрміну прыдатнасці.
Мы запыталіся ў намесніка галоўнага ўрача па медыцынскай экспертызе і рэабілітацыі 5-й дзіцячай гарадской паліклінікі горада Мінска Паліны Самім, якія лекі для дзяцей заўсёды павінны быць у хатняй аптэчцы, а якія купляць празапас няма неабходнасці. Прадстаўляем склад «дзіцячай» хатняй аптэчкі па версіі ўрача-педыятра.
Павышэнне тэмпературы – адзін з самых частых сімптомаў, якім могуць суправаджацца розныя станы ў дзіцяці: ад прарэзвання зубоў і перагрэву да прастуды, кішэчных інфекцый і стаматыту. Улічваючы, што часцей за ўсё ўздым тэмпературы адбываецца ў вячэрні час альбо да ночы «расце» гіпертэрмія, мець у аптэчцы гарачкапаніжальныя сродкі больш мэтазгодна, чым бегчы за імі ў дзяжурную аптэку.
Аднак важна памятаць некалькі правіл выкарыстання гарачкапаніжальных лекавых прэпаратаў у дзяцей:
Калі на працягу 4 сутак тэмпература цела не збіваецца ніжэй за 38⁰С, неабходная кансультацыя ўрача-педыятра.
Чым менш дзіця па ўзросце, тым большую насцярожанасць павінны праявіць бацькі, назіраючы не толькі за тэмпературай цела, але і за агульным станам маленькага: настроем, апетытам, паводзінамі падчас бадзёрасці, сном.
Прэпараты, актыўным рэчывам якіх з'яўляюцца лактабактэрыі, выпускаюць у вадкай ды таблеціраванай форме, многія з іх дазволеныя з нараджэння. Пры вострым стане прэпараты на аснове лактабактэрый можна прымаць без агляду ўрача 1-2 дні. Пры адсутнасці паляпшэнняў неабходна кансультацыя педыятра.
Яшчэ адзін прэпарат, які, на думку Паліны Самім, абавязкова павінен быць у хатняй аптэчцы. Дзеці, асабліва ва ўзросце да 1 – 1,5 гадоў, адкрываюць для сябе навакольны свет, літаральна спрабуючы яго на густ. Усе цягнуць у рот – як раз тая самая гісторыя. І як бы бацькі не глядзелі за дзіцем, колькі б намаганняў не прыкладалі для таго, каб максімальна засцерагчы прастору вакол малога, гарантый ад кішачных засмучэнняў няма. На гэты выпадак і патрэбныя ў хатняй аптэчцы самыя простыя, але эфектыўныя адсарбенты: актываваны вугаль або смекта.
Таксама вельмі важна пры з'яўленні ў дзіця дыярэі, млоснасці ці рвоты старанна выконваць пітны рэжым, выпайваючы яго дробавымі порцыямі, але часта, каб папярэдзіць магчымае абязводжванне.
Паліна Самім:
– Калі казаць пра тое, якія лекі абавязкова павінны быць у хатняй аптэчцы, то нельга забыць пра антысептык. Драпіны, ранкі і іншыя дробныя траўмы ў дзіцячым узросце, нажаль, непазбежныя. Таму любы антысептык абавязкова трэба мець у аптэчцы: перакіс вадароду 3%, хлоргексідзін, септамірын і г.д.
У хатняй аптэчцы не лішнім будзе мець змякчальны крэм або мазь з пантэнолам ў саставе. Такія сродкі незаменныя ў доглядзе за немаўлятамі для лячэння або прафілактыкі абапрэласцяў, таксама яны добрыя пры нязначных апёках, так як аказваюць зажыўляючы, заспакаяльны эфект. А пры наяўнасцi ў складзе антысептыку можна яшчэ абеззаразіць, што карысна для папярэджання інфекцый.
Фізіялагічны раствор (0,9% солевы раствор) незаменны ў аптэчцы, паколькі дапамагае вырашыць мноства задач. Але ў дачыненні да дзяцей у першую чаргу ён патрэбны для гігіены носа і палягчэння насавога дыхання.
Каб дапамагчы дзіцяці пачысціць нос, які з-за ўзросту самастойна рабіць гэта не ўмее, у кожны насавы ход закапваюць па 2-3 кроплі фізраствора. Праз пару хвілін насавыя хады прачышчаюць ватнымі турундамі, каб выдаліць размякчаныя скурачкі.
Пры катары фізраствор выкарыстоўваюць для прамывання носа і палягчэння насавога дыхання.
Паліна Самім:
– Сёння няма неабходнасці закупляцца лекамі празапас, таму што ўсё можна набыць у любы час, у любы дзень і ў любой аптэцы. Пералічаных лекавых прэпаратаў цалкам дастаткова, каб вырашыць асноўныя праблемы са здароўем і камфортам дзіцяці. Калі стан патрабуе прымянення іншых лекавых сродкаў, значыць, яму перш за ўсё неабходны агляд, кансультацыя ўрача-педыятра і прызначэнне адэкватнай лекавай тэрапіі.
5 галоўных правілаў для павышэння дзіцячага імунітэту
Чаму каронавірус муціруе? Якія сімптомы выклікае індыйскі штам «дэльта»? Чаму не прышчапляюць дзяцей?
На гэтыя і іншыя пытанні адказаў Ігар Карпаў, загадчык кафедры інфекцыйных хвароб БДМУ, доктар медыцынскіх навук, прафесар.
Партал «СЛУШНА» публікуе толькі праўдзівую інфармацыю, атрыманую ад аўтарытэтных экспертаў.
Гэты вірус звярнуў на сябе ўвагу вялікай успышкай захворвання (у тым ліку са смяротным зыходам) у Індыі. Ён атрымаў назву «дэльта», так як усе значныя вірусы, якія муціруюць, паслядоўна абазначаюцца літарамі грэцкага алфавіту. У той жа час, адзначае наш эксперт, каронавірусы – не самая інтэнсіўная мутацыя ў вірусалагічным свеце.
Большасць выпадкаў у цяперашні час – гэта вірус «дэльта». Асаблівых адрозненняў у клінічнай карціне няма, бо мы маем справу не з новым захворваннем. Але медыкі бачаць некаторыя характэрныя асаблівасці:
Як правіла, усё пачынаецца з катару (рынарэі). Можа падлучацца страўнікава-кішачны тракт: млоснасць, рвота, дыярэя. А вось пахі пры індыйскім штаме «дэльта» знікаюць радзей.
Ігар Карпаў:
Гэтыя праявы сустракаліся і пры іншых відах віруса, таму асаблівых адрозненняў няма, але зараз такія сімптомы сустракаюцца часцей. У цяперашні час адбываюцца чаканыя змены віруса. Галоўнае – своечасова зрэагаваць на захворванне. Своечасовасць выяўлення, шпіталізацыя, аказанне дапамогі пацыентам – усё гэта дае добры шанс на паспяховую тэрапію.
– За вакцынацыяй будучыня, – упэўнены прафесар Ігар Карпаў. – Гэта сур'ёзнае дасягненне чалавецтва, якое ў значнай ступені павялічыла працягласць жыцця людзей на працягу ХХ стагоддзя. Прышчэпкі сталі выратаваннем ад цэлага шэрагу смяротных захворванняў.
Вакцынацыя супраць COVID-19. Адказваем на актуальныя пытанні
Чаму не трэба баяцца вакцын? Разгледзім на прыкладзе. Сваякі пажылога чалавека хвалююцца: раптам у яго пасля прышчэпкі павысіцца тэмпература і два дні будзе ліхаманіць? Мы не хочам нанесці шкоду яго здароўю.
Сустрэчнае пытанне: а калі гэты сваяк захварэе на кавід? У пажылога чалавека ён часта не сканчаецца двухтыднёвым цыклам – гэта цяжкае захворванне з сур'ёзнай смяротнасцю! Так што прасцей: прышчапіць або чакаць, калі хтосьці на яго кашляне ці вы самі прынесяце вірус у дом, і здарыцца бяда?
Ігар Карпаў:
– Менавіта ў пажылых Covid-19 нярэдка дае цяжкую, працяглую ліхаманку. Вельмі цяжка пераносяць захворванне людзі з лішняй вагаю, цукровым дыябетам, ішэмічнай хваробай сэрца, якія пакутуюць на хранічны бранхіт, анкалагічныя і гематалагічныя захворванні. Таму вакцынацыя гэтага кантынгенту надзвычай важная, менавіта яны становяцца ў асноўным цяжкімі рэанімацыйнымі пацыентамі.
Вакцына вырашыць многія пытанні (цяжар клінічнай плыні, існавання агульнага імунітэту), і махаць рукой на вакцынацыю перад навакольнымі: перш за ўсё перад сям'ёй, суседзямі, калегамі – прынамсі безадказна.
... дапаможа перанесці інфекцыю не самым цяжкім чынам. Адна справа – перахварэць за тыдзень-паўтара, другая – калі патрабуецца сур'ёзная дапамога ў рэанімацыйным аддзяленні.
Хваробы шчытападобнай залозы. Як не прапусціць і ці можна прышчапляцца супраць COVID-19
Поўны курс вакцынацыі эфектыўны, гэты факт прызнаны ва ўсім свеце. Прышчапіцца ёсць сэнс і пасля перанесенага каронавіруса і поўнага выздараўлення. Прафесар Карпаў прывёў у прыклад выпадкі некалькіх сваіх калегаў, у якіх развівалася гэта захворванне пасля вакцынацыі. Было відавочна, што клінічная карціна не адпавядала ўзросту і фактарам рызыкі, хвароба працякала нашмат лягчэй, чым павінна была. І ... раптам абрывалася да канца першага – пачатку другога тыдня развіцця захворвання.
Ігар Карпаў:
– Вакцынацыя не гарантуе абсалютную абарону ад заражэння. Але яна ў значнай ступені аслабляе цяжар плыні захворвання.
Як сказаў адзін з вядучых амерыканскіх эпідэміёлагаў, лепшая вакцына тая, якую завезлі ў вашу паліклініку, амбулаторыю. Вакцына, якая цяпер ужываецца ў Рэспубліцы Беларусь, адна з самых эфектыўных у свеце. Размовы аб рэгістрацыі або нерэгістрацыі носяць хутчэй кан'юнктурны характар, упэўнены наш эксперт.
Пытанне ж яшчэ ў правільнасці афармлення дакументаў, плюс канкурэнцыя ... Каб атрымаць хуткую рэгістрацыю, трэба не толькі зрабіць добрую вакцыну, але і здолець яе правесці праз усе працэдуры ...
Ёсць досвед шэрагу краін, дзе вельмі высокі адсотак вакцынаванага насельніцтва, і колькасць тых, хто захварэў з тысяч зменшылася да дзясяткаў – гэта факт, які цяжка адмаўляць.
Гэта пытанне часу. Некаторыя краіны знізілі ўзроставы парог вакцынацыі да 16 гадоў, а ў некаторых і яшчэ ніжэй. Анансавана з'яўленне «палегчанай» вакцыны «лайт», адзін з аспектаў якой – магчымасць выкарыстання ў больш маладым узросце.
Каб адказаць на гэтае пытанне, зазірнем у гісторыю.
У 1940 годзе, падчас вайны, у Вялікабрытаніі і Уэльсе пачалі прышчапляць жыхароў супраць дыфтэрыі, лятальнасць ад якой дасягала 20-25% (асабліва слабымі апынуліся дзеці). Да 1946 года захворванне гэтай інфекцыяй там рэзка знізілася. Потым пачаліся вакцынацыі ў СССР, і да канца 1950-х гадоў дыфтэрыя стала экзотыкай.
Як лячыць COVID-19 дома. Тлумачыць інфекцыяніст
Але праз 40 гадоў вырасла пакаленне, якое не бачыла гэтай хворасці, не было сведкам шматлікіх дзіцячых смерцяў. Яны не чыталі «Сталёвае горла» Булгакава, не чыталі Чэхава, не ведалі, што дзіцячае насельніцтва высокаразвітых краін літаральна вымірае ад дыфтэрыі. Яны, мабыць, не чулі пра сабаку Балто, якая прабегла больш за 50 кіламетраў у моцны буран, каб даставіць у паселішча на Алясцы супрацьдыфтэрыйную сыроватку (эпідэмію ўдалося спыніць за 5 дзён, а сабаку ў 1925 годзе ўсталявалі помнік у Цэнтральным парку Нью-Ёрка).
З'явіліся неверагодныя чуткі пра тое, што прышчэпкі ўмешваюцца ў генетычны код, і потым гэта адгукнецца анкалагічнымі захворваннямі і іншым ... Людзі, падкія на сенсацыі, сталі верыць гэтаму і іншым міфам і паступова пачалі адмаўляцца ад вакцынацыі.
У выніку на тэрыторыі былога СССР да 1997 году, хто захварэў дыфтэрыяй было 105 тысяч чалавек, з іх па афіцыйных дадзеных больш за 4 тысячы памерлі. Імунітэт да дыфтэрыйнага экзатаксіна выпрацоўваецца толькі ў выніку вакцынацыі і перанесенага захворвання (а яно можа быць вельмі цяжкім).
У Індыі трагедыя дасягнула такіх маштабаў не толькі таму, што з'явіўся новы штам, але і таму, што людзям надакучыла эпідэмія і абмежаванні ў бытавой і прафесійнай дзейнасці. Сталі грэбаваць дыстанцыяваннем, рэспіраторным этыкетам, што і спрыяла распаўсюджванню віруса, а ён досыць агрэсіўны ...
Калі ў нас штам «дэльта» пакуль не выклікаў усплёску з вялікай колькасцю тых, хто захварэў, то гэта не значыць, што іх няма. Дастаткова зараз пацыентаў, у тым ліку цяжкіх.
Галоўнае – не губляць пільнасць. Надакучыла ўсім. І не толькі медыкам, грамадству таксама надакучыла бясконца вырашаць пытанні, звязаныя з гэтай праблемай.
Але гэта не значыць, што трэба адмаўляцца ад напрацаваных мер прафілактыкі:
Нюансы вакцынацыі супраць COVID-19 і новае даследаванне. Эксперты СААЗ адказалі на пытанні
Пагалоска пра тое, што на лясной рэчцы Малы Перакоп з’явіўся сквапны Рыбак разнеслася па малых і вялікіх азёрах, рэках і нават ставах. Сведкам аказаўся і Уладзік, які разам з дзедам Рыгорам у суботу прыйшоў з новай вудаю парыбаліць.
Перш чым прычапіць чарвяка на кручок бацька вырашыў праверыць кемлівасць унука, загадаўшы яму загадку: «Серабрыстай стужкай змяя выпаўзае. Паўзе па лагчынах ды ў мора ўпадае». Што гэта такое?
—Дзед, не пужай мяне!
— Ды я і не думаў цябе пужаць!
— Я думаю гэта — удаў.
— Жартаўнік! Ты проста разважай над кожным словам і ўяві тую загадкавую карцінку.
— Я пажартаваў.
— Ручэй?
— Дакладна – рака.
— Ааа! Так, так!
— Тады яшчэ адну паспрабуй адгадаць, мой камп’ютарны геній: «Хоць не шавец – нажніцы мае. Шчацінкі дзве ў зубах трымае. Жыве ў рачулцы небарак, нібы павук, вусаты…?»
— Ну, дзед, і складаныя ж у цябе загадкі! Толькі для малых дзяцей.
— Рак! Канешне ж рак. У каго яшчэ ёсць клешні, як нажніцы, калі ўхопіць за руку – бывай здаровы! Наўрад ці выслабанішся без ранення. Вунь мой сябра Лёшка неяк спаймаў рака пад карчом на мелкаводдзі гэтае ж рачулкі, дык той так ухапіў яго за руку, што два пальцы загаіцца два месяцы не маглі.
— Не ведаў, што ты не толькі камп’ютарнае дзіця, а яшчэ і жыццёвым досведам валодаеш.
— А тое!
І разам засмяяліся.
Прыйшлі яны гадзінаю, калі сонца перакацілася далёка за поўдзень.
Прычынай была атрыманая Уладзікам тройка, таму была такая сямейная дамова: атрымаеш не ніжэй за «добра» — пойдзеш на рэчку на ўвесь дзень.
Але хлопчык не выканаў абяцання і зарабіў толькі палову выхаднога дня, напярэдадні не давучыў верш, і атрымаў тое, што атрымаў.
Таму нават хатні кот Маркіз і той смяяўся з яго. Уладзік толькі маўчаў і бездакорна з самай раніцы дапамагаў маме прыбрацца ў кватэры.
Рыбак той сядзеў з вудай на беразе, пад лазовым кустом, і ўвесь дзень, і нанач заставаўся. Ён завязваў адзін мех, распачынаў новы, браў усё, што пападалася на кручок. Не грэбаваў і малой рыбай.
Чулі яны, як жыхароў лясной ракі ахапіла трывога.
— Так ён усіх нас пераловіць, — абураўся невялікі Шчупачок. – Адны жабы застануцца. Трэба нешта рабіць.
Недалёка, у адной глыбокай каламутнай яміне жыў чорны, тлусты, галаваты, стары і паважаны ўсімі Сом. Сабраліся рыбы і паплылі да яго раіцца. Прыплылі і пачалі скардзіцца на незнаёмага і сквапнага Рыбака.
Сом пашавяліў сваімі доўгімі і чуйнымі вусамі, адказаў:
— Прагнасць — вялікая загана. Трэба яе напачатку лячыць. Вось ты, шчупак, як думаеш? Прафілактычным шляхам паспрабуем, так?
— Так!
— Тады папярэдзь яго зменшыць апетыт.
— А вы, — ён звярнуўся да соцен Плотак-краснапёрак, што касяком абкружылі Сома, — плывіце да самага таго берага, дружна абступіце паплавок яго і ў адзін голас: «Калі не спыніш знішчэнне малькоў, сілай прымусім назаўсёды пакінуць рэчку!»
Пачулі незадаволенасць учынкам прагнага госця жыхары суседняга возера – Сазаны ды Ляшчы, Карпы ды Ліні, Мянтузы ды Язі, Судакі ды Вугры. Нават Белы Амур з Фарэллю выказалі салідарнасць. Акружылі паплавок Рыбака і ў адно імгненне паказаліся на паверхні вады.
Адзін моцны голас гучаў так, што ўсё наваколле дрыжэла: «Калі не спыніш знішчэнне малькоў…»
І ў адно імгненне зніклі пад вадой. Рыбака ажно перасмыкнула: яго здзіўлены ад візіту нечаканых жыхароў твар скрывіўся, а вочы вылезлі на лоб. Яго пачало трэсці, нібы хвост пліскі, што бегала ўзад-уперад па беразе. Капялюш яго белы споўз на карак, але вудзільна з рук не выпусціў.
Калі прайшоў страх, Рыбак нахабна і злосна рассмяяўся: колькі хачу, столькі і лавіць буду! Вунь колькі вас! Мільёны!
— Не хочаш мірным шляхам — сілком вытурым адсюль, — казаў залацісты Карп.
— Мы табе не дадзім пакою, — прыгразіў Шчупак.
Рыбак зняў з нагі свой гумовы бот і як замахнецца.
— Прэч адсюль, пакуля яшчэ добры!
Сумны вярнуўся Шчупак.
Пачасаў свой пакаты і шырокі лоб флегматык Сом, паварушыў доўгімі вусамі. І загадаў, каб Шчупак надвячоркам зноў клікнуў на агульны сход усіх рыб — вялікіх і малых.
Калі вячэрняе стомленае Сонца садзілася за далягляд і ад яго чырвані ружавела разняволенае наваколле, жыхары лясной рэчкі і суседніх азёр падплылі да альховага куста. Барвовыя водсветы лашчылі вадзяное люстэрка ракі, і рыбам не хацелася парушаць прыродную ідылію.
Сом вырашыў дзейнічаць катэгарычна: аперацыю па выратаванні падводнай фаўны ўзяў у свае рукі.
Ён асцярожна падплыў і рэзка, але моцна абхапіў губамі грузіла і далікатна тузануў.
Рыбак падсёк, пацягнуў, але — марна: лёска напялася, як струна, а вудзільна сагнулася ў дугу. «Вялікая рыбіна ўзялася, заглынула-такі свежую прынаду», — падумаў ён, і на твары намалявалася хітрая ўсмешка, а сэрца ад радасці забілася яшчэ мацней.
— Пакуль вы там будзеце валтузіцца пра сваю будучыню я нацягаю яшчэ адзін мех. Толькі ўжо вялікай рыбы!
Рыбак спусціўся з абрыву бліжэй да вады, пачаў памалу падцягваць.
Убачыўшы вялізнага Сома, ён нахіліўся, каб падхапіць яго падсачакам і выкінуць на бераг. І ў гэты міг тысячы, а можа і мільёны розных рыб з’явілася на паверхні вады.
Вугор таксама не забыўся на крыўдзіцеля і адразу ўскочыў на вудзільна і павіс. У гэты момант дужы Сом штосілы рвануў за вуду.
— Што за насланнё? Гады скачуць, рыбы танчаць, — бубніў сабе пад нос перапужаны Рыбак.
Ён не ўтрымаўся на нагах і плюхнуўся ў ваду.
— О-о-ёй! Што ж гэта такое?
— Хапайце яго! — закрычаў сваім глухім басам Сом.
Рыбы дружна накінуліся на Рыбака. Учапіліся хто за ногі, хто за рукі, а Вугор з Ракам — за вушы і пацягнулі на самы вір ракі.
— Даражэнькія рыбкі, самыя смач…, прабачце, самыя прыгожыя ў свеце жыхары падводнага царства! Даю цвёрдае слова, што больш ніколі не буду сваволіць! Адпусціце! Даруйце, калі ласка, што непачцівым быў з вамі, — пачаў прасіцца небарака.
—Ты ж зноў маніш! На цабе ж ніякае прафілактычнае лячэнне не падзейнічала. Ты наўмысна ідзеш супраць матухны прыроды.
— Не, на гэты раз не маню!
— Мы хочам цябе правучыць, каб дзясятаму заказаў! Лёгка пакараць, аставіўшы на ноч прывязаным да тае самай вольхі. Няхай цябе ноччу Русалкі да знямогі заказычуць, — рыбы рассмяяліся.
— Можа тады і мы заспакоімся.
— Ой, не-е! Мяне дома жонка і дзеці зачакаліся.
— А мы сваіх дзетак па тваёй сквапнасці так і не дачакаемся! А яны ж былі такімі прагнымі да жыцця, як ты занадта ўжо пражэрлівы на ўсё дармавое.
У гэты момант Вугор як пакруціць парушальніка за вуха, той заенчыў як дзіця.
— Ой, не буду больш знішчаць малькоў! Буду лавіць у меру. Злітуйцеся, мае харошыя рыбкі!
І рыбы паверылі прагнаму Рыбаку.
Адпусцілі. Ён плёхаўся яшчэ некаторы час, але добра змораны выпаўз на мель.
За ўсім гэтым казачным дзействам назіралі і Уладзік з Дзедам. І калі яны падлічылі сваю шчаслівую здабычу, якая налічвалася дзясяткам вялікіх серабрыстых плотак-краснапёрак і трыма тоўстымі акунямі: збіраліся дахаты, мокры Рыбак сядзеў на беразе і перапуджанымі вачыма глядзеў на адплываючых вясёлых рыб і знікаючы на паваротцы свой белы капялюш.
— Здорава вылечылі! — Уладзік падняў угору вялікі палец правай рукі і паматаў русявай галавою.
Усміхаючыся ў свае сівыя дагледжаныя востраканечныя вусы, Дзед таксама адказаў тым жа жэстам.
З таго часу прагнага Рыбака больш ніхто ніколі так і не бачыў на лясной рэчцы. Праўда аднойчы Вугор заўважыў яго на суседнім возеры. Ён лавіў з лодкі і толькі вялікую рыбу. І ў меру.
А ты, мой дружа, які ўрок вынес з гэтае казкі?
Таксама чытайце:
Побач з Магілёвам ёсць гаючая крыніца-ручай. Яна выбіваецца з-пад гары на правым беразе Дняпра каля вёскі Палыкавічы. Крыніца ўпершыню згадваецца ў 1552 годзе. У той час вёскай разам з крыніцай валодаў Станіслаў Кезгайла. Крыніца стала цэнтрам духоўнага жыцця жыхароў многіх паселішчаў. Сіла цудадзейнай вады вабіла да сябе ў асноўным жанчын – Палыковіцкая крыніца дапамагала лячыць бясплоддзе. Лічылася, калі прайсці пешшу 100 вёрст да крыніцы і акунуцца ў яе, то хвароба пройдзе.
На крыніцу можна патрапіць з Магілёва па вуліцы Крупскай на вёску Палыкавічы, а адтуль па Цэнтральнай вуліцы на вуліцу Радніковую. Непадалёк ад крыніцы – гатэль «Раднік», дзе ёсць зала на 30 месцаў для канферэнцый і зала на 100 месцаў для правядзення карпаратываў ды іншых мерапрыемстваў.
Цудадзейная сасна: адно з сямі цудаў Лідчыны
Непадалёк ад крыніцы стаяла царква ў гонар святой Параскевы Пятніцы – паводле старадаўніх вераванняў, апякункі дзяўчат, жанчын і шлюбаў. Яна замяніла сабой старажытную багіню Мокаш, што апекавалася воднай стыхіяй, асабліва крыніцамі і студнямі, куды паломніцтвы адбываліся найчасцей па пятніцах. Крыніца каля Магілёва таксама атрымала назву Пятніцкай. Сюды паломнікі збіраліся ў асноўным у 9, 10, 11 і 12-ю пятніцы па Вялікадні. А самай папулярнай была 11-я пятніца.
У радыусе каля 100 кіламетраў ва ўсіх населеных пунктах лічылася, што кожная дзяўчына і жанчына абавязкова хоць раз у жыцці павінна пакланіцца Пятніцкай Крыніцы. Тады казалі: «хадзіць да вомуту». Прычым, ісці належала пехатою. Мужчыны да крыніцы амаль не хадзілі, а толькі прыязджалі забіраць сваіх родных пасля святкавання на крыніцы. Такая традыцыя трымалася яшчэ ў пачатку ХХ стагоддзя. Прычым трэба было ісці нашча і абавязкова ў сакральным адзенні – бялюткім галаўным уборы з чырвонай атарочкай, белай кашулі з вышыўкай і ў даматканым андараку.
Многія паломніцы збіраліся каля крыніцы напярэдадні, у чацвер з вечара, начавалі ў ліпавым гаі проста пад небам. На Дняпры безперапынна працаваў паром. Зранку ў пятніцу ў храме пачыналася служба. У царкве падавалі паперкі «за здароўе…», «за спачын…», а ў каплічку ахвяравалі палотны, воўну, лён. Каля царквы віраваў кірмаш. Жанчыны куплялі васковыя воты – фігуркі кароў, авечак, коней, частак чалавечага цела і ахвяравалі іх крыніцы.
Хворыя на бясплоддзе скідвалі адзенне ў ручай, і яно сплывала ў Дняпро. У ваду кідалі таксама манеты і пацеркі, пярсцёнкі, завушніцы, крыжыкі. З крыніцы ж бралі каменьчыкі і потым дома імі выпарвалі гарлачыкі дзеля таго «каб да скацінкі не прыставала ніякае ліха і кароўкі давалі больш малака». У такія дні тут збіралася па некалькі сотняў старцаў. Жанчыны адорвалі іх не грашыма, а купленымі ў мяшчанак Шклова і Магілёва абаранкамі ды прасілі памаліцца «за скацінку».
Аздараўленне каля крыніцы атрымлівалі не толькі людзі. З навакольных паселішчаў мясцовыя жыхары вялі да жыватворнай крыніцы і занядужаную худобу. Вадапой для жывёл быў ніжэй крыніцы, там, дзе ручай упадае ў Дняпро.
У 1866 годзе хрэсным ходам з Магілёва ў Палыкавіцкую царкву была перанесена часцінка мошчаў вялікамучаніцы Параскевы, прывезеная з Афона. З таго часу хрэсныя ходы адбываліся штогод. Тады ўладальнікам мясцовага маёнтка быў генерал Корсак. Ён і паставіў над крыніцай каменны грот, пакрыў ліставым жалезам, у саму крыніцу апусціў зруб абкладзены цынкавымі пласцінамі. З крыніцы па трубе вада трапляла ў басейн, таксама абшыты цынкам. У час Першай сусветнай вайны, калі ў Магілёве была стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага, крыніцу наведваў цар Мікалай ІІ.
У 1933 годзе царкву зачынілі і ў яе будынку размясцілі дом інвалідаў. У час Другой сусветнай вайны службы аднавілі і яны праходзілі да 1946 года. У 1970-ыя гады храм згарэў. Адбудавалі яго толькі ў 2000 годзе. Каля крыніцы паставілі каплічку. У 2012 годзе скончылі будаўніцтва мураванага храма. Храм асвяцілі ў гонар Святой Тройцы. Цяпер водасвяцце праходзіць на Вадохрышча ў ноч і на наступны дзень.
Крыніца пад аховай Святога Яна
Зараз вялікая колькасць вернікаў збіраецца ў Палыковіцкай крыніцы на свята Хрышчэння, прыязджаюць цэлымі сем'ямі. Побач з капліцай пабудавалі і абсталявалі купель. Таксама апошнім часам гаючую ваду многія выкарыстоўваюць для лячэння захворванняў страўніка, кішэчніка і для ўмацавання арганізма ў цэлым. Захавалася традыцыя прыязджаць да крыніцы ў перыяд з восьмай па дзясятую пятніцы пасля Вялікадня. Таксама сюды з'язджаюцца маладыя для фотасесій і сямейныя пары для ўмацавання шлюбу.
Навукоўцы, пачынаючы з канца XVIII стагоддзя, неаднаразова бралі пробы для вызначэння якасці крынічнай вады. Вынікі паказваюць, што яна ўтрымлівае 17 рэчываў, патрэбных для жыццядзейнасці арганізма (кальцый, магній, тытан, алюміній, фтор, медзь ды інш.). Высокая ступень фтору добра ўплывае на хваробы зубоў. Наяўнасць ў вадзе марганцу, медзі і цынку станоўча адбіваецца на звароце крыві і крыватворным працэсе. Хларыды і сульфаты дапамагаюць пры хранічных гастрытах, захворваннях печані, язве, павышаюць кіслотнасць страўнікавага соку. Дапамагае вада ад хвароб вачэй і скуры.
У 80-х гадах мінулага стагоддзя навукоўцы Інстытута геахіміі і геафізікі Беларусі пацвердзілі гаючыя ўласцівасці крыніцы. Па заявах даследчыкаў, яе вада спрыяе лячэнню анеміі, дапаможа людзям, якія пакутуюць на язву страўніка, захворванні зубоў і проста карысная для здароўя.
У 1983 годзе Палыкавіцкая Крыніца аб’яўлена помнікам прыроды рэспубліканскага значэння. Дарэчы, у Беларусі такіх помнікаў налічваецца ўсяго 5, таму, калі будзеце побач, абавязкова наведайце гэта святое месца. Да таго ж, штогод 14 лістапада тут адзначаецца дзень Святой пакутніцы Параскевы.
Нягледзячы на авеяны лірыкай і паэзіяй вобраз восені, яна даўно вядомая сваім ўпадніцкім настроем, які ў славян больш вядомы як хандра, а ў англічан – як сплін.
Па меры таго як ночы становяцца больш халоднымі і доўгімі, а дні змрочнымі і кароткімі, няма нічога незвычайнага ў тым, каб замест прыліва сіл і нястрымнай весялосці адчуваць спад энергіі і лёгкую тугу.
Цяпер бы глыбей ахінуцца ў цёплы плед і, маючы на адлегласці выцягнутай рукі кубак духмянага чаю і антыдэпрэсант-шакалад, чакаць прыходу вясны. Але замест гэтага прыходзіцца выцягваць сябе з утульнага цяпла ў кругазварот будняў, што толькі ўскладняе восеньскую хандру. Няўжо з гэтым нічога нельга зрабіць? Можна. Мы ўсё раскажам. Бярыце свой чай і шакаладку.
Намеснік дырэктара па медыцынскай частцы па псыхіятрыі РНПЦ псіхічнага здароўя, кандыдат медыцынскіх навук Сяргей Осіпчык лічыць, што на гэта ёсць некалькі прычын:
– Пералічаныя прычыны ствараюць перадумовы для агульнага не зусім пазітыўнага восеньскага настрою, – кажа эксперт. – Важна адзначыць, што сезонная хандра – гэта не псіхічнае растройства і не паталогія. «Лячыць» яе не трэба. Тым не менш, каб лягчэй адаптавацца да восені, нармалізаваць настрой, павысіць працаздольнасць, адчуваць бадзёрасць і прыліў сіл, трэба сабе дапамагчы.
1. Больш часу праводзьце на свежым паветры.
Нягледзячы на спакусу схавацца ад усіх пад пухнатай коўдрай, матывуйце сябе выйсці на прагулку. Гіпадынамія і пастаяннае знаходжанне ў замкнёнай прасторы - абцяжарвальныя для сезоннага спліна фактары.
Даказана, што баўленне часу на вуліцы павышае імунітэт і дапамагае знізіць сімптомы стрэсу, трывогі і дэпрэсіі. Паспрабуйце кожны дзень здзяйсняць хоць бы паўгадзінную прагулку, пажадана ў парку ці далей ад ажыўленых дарог з інтэнсіўным транспартным рухам.
2. Ешце цёплую ежу, багатую вітамінамі і пажыўнымі рэчывамі, пазбягайце перакусаў і сухамяткі
Восеньскія месяцы багатыя на гародніну, грэх гэтым не скарыстацца. Уключайце ў свой рацыён як мага больш зеляніны ды гародніны, багатых вітамінамі С, D, групы B, цынкам і магніем.
Гэта нутрыенты, асабліва вядомыя сваім імунамадулюючым дзеяннем. Вельмі важна не прапускаць прыёмы ежы гарачымі стравамі (мінімум 2 разы на дзень). Цёплая ежа важная не толькі для забеспячэння аптымальных працэсаў у арганізме, яна таксама стварае атмасферу цяпла і ўтульнасці, дзе б вы ні знаходзіліся.
Ростбіф з печанай бульбай, цыбуляй і часнаком ці фарэль у фальзе з агароднінным гарнірам – гэта не толькі смачныя, але і дзіўна пажыўныя і сагравальныя стравы ў халодную пару года.
Гербарый — дзіцячая забаўка, навука ці мастацтва?
Калі перакусаў ніяк не ўдаецца пазбегнуць, аддайце перавагу арэхам, авакада, цёмнаму шакаладу. Рэчывы, якія змяшчаюцца ў іх, актывізуюць выпрацоўку сератаніна, а гэта як раз тое, што трэба, каб перамагчы восеньскую апатыю і сум.
3. Піце зялёны чай
У якасці напою восенню палюбіце зялёны чай. Ён багаты антыаксідантамі, рэчывамі і спалучэннямі, якія спрыяюць аптымальнаму страваванню, абараняюць і сілкуюць слізістую абалонку кішэчніка і змагаюцца з дэгенератыўнымі захворваннямі.
Карысныя ўласцівасці зялёнага чаю не залежаць ад тэмпературы, таму ён аднолькава карысны ў якасці прахаладжальнага напою ў гарачы дзень і сагравальнага – золкай восенню.
4. Трэба высыпацца
– Адным з галоўных паказчыкаў расстройстваў адаптацыі і псіхічнай дысфункцыянальнасці з'яўляецца парушэнне сну, – кажа Сяргей Осіпчык. – Калі вы заўважылі, што з надыходам восені адчуваеце цяжкасці з засынаннем ці сон стаў значна карацей, больш павярхоўным, вы часта прачынаецеся сярод ночы, альбо вам цяжка прачнуцца раніцай, нягледзячы на тое што працягласць начнога сну была дастатковай, – гэта можа сведчыць пра тое, што арганізм не спраўляецца з энергаінфармацыйнай нагрузкай і ёсць расстройства адаптацыі, звязанае са зменай сезонаў года.
Дэфіцыт сну, звязаны з парушэннем працягласці або пагаршэннем яго якасці, зніжае ахоўныя сілы арганізма і можа стаць адной з прычын не толькі псіхічнай, але і фізічнай слабасці чалавека.
Арганізм рэагуе на адсутнасць сна, выпрацоўваюсы больш гармонаў стрэсу, якія павышаюць крывяны ціск і тым самым павялічваюць рызыку развіцця сардэчна-сасудзістых паталогій – інсульта ці інфаркта. Таму дастатковы па працягласці і якасны сон мае вельмі важнае значэнне не толькі для таго, каб заставацца працаздольным і бадзёрым, у добрым настроі, але таксама фізічна здаровым. Калі вы не можаце самастойна справіцца з бяссоніццай, абавязкова звярніцеся за дапамогай да спецыялістаў.
5. Не перапрацоўвайце
Восень — гэта час, калі трэба больш адпачываць. Дзіўна, ці не праўда? Асабліва, калі доўгія гады і многія пакаленні нас вучылі наадварот: а як жа бітва за ўраджай, пакуты на лецішчы і страшылкі пра галодныя зімы, калі ўвосень як след не папацець.
На шчасце, мы жывем у эпоху харчовага багацця, і людзі часцей гінуць не ад голаду, а ад таго, што не клапоцяцца пра сябе. Працаваць не пакладаючы рук – самы кароткі шлях да эмацыйнага і прафесійнага выгарання і дэпрэсіі. Ва ўсім важны баланс. Проста памятайце: добра працуе той, хто добра адпачывае.
Ці часта ў паўсядзённым жыцці мы становімся сведкамі магіі? Калі мастацтва часам называюць магіяй, ці можна магію лічыць мастацтвам? На тыдні ў Мінску прайшоў IV Міжнародны ілюзійны фестываль «Minsk-Magic–2021», дзе карэспандэнт «СЛУШНА» знайшла адказ.
Фестываль на некалькі дзён паяднаў фокуснікаў ды ілюзіяністаў з усяго свету. Артысты пазнаёмілі гледачоў з камічнай, сцэнічнай і ментальнай магіяй, правялі майстар-класы і прадэманстравалі навінкі рэквізіту.
Паказваць фокусы — незвычайнае майстэрства: у аснове яго — спрытнасць рук, эмацыйны фактар і сіла інтэлекту. Глядач тут — нібыта закладнік гіпнозу. Але калі прозвішчы мастакоў, рэжысёраў, музыкантаў звычайна на слыху, дык пра айчынных ілюзіяністаў так не скажаш.
Што да прафесійных фокуснікаў, дык самыя знакамітыя ў краіне — Пётр Стасевіч, Аляксандр Бурачэўскі, Канстанцін Лоск. Гэта дыпламаваныя прафесіяналы.
У шэрагу найвядомейшых — імя Юрыя Мазуркевіча. Артыст скончыў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў. З’яўляецца адзіным фокуснікам у Беларусі, які атрымаў вышэйшую адукацыю ў сваёй краіне.
Усе астатнія беларускія артысты вучыліся ў Эстрадна-цыркавым вучылішчы ў Кіеве.
Зараз у нашай краіне фокуснікаў не рыхтуюць наогул.
Фэстывалі фокуснікаў праходзяць па ўсім свеце. Беларускія артысты наведваюць мерапрыемствы ў Санкт-Пецярбургу, Маскве, удзельнічаюць у Новасібірскім форуме. Фестывальны рух фокуснікаў набірае абароты. Да прыкладу, Піцерскі форум за сем гадоў свайго існавання ўзляцеў настолькі, што ў 2024 годзе ў Санкт-Пецярбургу адбудзецца маштабны фестываль, які артысты-фокуснікі паміж сабой называюць Алімпійскімі гульнямі.
Па меркаванні Юрыя Мазуркевіча, славянская фокусная суполка адстае ад той жа карэйскай ці італьянскай школы. Няма базы, навучальных устаноў. Аднак, дзякуючы актыўнай камунікацыі, у артыстаў узмацняецца жаданне працягваць фокусны рух і прыцягваць да яго маладых фокуснікаў.
Тэндэнцыі ў мастацтве фокуса
Сёння практычна ўсе фокуснікі выкарыстоўваюць элементы ментальнай магіі. Што гэта такое? Гэта фокусы, пабудаваныя не на спрыце рук, не на спецыяльным рэквізіце, а на «звышздольнасцях» чалавечага арганізма: чытанні думак, угадванні, прадказаннях.
Сёння ментальная магія запатрабаваная. Калі ўвага гледача сфакусіраваная на спрыце рук, тут усё зразумела – артыст натрэніраваўся, а вось калі фокуснік адгадвае задуманае гледачом – гэта незвычайна, патрабуе асэнсавання.
Як правіла, для ментальнай магіі не патрабуецца спецыяльны рэквізіт.
Крытыкі, гледачы ды і самі аўтары розных мастацкіх твораў часам дастаткова скептычна ставяцца да ўспрыняцца іх творчасці. Для фокуснікаў жа – гэта поспех і матывацыя. Таму што менавіта ад массавай зацікаўленасці залежыць іх далейшы прафесійны лёс.
Вельмі важна, што ў краіне ладзяцца такія мерапрыемствы, як «Minsk-Magiс–2021». Гэта дазваляе разглядаць фокусы і магічныя прадстаўленні як прафесійнае майстэрства.
Жыццё паўстанца і скульптара Генрыха Дмахоўскага, вядомага ў свеце пад псеўданімам Генры Д. Сандэрс, нагадвае вострасюжэтны раман з удзелам у рэвалюцыях, турэмнымі зняволеннямі, трыумфам за акіянам і глыбокімі асабістымі трагедыямі.
Літоўцы лічаць яго сваім (вучыўся і пражываў у Вільні), палякі — сваім (паходзіў з польскай шляхты, пісаў на польскай мове). Нарадзіўся ж Генрых Дмахоўскі ў 1810-м у сям'і ўладальніка маёнтка Забалацце (цяпер вёска Забалоцце Мёрскага раёна Віцебскай вобласці) Міхала Дмахоўскага.
— Бацька Генрыха быў сакратаром (пісарам) Адукацыйнай камісіі Віленскай навучальнай акругі. Ён імкнуўся даць сыну добрую адукацыю і належнае выхаванне, — расказвае Вітольд Ермаленок, гісторык, краязнаўца, аўтар кнігі пра Генрыха Дмахоўскага «Цярністы шлях паўстанца-скульптара».
Генрых у 1825-1828 гадах вывучае права ў Віленскім універсітэце ў Аляксандра Міцкевіча і Валяр'яна Пяткевіча, вядомых дзеячоў нацыянальна-вызваленчага руху.
— Натуральна, яны аказалі ўплыў на юнага Дмахоўскага: ён бярэ актыўны ўдзел у арганізацыі рэвалюцыйных гурткоў у Вільні, — адзначае краязнаўца.
У той жа час у Генрыха абуджаецца цікавасць да скульптуры — у Вільні ён бярэ прыватныя ўрокі ў вядомага майстра Казіміра Ельскага. Але ўспыхнула паўстанне 1830-1831 года, і юнак разам з віленскай моладдзю ў складзе атрада Юзэфа Заліўская выступае супраць царызму. Пасля разгрому паўстанцаў Дмахоўскаму цудам удалося выратавацца. Ён уцёк у Францыю, але ваенны трыбунал асудзіў яго завочна.
— Толькі Дмахоўскі быў не з тых, хто складае зброю. У Францыі ён далучыўся да дзейнасці рэвалюцыйнай моладзі, якая наважылася на экспарт рэвалюцыі ў Аўстрыю. Дмахоўскі дзейнічаў у Галіцыі, што тады была ў складзе Аўстра-Венгрыі. Ён праводзіў агітацыйную работу па падрыхтоўцы ўзброеннага паўстання, браў удзел у вулічных баях у Львове. Ад гэтага перыяду ў яго з’яўляецца другое імя і прозвішча — Эмерык Сандэрс. Мяркуецца, што за псеўданім ён узяў прозвішча англійскага прафесара гравіравання з Віленскага універсітэта, — расказвае Вітольд Ермалёнак.
Адзін са сваякоў Генрыха Дмахоўскага, дзядзька Юстын, змагаўся на баку паўстанцаў і загінуў ў 1831 годзе. А праз іншага дзядзьку — Казіміра — у чэрвені 1833-га паліцыя атрымала звесткі пра месцазнаходжанне Генрыха і даведалася яго новае імя. Да таго ж, дзядзечка апісаў знешнасць пляменніка. Гісторыя замоўчвае, добраахвотна ці пад прымусам былі перададзеныя гэтыя звесткі. Але дзякуючы ім аўстрыйская паліцыя схапіла і арыштавала Генрыха Дмахоўскага ў Лембергу — цяперашнім Львове. Следства доўжылася тры гады, пасля чаго суд прыгаварыў яго да пяці гадоў турмы.
Воля да жыцця ў Генрыха Дмахоўскага была нязломнай. Зняволены ў крэпасці Куфштэйн, ён стаў ляпіць з хлебнага мякішу барэльефы сукамернікаў і цэлыя скульптурныя групы-сцэнкі турэмнага жыцця. Гэты «хлебны народ» нейкім чынам атрымалася перадаць на волю, і ў 1840 годзе таварыш па няволі арганізаваў першую выставу Сандэрса-скульптара ў Лондане.
Сам жа Генрых пасля вызвалення з'язджае ў Парыж. Тут трыццацігадовы скульптар наведвае Школу прыгожых мастацтваў. Выкладчыкі Франсуа Рюд і Давід д'Анжэ заўважылі таленавітага студэнта і запрасілі разам з імі ствараць саркафаг Напалеону Банапарту.
— Калісьці падчас падарожжа па Францыі ў Доме інвалідаў, дзе захоўваецца саркафаг, экскурсавод прапанаваў турыстам схіліць галовы перад веліччу Напалеона Банапарта. На што я адказаў: «Схіляю галаву перад геніем майго земляка, Генрыха Дмахоўскага, які браў удзел у стварэнні гэтага саркафага», — расказвае Вітольд Ермалёнак.
Творчае жыццё Генрыха Дмахоўскага ў Парыжы магло скласціся ўдала: пасля ўдзелу ў такім прыкметным праекце ў яго сталі з'яўляцца прэстыжныя заказы. Але ў 1848-1849 гадах, калі ў Еўропе аднавіўся рэвалюцыйны рух, Дмахоўскі зноў апынаецца ў гушчы падзей. Ён удзельнічаў у вулічных баях з аўстра-венгерскімі войскамі падчас Львоўскага паўстання і быў цяжка паранены.
Прывітанне, Максім! Прывітанне, Марыля! Памятаем і ганарымся…
Пасля паразы і паўстання Генрых Дмахоўскі вяртаецца ў Парыж, а ў 1852-м развітваецца з Еўропай і з'язджае ў ЗША пад псеўданімам Генры Сандэрс. У Філадэльфіі наш суайчыннік засноўвае майстэрню. Там ён стварае скульптуру «Гарыбальдзі з баявымі сябрамі», бюсты Тадэвуша Касцюшкі, прэзідэнтаў Джорджа Вашынгтона і Бенджаміна Франкліна, а таксама аўтара Дэкларацыі незалежнасці ЗША Томаса Джэферсана. Гэтыя работы і сёння ўпрыгожваюць будынак Кангрэсу ў Вашынгтоне.
Жыццё ў Філадэльфіі падарыла Дмахоўскаму не толькі творчыя поспехі, але і сямейнае шчасце. У 1853-м ён ажаніўся з Аленай Шаф, вядомай піяністкай нямецкага паходжання. Але шчасце было не доўгім. Падчас першых родаў памёр першынец Генры і Хелен, а падчас другіх не стала і дзіцяці, і маці.
Надмагiльны помнiк жонцы i дзецям на могiлках у Фiладэльфii, створаны Генрыхам Дмахоýскiм
Асабістая трагедыя толькі ўзмацніла тугу па радзіме, і Дмахоўскі вырашаецца вярнуцца — пасля смерці імператара Мікалая I была абвешчана амністыя. Так 15 мая 1861 года пасля трыццацігадовага расстання Генрых Дмахоўскі ступіў на родную зямлю. За ім тут жа ўсталёўваецца паліцэйскі нагляд, і ён з Вільні з'язджае ў роднае Забалоцце. Тут займаецца публіцыстыкай, перакладае замежныя кнігі па сельскай гаспадарцы і прамысловасці.
Неўзабаве Генрых перабіраецца ў Вільню. Ён адкрывае скульптурнае атэлье насупраць Кафедральнага сабора. Для гэтага храма ён выканаў фігуру святога Уладзіслава і мадэль надмагільнага помніка Барбары Радзівіл. Тут жа стварыў помнік паэту Уладзіславу Сыракомлю. У той жа час, атэлье служыла месцам сустрэч рэвалюцыйна настроеных людзей — Генрых Дмахоўскі па-ранейшаму заставаўся ў самай гушчы падзей.
У 1863-м кіраўніцтва паўстанцаў накіравала яго ў родныя мясціны — камісарам Дзісенскага павета. У маі невялікі атрад Дмахоўскага прыняў бой з рэгулярнай часткай царскага войска. «Дмахоўскі васьмю стрэламі прашыты — зваліўся, стары, на рукі моладзі», — напісаў пра гэта ў лісце адзін з удзельнікаў паўстання.
Пахаваны Генрых Дмахоўскі на курганных могілках каля вёскі Бірулі Докшыцкага раёна.
— Доўгі час магіла нашага славутага земляка была занядбанай. Пра яе нагадаваў толькі сціплы каменны крыж без надпісаў, пастаўлены яшчэ ў ХІХ стагоддзі. У гады міжваеннай Польшчы магіла паўстанца ўшаноўвалася грамадствам, але Другая сусветная вайна перашкодзіла планам узвядзення годнага помніка паўстанцу і скульптару. За гады савецкай улады, нягледзячы на тое, што афіцыйна прызнавалася паўстанне 1863 года, нічога не было зроблена рэальна для ўшанавання герояў гэтай падзеі. Зараз на яго радзіме ў вёсцы Забалоцце ўстаноўлена шыльда, прысвечаная знакамітаму земляку. А ўжо ў маі 2020-га да 210-годдзя з дня народзінаў Генрыха Дмахоўскага і 157-й гадавіны з часу гібелі на яго магіле паўстаў годны помнік, — расказвае Вітольд Ермалёнак.
На помніку ўсталяваная барэльефная дошка з надпісам, дзе ён названы паўстанцам 1831 і 1863 гадоў, а таксама сусветнавядомым скульптарам. Побач яшчэ адна пліта, на якой напісана: «Разам з камандзірам тут пахаваныя два невядомыя паўстанцы 1863 г.».
На месцы ж сядзібы Дмахоўскага ў Мёрскім раёне — Забалоццеўская бібліятэка-клуб. Пад будынкам захаваліся скляпенні XVIII стагоддзя, а вакол растуць велізарныя дубы і стары парк.
Праўда, цагляны будынак — навабуд. У 1950-х драўляны маёнтак 1742 года пабудовы разабралі і ўзвялі на склепе новы, шырэйшы цагляны будынак. Была тут кантора, кватэра, пошта, бібліятэка, — расказвае Людміла Белая, загадчыца бібліятэкі.
Вітольд Ермаленок расказаў, што ў 1832 годзе бацька Генрыха нечакана знік з усімі фамільнымі каштоўнасцямі. Паліцыя лічыла, што ён уцёк за мяжу, да мяцежніка-сына. Але ў хуткім часе ўдалося высветліць, што стары чалавек не пакідаў свайго дома, а быў закатаваны ліхімі людзьмі з прыслугі, дом быў абрабаваны.
— Мясцовыя людзі ведаюць пра Дмахоўскіх? — пытаюся суразмоўцу.
— Быў час — паняцця не мелі. Як і я калісьці. Я мясцовая, тут гадавалася і памятаю даўнейшыя гаспадарчыя пабудовы, якіх сёння ўжо няма… Ведалі пра іх толькі, што «панскія». А вось што за паны тут жылі, даведваліся пакрысе з публікацый нашага гісторыка і краязнаўца Вітольда Ермалёнка. Я і сама пазней пісала пра Дмахоўскага – 34 гады працую ўжо ў бібліятэцы…
Бібліятэка, падзеленая на дзве палавіны, складаецца з уласна бібліятэкі і пакоя-музея, сабранага Людмілай Белай. Тут і старадаўняе гаспадарчае начынне, і дзіцячыя цацкі даўніх гадоў, і цікавая выстава «Сукенкі нашай маладосці», і вышыўкі мясцовых майстрых, і старыя паштоўкі... І тэчкі з публікацыямі пра знакамітага земляка, яго партрэт, кніга «Памяць», у якой размешчаны нарыс пра Генрыха Дмахоўскага — адна з першых публікацый пра знакамітага земляка.
— Ці ёсць наведвальнікі ў вашага музея і чытачы ў бібліятэцы? — цікаўлюся ў Людмілы Міхайлаўны.
— Чытачоў і наведвальнікаў стае, — адказвае яна. — У нас азёры, чыстае паветра, рэспубліканскі заказнік «Балота Мох», побач Пераброддзе, куды едуць людзі з усяго свету, а бібліятэка на ўсю ваколіцу ў мяне адна. Вось людзі і ідуць, асабліва дзяцей шмат. Мы з імі і чытаем, і гуляем, і пра Дмахоўскага расказваю ім. Бываюць і выпадковыя госці. Мінулым летам, напрыклад, спынілася машына — дарогі спытаць. Людзі пабачылі інфармацыйную шыльду на бібліятэцы, усталяваную да 200-годдзя з дня нараджэння Генрыха Дмахоўскага, сталі распытваць… Высветлілася, што ў кампаніі беларусаў падарожнічалі фіны — вось аўтограф пакінулі ў кнізе водгукаў. А веды пра Дмахоўскага павезлі ў свет.
Дрэва расло пад самымі вокнамі. Яно жыло сваім асабістым, непаўторным і ўсё ж самым звычайным жыццём. А за тоўстымі і надзейнымі сценамі, за блішчастымі вокнамі пачынаўся зусім іншы свет – свет людзей.
Дрэва столькі гадоў было сведкам іх радасцей і расчараванняў, што даўно прызвычаілася ўважаць сябе за частку таго зашклянога жыцця і нясмела нагадвала пра сябе: улетку ціхенька казытала лісцем шкло, узімку трывожна скрэблася ў сцены. А людзі амаль не зважалі ўвагі: яно іх не цікавіла. Нават да яго прыгажосці прызвычаіліся, як да нечага нязменнага, вечнага.
Дні ішлі за днямі. На змену ласкавай вясне прыходзіла звонкае лета. Сонца песціла дрэва цяплом, раса паіла дрыготкімі кроплямі, салаўі дарылі чароўныя песні. Неўзаметку падкрадвалася асцярожная мяккая восень, мяняючы раскошны зялёны ўбор на рэдзенькую залатую хусцінку, а за ёй – шэрыя і самотныя дні наганялі тугу бясконцым плачам дажджоў, зябкасцю раніц і непрытульнасцю вечароў.
Аднойчы (і ў каторы ўжо раз), калі зямля ператварылася са слізкага месіва ў счарсцвелую ад холаду скарынку, пачалося страшнае.
Злосны вецер цешыўся, шпурляючы ў неба смецце, здзекліва пляваўся нянавісцю, крышыў, рваў, калечыў, пагрозліва рагатаў, шалеючы ад сваёй моцы. Усё жывое хавалася ад гэтай раз’юшанай лютасці. Неба, змучанае дзікай бойкай, кінулася на зямлю і прыціснулася да яе ў знямозе. Усё нібы вымерла.
Вецер незадаволена хмыкнуў, шукаючы новую ахвяру сваім уцехам, і тут ён убачыў беднае дрэва. Імгненне – і наляціць, учэпіцца ў голле, затрасе, закалоціць. Страх перамог здранцвенне. Дрэва кінулася да светлага прамакутнічка вакна. За ім – спакой і ўтульнасць, за ім – выратаванне… Халодны стук абледзянелага галля – мальба аб паратунку – захлынуўся тужлівым лямантам. Але як было пачуць яго ў злосным завыванні і рогаце?.. І дрэва раптам зразумела – ратунку няма. Яно застагнала, задрыжала кожнай сваёй галіначкай і застыла ў чаканні непазбежнага.
Тая ноч мінула, растаяла як безліч самых страшных або неверагодна чароўных начэй. Паступова ажываючы пад цяплом сонечных промняў, дрэва забывалася пра жудасць і холад. Наперадзе было шчасце.
Яно прыйшло светлым вясновым ранкам, вітаючы сонца пяшчотнай зелянінай першых лісточкаў. Чысціня і кволая прыгажосць іх поўнілі дрэва такім замілаваннем і радасцю, што хапіла б, здаецца, на цэлы свет…
Усёй сваёй істотай, кожным лісточкам яно пацягнулася да расчыненага вакна – падзяліцца гэтым дзівам з суседзямі. Імгненна свежы і хвалюючы водар напоўніў пакой … і раптам абыякавая рука ўпэўнена зграбла голле, выпхнула яго за акно і бразнула шыбай, прыціснуўшы танюсенькую галінку з ярка-зяленым язычком на канцы. Дрэва сцялася ад болю і крыўды. Голле самотна калыхнулася ля бліскучага шкла і міжволі ўспомнілася: «Гэтак ужо было». Успамін жыў усяго хвілінку.
Дрэва так любіла жыццё, што проста не шукала сіл для доўгага смутку. А людзі, напэўна, упершыню пачалі заўважаць, што з ім дзеецца нешта дзіўнае. Вецце, што расло ад акна, стала сохнуць, лісце скруцілася і пачарнела. Дрэва не давала ім сваёй ласкі. І гэта не было помстай за абыякавасць. Хутчэй – нежаданне назаляць. Яму ўжо не патрэбна было людское шкадаванне.
Не турбавала яго і асабістая няўклюднасць: палова голля радасна шапоча сакавітым лісцем, другая мёртва шоргае сухімі галінкамі. Дрэву было ўсё адно – навучылася абыякавасці. Гэта адчуванне не непакоіла, не трывожыла. Напачатку жыў яшчэ нейкі шчымлівы ўспамін… Потым і ён прайшоў. З часам людзі спілавалі сухое голле – апошняя ласка – і зноў забыліся пра дрэва. А яно жыло, толькі ўжо моўчкі. Моўчкі змагалася. Моўчкі радавалася.
Таксама чытайце:
Пых і Пух. (Казка)
Чаму жабкі буслоў баяцца? (Казка)
Жырафа і Чарніцы. (Казка)
One fine body…