Касцёлы Беларусі. Гэта асаблівая культура беларускага мастацтва і іканапісу. Беларускі тураператар TravelAgency.by прапануе ўнікальную экскурсію па беларускіх касцёлах, акрамя якіх вы яшчэ наведаеце найцікавейшую лакацыю ў мястэчку Залессе.
Пажарожжа па маршруце «Залессе - Солы - Гервяты» пачынаецца з выезда на трассу М6, едзячы па якой вы даведаецеся шмат цікавых фактаў пра мясцовыя вёскі, лясы і хутары.
Спачатку вы прыязджаеце ў Залессе — невялікі пасёлак у Беларусі, вядомы сваёй гісторыяй, архітэктурай і культурнымі славутасцямі. У гэтым пасёлку нарадзіўся знакаміты беларускі кампазітар Міхаіл Клеафас Агінскі, які напісаў знакаміты паланэз «Развітанне з Радзімай».
У Залессі турыстам варта наведаць унікальную славутасць: двухсотгадовую сядзібу Міхаіла Агінскага. Цяпер тут працуе музей, дзе вы можаце дакрануцца да спадчыны вядомага кампазітара, даведацца пра яго жыццё і творчасць, а таксама прасякнуцца атмасферай сядзібы пачатку XIX стагоддзя.
Словазлучэнне «Паланэз Агінскага» чуў амаль кожны. Яго аўтар — славуты кампазітар Міхаіл Клеафас Агінскі, палітычны дзеяч Рэчы Паспалітай. Менавіта дзякуючы яму сядзіба ў Залессі дасягнула свайго росквіту і стала сапраўдным культурным цэнтрам свайго часу.
Роду Агінскіх гэтыя землі адышлі ў другой палове XVIII стагоддзя. Першым гаспадаром Залесся стаў князь Мартыял Міхаіл Агінскі, дзяржаўны і ваенны дзеяч ВКЛ. Пры ім сядзіба ўключала драўляны палац і шэраг гаспадарчых пабудоў. Затым маёнтак адышоў яго сыну Тадэвушу Францішку, а пасля яго – Францішку Ксаверыю, дзядзьку таго самага кампазітара.
Сам Міхаіл Клеафас Агінскі актыўна займаўся палітыкай. У прыватнасці, ён падтрымаў паўстанне Тадэвуша Касцюшкі — да гэтага чалавека Агінскі адчуваў вялікую павагу. Пасля паражэння паўстання Міхаіл Клеафас быў вымушаны пакінуць родныя землі, жыў у Канстанцінопалі, затым у Парыжы.
У 1802 годзе імператар Аляксандр I аб'явіў амністыю для ўдзельнікаў паўстання. Міхась Агінскі вярнуўся на радзіму і ўступіў у валоданне сядзібай сваіх продкаў. Ён з натхненнем пачаў развіваць радавы маёнтак і пачаў з будаўніцтва новага сядзібнага палаца — ужо каменнага.
Праект будынка падрыхтаваў літоўскі архітэктар Міхаіл Шульц, а будаўнічымі работамі кіраваў архітэктар французскага паходжання Жозэф Пусье. Раскошны палац атрымаў рысы класічнага стылю і адрозніваўся не толькі вытанчанасцю вонкавых формаў, але і ўражлівым убраннем. Унутры была мэбля з ясеня і чырвонага дрэва, мноства карцін і іншых твораў мастацтва. Мелася і бібліятэка з вялікім зборам кніг на французскай мове.
Вакол сядзібнага палаца быў разбіты пейзажны парк, у стварэнні якога ўдзельнічалі батанікі з Вільні. У парку была арганізавана сістэма вадаёмаў, маляўнічасць яму надавалі альтанкі, павільёны, скульптуры і хупавыя масткі. Апроч тыповых для беларускіх земляў раслін, у парку былі аранжарэі для вырошчвання капрызных экзотаў. У прыватнасці, тут раслі абрыкосы і фігавыя пальмы. Дарэчы, зараз вы зможаце ўбачыць узноўлены варыянт сядзібы, дзе вы зможаце адчуць атмасферы той эпохі.
Пры Міхасю Клеафасе Агінскім сядзіба атрымала цікавую назву «Паўночныя Афіны». І нездарма: яна стала сапраўдным цэнтрам культурнага і палітычнага жыцця. Тут рэгулярна праходзілі балі, званыя вечарыны, збіраліся вядомыя прадстаўнікі свету мастацтва. А на музычных вечарах выконваліся музычныя кампазіцыі самога Агінскага.
Што паглядзець сёння
Цэнтральнае звяно сядзібы Міхаіла Агінскага — вялікі палац у класічным стылі. Пры поглядзе на яго з вышыні бачна, што ён мае форму літары П.
Галоўны корпус будынка ўпрыгожаны порцікам з чатырма калонамі і трохкутным франтонам. Вянчае яго прыступкавы дах і вежа з гадзіннікам і званом на вяршыні. Ад яе разыходзяцца па баках дзве аднапавярховыя галерэі, злучаныя з двухпавярховымі флігелямі. Яшчэ два карпусы будынка аднапавярховыя і даволі простыя і строгія па ўбранні.
На тэрыторыі сядзібы і парка ёсць і іншыя пабудовы. Вы знойдзеце тут павільён «Храм Амеліі» (названы ў гонар дачкі Міхаіла Агінскага), вадзяны млын і каталіцкую капліцу Дзевы Марыі. Абавязкова дайдзіце да Кітайскай альтанкі — маленькага, але чароўнага ўзору ўсходняга стылю на беларускіх землях.
Усе тры збудаванні зроблены ў XIX стагоддзі, але былі рэканструяваны ў розныя гады XX стагоддзя. Таксама можна агледзець свіран XIX стагоддзя, мемарыяльныя камяні «Ценям Касцюшкі» і ў гонар настаўніка Агінскага Жана Роле.
Абавязкова прагуляйцеся па сядзібным парку. Хоць ад экзатычных раслін нічога не засталося, парк усё роўна выдатны ў любую пару года дзякуючы старадаўнім дрэвам і сістэме вадаёмаў.
Музей Агінскага: экспазіцыя
Музей-сядзіба налічвае 13 зал. Іх абстаноўка дапамагае гасцям перанесціся ў мінулае, адчуць дух дваранскай сядзібы XIX стагоддзя. У экспазіцыі прадстаўлены музычныя інструменты, партрэты членаў сямейства Агінскіх, старадрукі, прадметы побыту.
Ёсць зала «Аранжарэя. Часовыя выстаўкі». Як можна здагадацца з назвы, тут турысты могуць атрымаць асалоду ад разнастайнасці экзатычных раслін, а таксама пазнаёміцца з рознымі творамі мастацтва.
Напрыканцы абавязкова зазірніце ў залу «Аранжарэя. Кавярня». Ён сапраўды знаходзіцца ў былой аранжарэі, а дакладней, летняй сталовай, дзе Агінскі нярэдка прымаў гасцей. Цяпер гэта невялікая кавярня, дзе можна выпіць гарбату ці каву і перакусіць, а таксама пераварыць разнастайнасць уражанняў ад агляду сядзібы.
За дзесяць кіламетраў ад Залесся ляжыць горад Смаргонь. Туды вы адправіцеся з гідам TravelAgency.by далей. Тут адразу некалькі цікавых славутасцяў, галоўная з якіх — касцёл Святога Міхаіла Арханёла. Яму больш за 400 гадоў (а па некаторых дадзеных — і ўсе 500), і ён уяўляе сабой помнік архітэктуры рэнесансу.
Кальвінскі збор адбудаваны на месцы драўлянага пратэстанцкага храма ХVІ стагоддзя. У 1621 годзе смаргонскі збор перайшоў католікам. Пад імем Траецкага касцёла ён прастаяў да 1866 года, пакуль яго не ператварылі ў Міхайлаўскую царкву. 55 гадоў святыня была праваслаўным храмам, але ў 1921 годзе яе зноў асвячаюць у касцёл, які ў 1947-м быў зачынены. Пасля рэстаўрацыі 1970-х гадоў у помніку размясцілася выставачная зала. І, нарэшце, у 1990 годзе былы збор ізноў стаў дзейным касцёлам. Такім чынам, за чатырыста гадоў будынак паспеў паслужыць і кальвіністам, і каталікам, і праваслаўным, і атэістам. Аднак і сёння ў любым даведніку па архітэктуры Беларусі смаргонскі храм фігуруе як былы кальвінісцкі збор.
Будынак адрозніваецца суровай прастатой і маналітнасцю. Яго сцены дасягаюць у таўшчыню трох метраў. Вокны высока ўзняты над зямлёй, што адразу надае пабудове знарочыста ваяўнічы выгляд. Адзіным упрыгожаннем помніка з'яўляецца атык, рытмічна дэкараваны спаранымі паўцыркульнымі нішамі з вісячымі гіркамі. Падобная дэкарацыя тыповая для архітэктуры рэнесансу. Адзіны ўваход у храм знаходзіцца пад аховай масіўнай вежы-званіцы, першапачаткова чатырох'яруснай. Яе ярусы злучаліся вінтавой лесвіцай, схаванай у круглай вежцы побач са званіцай. Пры перабудове касцёла пад царкву ў ХIХ стагоддзі вежа паменшылася на два паверхі. У падзямеллі святыні знаходзіцца магільны склеп сям'і Зяновічаў.
У турыстаў абавяззкова будзе магчымасць зайсці ў касцёл, убачыць яг арыгінальную сістэму пабудовы і адчуць неверагодную духоўную сілу. Месца, як кажуць мясцовыя жыхары, намоленае, таму сюды і хочацца прыязджаць і нават затрымацца ў гэтых сценах.
Далей турыстычная група адпраўляеца ў Солы — аграгарадок на рацэ Ашмянка. Размешчаны ён за 15 кіламетраў на захад ад Смаргоні, за 140 кіламетраў на паўночны захад ад Мінска.
Тут вы ўбачыце адну з славутасцяў раёна — гэта касцёл Дзевы Марыі Ружанцовай (Маці Божай Ружанцовай). Ён не надта старажытны: яму яшчэ няма нават ста гадоў. Але гэта кампенсуецца яго эфектным абліччам і выдатным убраннем.
У 1589 годзе ў Солах з'явілася ўласная каталіцкая парафія. Тады для яе і пабудавалі першы храм — на той момант з дрэва. Сродкі на пабудову выдаткаваў гетман Хрыстафор Мікалай Радзівіл па мянушцы Пярун.
Касцёл прастаяў нядоўга: ужо ў наступным стагоддзі ён быў разбураны падчас руска-польскай вайны, але неўзабаве быў адбудаваны. Другі раз яго разбурыла напалеонаўская армія ў гады Айчыннай вайны 1812 года. І зноў прыхаджане і жыхары аграгарадка аднавілі свой храм.
Пасля Першай сусветнай вайны Солы аказаліся ў складзе Польскай рэспублікі. І вось тады і з'явіўся замест старога драўлянага касцёла новы, каменны, у стылі мадэрн. Будаўніцтва вялося да 1934 года, праект падрыхтаваў таленавіты архітэктар Адам Дубановіч.
А сродкі на ўзвядзенне новага храма назбіралі самі вернікі. Сума была па тых часах нечуваная: 540 тысяч злотых! Нядзіўна, што новы касцёл атрымаўся такі прыгожы: у яго былі ўкладзены не толькі грошы, але і любоў прыхаджан.
А вось яшчэ адзін адметны факт: касцёл Дзевы Марыі Ружанцовай ні разу не закрываўся — нават у часы, калі савецкія ўлады бязлітасна знішчалі храмы. Што выратавала касцёл? Загадка. Магчыма, якраз-такі яго прыгажосць і арыгінальнае аблічча.
Цяпер касцёл Маці Божай Ружанцовай дзеючы і прымае ўсіх жадаючых. Сваёй прыгажосцю ён прываблівае не толькі вернікаў, але таксама турыстаў і даследчыкаў. А яшчэ ён уваходзіць у спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі.
Храм пабудаваны ў стылі мадэрн з элементамі неабарока. Яго асіметрычнасць і шматпланавасць надаюць адмысловую выразнасць вонкаваму выгляду. Касцёл трэба абавязкова абыйсці з усіх бакоў, бо кожны бок мае сваё ўнікальнае аблічча. Здаецца, быццам вы гледзіце на розныя збудаванні.
Асноўны аб'ём у плане прастакутны, накрыты высокім двухсхільным дахам, у цэнтральнай частцы якой знаходзіцца невялікая вежка. Галоўны фасад і фасады трансепта аформлены ў выглядзе фігурных шчыпцоў.
Па баках ад будынка размяшчаюцца аркадныя галерэі. Вертыкальная дамінанта касцёла — 35-метровая вежа-званіца. Яшчэ большую арыгінальнасць пабудове надаюць дэкаратыўныя ўстаўкі з цэглы, якія кантрастуюць з беласцю сцен. На даху можна ўбачыць скульптуру рыцара з мячом. Каго яна паказвае? А гэта яшчэ адна загадка.
Знутры храм выглядае прасторным і светлым. Яго белыя сцены і скляпенні ўпрыгожаны роспісамі на раслінную і рэлігійную тэматыку. Па ўсёй верагоднасці, фрэскі былі нанесены яшчэ пры будаўніцтве храма, а пазней адноўлены.
А яшчэ ў касцёле Дзевы Марыі Ружанцовай ёсць уласны арган. Падчас нядзельных службаў і рэлігійных свят можна атрымаць асалоду ад яго цудоўнага гучання і царкоўных спеваў.
Пасля касцёла ў Солах едзем глядзець на адзін з самых унікальныхкасцёлаў Беларусі ў Гервяты. «Беларускі Нотр-Дам»: такую мянушку заслужыў касцёл Святой Тройцы ў Гервятах. І трэба заўважыць, не дарма. Хоць і значна саступаючы свайму парыжскаму брату ва ўзросце, гервяцкі храм служыць бездакорным узорам неагатычнага стылю, архітэктурнай жамчужынай Беларусі, ды і да таго ж уваходзіць у лік самых высокіх у краіне.
Гервяцкі касцёл Святой Тройцы ўваходзіць у лік самых высокіх у Беларусі, налічваючы 61 метр у вышыню. Некаторыя нават называюць яго самым высокім, але на гэтае званне ёсць і іншыя прэтэндэнты, напрыклад касцёл Раства Дзевы Марыі ў Віндзах, Браслаўскі раён.
Храм мае форму лацінскага крыжа і ўяўляе сабой трохнефавую базіліку з адной званіцай. На вянчаючым яе высокім шпілі ўсталяваны крыж. На такой вышыні з зямлі ён здаецца маленькім, у рэчаіснасці ж яго вышыня — 6 метраў.
Вонкава царква прыбрана дэкарыравана ў лепшых традыцыях неаготыкі. Шматлікія вежкі і шпілі ператвараюць яе ў падабенства казачнага замка. Аконныя праёмы выкананы ў выглядзе спічастых арак. Над галоўным уваходам красуецца цудоўнае акно-ружа. Бакавыя сцены падтрымліваюцца контрфорсамі і аркбутанамі – такія апорныя элементы нячаста ўбачыш у беларускай неаготыцы.
На сам уваход таксама варта звярнуць увагу. У храм вядуць металічныя вароты, вырабленыя майстрам з Баранавіч. Яны здаюцца ажурнымі, нібы карункі, дзякуючы вытанчанай коўцы.
Унутраная прастора падзелена на тры часткі двума радамі з пяці светлых калон. Апраўляючы цэнтральную наву (праход), яны ствараюць цікавую перспектыву. Бакавыя нефы таксама можна агледзець. Па баках ад галоўнага праходу два шэрагі лаваў з цёмнага дрэва.
Алтароў у храме тры. Галоўны аформлены ў гонар Святой Тройцы, а два іншых — у гонар Маці Божай Вастрабрамскай і Святога Георгія Перамоганосца. На сценах ёсць іконы і фрагменты фрэсак пачатку мінулага стагоддзя.
Святло ўнутр пранікае праз звычайныя і праз вітражныя вокны, таму ў храме дастаткова светла, але пры гэтым можна палюбавацца гульнёй прамянёў сонца на каляровым шкле. Вітражы, дарэчы, вырабілі ў Гродне: цікава, што на іх можна ўбачыць выявы не толькі каталіцкіх, але і праваслаўных святых.
Ёсць у царкве і свой арган, так што музычныя канцэрты тут не рэдкасць. Завяршальныя акорды ва ўбранні — высокія вазы з жывымі кветкамі, скульптуры і царкоўныя рэчы.
Касцёл Святой Тройцы і прылеглую да яго тэрыторыю часам называюць яшчэ і «маленькай Швейцарыяй». Гэтай мянушкай ён абавязаны цудоўнаму ландшафтнаму парку ў французскім стылі, разбітаму вакол будынка. Абавязкова вылучыце час і на яго агляд, прыехаўшы ў Гервяты.
З'явіўся гэты мініятурны цуд прыроды дзякуючы ксяндзу Леаніду Несцюку, які прыехаў служыць у касцёле Святой Тройцы. У якасці настаяцеля ён не толькі заклапаціўся станам унутранага ўбрання храма, але і сур'ёзна заняўся экстэр'ерам.
Касцёл Святой Тройцы наведваюць як мясцовыя прыхаджане, так і шматлікія турысты, якія прыязджаюць у Гервяты палюбавацца жамчужынай беларускай неаготыкі. Службы ў храме праводзяцца на трох мовах — польскай, літоўскай і беларускай.
Апошняй кропкай падарожжа па касцёлах Беларусі ад турыстычнага аператара TravelAgency.by з’яўляецца Астравец. У горадзе захаваліся адразу два касцёлы, пабудаваныя ў розныя гістарычныя эпохі. Менавіта гэтым тлумачыцца той факт, што яны так не падобныя адна да адной. Аднак кожны храм па-свойму прыгожы.
Касцёл Святых Казьмы і Дзям'яна, датаваны канцом XVIII стагоддзя, увасобіў у сваім абліччы пераход ад позняга барока да класіцызму, тады як Крыжаўзвіжанскі касцёл, чыё будаўніцтва завяршылася ў 1910 годзе, гарманічна спалучае рысы неагатычнага і неараманскага стыляў.
Вядома, што ўжо ў ХV стагоддзі на гэтым месцы Астраўца стаяў касцёл. У 1616–1618 гг. уладальнікі астравецкага маёнтка Іван і Алена Корсакі заснавалі дамініканскі манастыр і распарадзіліся ўзвесці новы драўляны храм. А ў 1785-1787 гг. замест яго быў пабудаваны каменны касцёл Святых Касьмы і Даміяна, які захаваўся да нашых дзён.
Першапачаткова архітэктар Аўгуст Касакоўскі надаў храму характэрныя для таго часу формы позняга барока. Але ў 1866 годзе астравецкі касцёл аддалі праваслаўнай царкве, і ў гэты перыяд ён быў значна перабудаваны ў стылі класіцызму. На будынку з'явіўся купал цыбульнай формы. Калі ў 1918 годзе храм вярнулі каталікам, купал быў зняты.
І сёння касцёл выглядае вельмі гарманічным. Па архітэктуры гэта трохнефная базіліка прамавугольнага аб'ёму: алтарная сцяна прэзбітэрыя створана без апсіды. У цэнтры галоўнага фасада — чатырохкалонны порцік з трохкутным франтонам, у верхняй частцы - масіўны атык, упрыгожаны арачнымі нішамі. Бакавыя фасады будынка рытмічна падзелены арачнымі аконнымі праёмамі
Унутры астравецкі касцёл Святых Касьмы і Даміяна таксама вельмі лаканічны і захапляе наведвальнікаў сваімі высокамастацкімі іконамі ХVII-XVIII стагодзяў.
Пасля наведвання касцёла турыстычная группа вяртаецца ў Мінск з глыбокімі ўражаннямі ад убачаннай прыгажосці. Неверагодныя месцы сілы дапамогуць вам адчуць пэўныя рысы беларускай культуры і зразумець талент беларусаў, іх добраахвотнасць і глыбокую веру у дабрыню. Калі вам хочацца атрымаць унікальныя ўражанні і ўбачыць неверагодныя аб’екты культуры і рэлігіі, запісвайцеся на экскурсію да турчстычнага аператара TravelAgency.by.
Шматвяковая гісторыя Гродзеншчыны. На якія аб’екты горада варта звярнуць увагу?
