Каму не хочацца захаваць свае зубы здаровымі на ўсё жыццё – такімі ж белымі і «свежымі», якімі яны былі на момант прарэзвання?
Многае мы можам зрабіць самі: выбіраць бяспечныя для зубоў прадукты, рэгулярна чысціць зубы зубной шчоткай і прыбіраць налёт з міжзубных прамежкаў пры дапамозе ніткі, адмовіцца ад звычак, якія шкодзяць здароўю поласці рота (курэнне, адкусванне нітак, лусканне семак), і г.д. Але таксама для абароны нашых зубоў шмат што можа зрабіць і стаматолаг.
Прафілактыка карыесу
Акрамя тлумачэння прычын развіцця карыесу і канкрэтных рэкамендацый для яго прадухілення, стаматолаг можа правесці так званыя прафілактычныя офісныя працэдуры. Яны дзеляцца на дзве асноўныя групы:
- офісная мінералізацыя – умацаванне ўсёй эмалі зубоў, якія прарэзаліся;
- герметызацыя – закрыццё складак і ямак на зубах – участкаў, дзе раней і часцей за ўсё ўзнікае карыес.
Офісная мінералізацыя
Што гэта такое?
Нанясенне на паверхню вычышчаных зубоў спецыяльных прэпаратаў, якія змяшчаюць высокія канцэнтрацыі фтарыдаў, злучэнняў кальцыю і фосфару або іх спалучэння.
Гэтыя прэпараты могуць прымяняцца толькі спецыялістамі, патрабуюць папярэдняга ідэальнага ачышчэння эмалі, г.зн. прафесійнага выдалення ўсіх зубных адкладанняў рукамі і інструментамі стаматолага.
Калі нанесці мінералізуючыя прэпараты на неачышчаную эмаль, ніякага станоўчага эфекту ад працэдуры не будзе. З-за адсутнасці кантакту з эмаллю дзеючыя рэчывы проста «не спрацуюць».
Прафесійнае ачышчэнне паверхні зубоў – абавязковы этап офіснай мінералізацыі.
Гэтак жа, як і наадварот – «чыстка зубоў» рукамі стаматолага завяршаецца нанясеннем мінералізуючых прэпаратаў.
Таму паняцце прафесійнай гігіены поласці рота (тэрмін, які часцей за ўсё ўжываецца зараз для гэтых мэтаў) уключае ў сябе і ачышчэнне паверхні зуба, і нанясенне мінералізуючых прэпаратаў.
Часцей за ўсё офісная мінералізацыя праводзіцца пры дапамозе геляў і лакаў. Іх эфектыўнасць прыкладна аднолькавая. Пасля нанясення лаку пацыенту варта ўстрымацца ад прыёму ежы і пітва на працягу 2-4 гадзін, пазбягаць жорсткай ежы і прапусціць вячэрнюю чыстку зубоў. Пасля ўжывання гелю абмежаванняў менш – піць і есці нельга на працягу паўгадзіны, але сама працэдура патрабуе вялікіх высілкаў ад пацыента і мае шэраг абмежаванняў.
Частата правядзення офіснай мінералізацыі эмалі залежыць ад стану зубоў пацыента. Чым больш карыёзных поласцяў і пломбаў, чым «слабейшыя» зубы, тым часцей праводзіцца працэдура.
Частату правядзення офіснай мінералізацыі вызначае стаматолаг. Звычайна яна складае ад 1 да 3 разоў кожныя 6 месяцаў і залежыць ад стану эмалі зубоў.
Герметызацыя зубоў
Што гэта такое? Закрыццё спецыяльным матэрыялам (герметыкам) натуральных складак (фісур) і ямак на паверхні зубоў, каб пазбегнуць назапашвання там зубнога налёту і драбнюткіх часцінак ежы. Пры ачышчэнні фісур і ямак эмалі і запаўненні іх герметыкам ухіляюцца прычыны развіцця карыесу ў іх.
Як праводзіцца герметызацыя?
Этапы герметызацыі залежаць ад тыпу матэрыялу, які выкарыстоўваецца, але агульная схема такая:
- ачышчэнне зуба пры дапамозе спецыяльных стаматалагічных шчотачак, якія круцяцца, ці іншых прыладаў;
- ізаляцыя зуба ад сліны пры дапамозе ваты або спецыяльных прыстасаванняў;
- нанясенне спецыяльных рэчываў, якія ўзмацняюць прымацаванне герметыка да эмалі (калі неабходна), можа суправаджацца іх змываннем, надзіманнем, высушваннем, актывацыяй спецыяльнымі лямпамі;
- нанясенне герметыка і яго зацвярдзенне;
- праверка зацвярдзення герметыка і змыкання рота пасля працэдуры.
Дзе размешчаны ямкі і фісуры?
На жавальнай паверхні бакавых зубоў і на ўнутранай паверхні верхніх разцоў (4 верхнія пярэднія зубы).
Ці можна ачысціць ямкі і фісуры зубной шчоткай?
Як правіла, памер уваходу ў эмалевае паглыбленне менш за дыяметр шчацінкі зубной шчоткі, таму ачысціць можна прылеглыя вобласці, але не эмаль унутры ямкі або фісуры.
Ці заўсёды трэба закрываць ямкі і фісуры?
Калі яны шырокія і дробныя, добра ачышчаюцца, а эмаль там трывалая, неабходнасці ў герметызацыі няма. Як правіла, праводзяць герметызацыю зубоў, якія праразаюцца альбо толькі прарэзаліся, з нявыспелай эмаллю і глыбокімі складкамі. Г.зн. найбольш мэтазгодная герметызацыя зубоў у дзяцей. Даросламу чалавеку герметызацыю робяць, калі рэзка ўзрасла рызыка развіцця карыесу: змяніліся ўласцівасці сліны, характар харчавання і г.д.
Якія самыя небяспечныя зубы з пункту гледжання развіцця карыесу ў ямках і фісурах?
Першыя пастаянныя моляры (6-я зубы). Яны прарэзваюцца ў 6 гадоў на зноўку выраслых участках сківіцы без папярэдняга выпадзення часовага зуба (пастаянных зубоў больш, чым часовых) і часта застаюцца «незаўважанымі» бацькамі. Гэтыя зубы знаходзяцца ў самых на той момант далёкіх участках зубнога рада, іх чыстка абцяжараная і рызыка развіцця карыесу найбольш высокая. Але любы зуб з ямкамі і фісурамі, які прарэзваецца, можа мець патрэбу ў герметызацыі. У дарослых досыць часта патрабуюць герметызацыі зубы мудрасці пасля іх прарэзвання.
Ці можна самому вызначыць, ці патрэбная герметызацыя зубоў?
Ацэнка стану эмалі ў яе паглыбленнях абцяжараная нават пры выкарыстанні спецыяльных інструментаў, таму заключэнне аб мэтазгоднасці працэдуры робіць стаматолаг. Можна толькі арыентавацца, напрыклад, на тэрміны прарэзвання пастаянных зубоў у дзіцяці і задаць пытанні пра герметызацыю падчас прафілактычных візітаў да стаматолага.
Калі трэба рабіць герметызацыю «свежага» бакавога зуба?
Калі ў зуба, які прарэзваецца, відаць 4 бугры.
Ці трэба рабіць герметызацыю малочных зубоў?
У дзяцей да 3 гадоў герметызацыя часовых зубоў можа быць мэтазгодная пры высокай рызыцы развіцця карыесу.
Ці трэба «кантраляваць» герметык?
Стаматолаг правярае захаванасць герметыка на зубах падчас кожнага візіту.
Колькі «трымаецца» герметык і ці трэба яго мяняць/абнаўляць?
Тэрмін службы герметыка залежыць ад зыходных умоў і матэрыялу, які выкарыстоўваецца. Рашэнне пра неабходнасць яго абнаўлення прымае стаматолаг. Сучасныя герметыкі на пастаянных зубах могуць захоўвацца на працягу 1,5-2 гадоў.
Ці прыбіраецца эмаль пры герметызацыі?
Калі гэта «класічная» герметызацыя, дык уся эмаль захоўваецца. Калі ёсць пачатковыя карыёзныя змены, дык яны выдаляюцца пры дапамозе спецыяльных тонкіх бораў або апаратаў паветрана-абразіўнага прэпарыравання. Гэта так званая «інвазіўная» герметызацыя. Але аб'ём «прыбранай» эмалі значна меншы, чым страчаных эмалі і дэнціну пры развіцці нават невялікай па памеры карыёзнай поласці.
Ці заўсёды герметызацыя застаецца герметызацыяй?
З-за складанасцяў у ацэнцы стану эмалі ў ямках і фісуры бываюць сітуацыі, калі ў працэсе выканання герметызацыі выяўляецца, што ўжо маецца карыёзная поласць. У такім выпадку праводзіцца яе лячэнне.
