Беларусы – багатыя людзі: як пачаліся зімовыя святы ад каталіцкага Раства, ажно да Вадохрышча будзе доўжыцца цудоўная калядная казка!
Чарадзе зімовых святаў папярэднічала 22 снежня – дзень зімовага сонцавароту. Сонца павярнула на лета, пакрысе прыбывае дзень. Але адбываецца гэта паступова, марудна – і зімовыя вечары яшчэ доўга будуць заставацца ідэальным часам для чытання.
Скарыстаемся імі, каб пазнаёміцца з цудоўным светам беларускіх кніг!
Цікавыя беларускія творы
Зборнік «З Новым годам!» (вершы, песні, п'есы, казкі, загадкі / уклад. У. М. Мазго; іл. А. В. Пазняка. – Мінск, 2009) складаюць творы больш як трыццаці паэтаў. Сяргей Грахоўскі, Рыгор Барадулін, Васіль Зуёнак, Ніл Гілевіч, Мікола Маляўка, Сяргей Патаранскі, Вера Бурлак… Вершы творцаў адпавядаюць абвешчанай тэматыцы: тут ёсць святочныя чытанкі пра ялінку, Новы год, Дзеда Мароза, Каляды. Шмат «марозных» і «снежных» вершаў – як і належыць у навагоднюю пару.
Ад Генадзя Аўласенкі чытачам каштоўны падарунак: цэлая нізка вершаў для абароны навагодніх касцюмаў: верш Вавёркі, Вожыка, Рамонка, Пірата…
У раздзеле «Навагодні карагод» – падборка песень на беларускай мове (арыгінальных і перакладных) з нотамі. Ёсць тут знакамітыя
«Жыла-была яліначка,
У хвойнічку расла,
Зімой і летам стройная,
Зялёная была…»
(Словы 3. Аляксандравай, пераклад В. Жуковіча, музыка М. Красева)
І «Яліначка» (словы Р. Кудашавай, пераклад В. Жуковіча, музыка Л. Бекмана)
«У лесе яліначцы
Холадна зімой.
З лесу яліначку
Мы ўзялі домоў.
Наша яліначка
Свеціцца-гарыць:
Снег на галіначках,
Яркія шары…»
Ёсць яшчэ раздзел «Новы год – не без прыгод», а ў ім п’есы-казкі Генадзя Аўласенкі і Міколы Чарняўскага.
Адным словам, для творчых людзей, якія любяць ладзіць святы самі, зборнік «З Новым годам!» сапраўдная скарбонка. Творы з гэтай кнігі дапамогуць і свята зладзіць, і слоўнікавы запас узбагаціць, і памяць патрэніраваць – бо цяжка знайсці лепшы трэнажор, чым добрыя вершы на роднай мове!
У зборнік «Беларуская зіма» (укладанне В. Шніпа, Мінск, 2018) увайшлі лепшыя вершы, казкі, апавяданні пра зіму і Новы год вядомых беларускіх пісьменнікаў.
Сярод твораў, на якіх выхавалася не адно пакаленне дзяцей, шмат і новых, напісаных нашымі сучаснікамі. Напрыклад, казкі Раісы Баравіковай «Шчадрэц» і «Масленіца»; Наталлі Бучынскай «Навагоднія выкрунтасы ў класічным стылі»; шэраг казак Людмілы Рублеўскай з цыклу пра Мышку Пік-Пік і навагодняя п’еса-казка «Спадчына бабулі Зімавухі» пісьменніцы…
Вершы класікаў – Якуба Коласа, Паўлюка Труса, Рыгора Барадуліна – і сучаснікаў Алеся Бадака, Ніны Галіноўскай, Аксаны Спрынчан…
Асабіста я люблю такі фармат тэматычных зборнікаў: пісьменнікі розных часоў тут нібы за рукі пабраўшыся і ўтварыўшы непарыўнае жывое кола. Яно коціцца праз час, праз зімовую сцюжу, расказвае пра зіму – а само зіму гэтую ў нашых сэрцах растаплівае – столькі паэтыкі, гумару, дасціпнасці ў творах гэтай кнігі.
Зборнік дапаможа дарослым і дзецям у падрыхтоўцы да навагодніх ранішнікаў і зімовых свят.
Маляўнічая кніга Алега Грушэцкага «Краіна Вымярэнія» з ілюстрацыямі Віктара Козела рыхтавалася адмыслова да пачатку навучальнага года. Не дзіва: стваральнікі меркавалі, што з яе дапамогай дзецям лягчэй і цікавей будзе засвойваць адзiнкi вымярэння. Менавіта пра iх расказваецца ў казках, якія складаюць кнігу. Звяры ў гэтай кнізе – як і бывае ў казках – сябруюць, працуюць, вядуць сваю гаспадарку… Натуральна, у малят-зверанят узнікаюць пытанні: кілагрмамі ці метрамі купляць малако? Як узважваць розныя рэчы? Як вымяраецца час і што такое каляндар?
Пытанні, адказы на якія дарослыя людзі атрымалі даўным-даўно, аджылі і патрабуюць тлумачэння для іх дзяцей. Каб займальна патлумачыць, што і як зладжана ў Краіне Вымярэнія, казка – найлепшы праваднік. Мама Зайчыха пячэ пірог – гэта займае ў яе гадзіну. Мядзведзь узважвае гарбузы, качаны капусты, яблыкі – і вожыка, які абірае, што ж на сабе данесці дадому. Карова Мілка ахвотна падзеліцца малаком, але ж варта ведаць, што адмярае яго яна літрамі!
Кніжка пазнавальная, вельмі прыгожа аздобленая. Чытаючы яе, дзеці даведаюцца пра спосабы і адзінкі вымярэння (даўжыня, шырыня, вышыня), вагі і аб’ёму (кілаграмы, літры), адзінкі вымярэння часу (гадзіны, хвіліны), з дапамогай беларускіх прымавак і прыказак спазнаюць, чым адрозніваюцца месяцы і поры года.
Смела ўносьце кнігу ў спіс абавязковага чытання з дзецьмі на зімовых вакацыях, не прагадаеце: працэс адукацыі будзе цікавы і дзіцяці, і даросламу. Натуральна, мамы з татамі кілаграм ад метра даўно адрозніць могуць – але ж мастацтву даходліва тлумачыць рэчы, якія нам здаюцца відавочнымі, у аўтара Алега Грушэцкага варта павучыцца.
Кніга «Краіна Вымярэнія» яшчэ сустракаецца ў крамах. Калі вы шукаеце, што пакласці пад ялінку дзецям – лепшага падарунка і не знайсці!
«Беларуская зіма» таксама пакуль ёсць у продажы, а вось пра перавыданне кнігі «З Новым годам!» застаецца толькі марыць і пытаць яе ў бібліятэках.
Але пералічаныя кнігі вартыя таго, каб іх пашукаць. Зімовыя, яны грэюць душу і ствараюць свята.
Што пісалі на святочную тэматыку Якуб Колас і Змітрок Бядуля?
