Сучаснае жыццё пераходзіць на больш паскораны тэмп. Хочацца мець поспех і на працы, і дома. Дасягнуць добрых вынікаў у пабудове кар'еры, палепшыць фінансавае становішча, паставіць на ногі дзяцей, купіць жыллё, мець дагледжаны знешні выгляд. На ўсё гэта, вядома, трацяцца велізарныя рэсурсы, плацім за гэта мы занадта дорага ...
«У нас было б удосталь часу, калі б яго не існавала». С. Ежы Лец
Жыццё ў спешцы, або ургентная залежнасць
У канцы ХХ стагоддзя ў ЗША ўзнік тэрмін «ургентная залежнасць» – ад слова «urgency» – «тэрміновасць». Ён азначае залежнасць ад часу, жыццё ў пастаяннай спешцы. Чалавек круціцца як вавёрка ў коле, спрабуючы паспець зрабіць усё важныя і неадкладныя справы. Такое бегства за часам паступова паглынае асобу, не пакідаючы сіл на звычайныя чалавечыя зносіны, міралюбівае сузіранне прыроды, хобі і паездкі на мора.
Пры татальнай паглыбленасці ў працу або вучобу чалавек рызыкуе наблізіцца да знясілення, і – добры дзень, эмацыянальнае выгаранне! Акрамя таго, гэта можа дэфармаваць асобу аж да зацыкленасці толькі на сваёй прафесійнай ролі і поўнай адмовы ад усіх астатніх сацыяльных роляў. Страх і боязь не паспець – маюць тэндэнцыю нарастаць як снежны ком, ператвараючыся пасля ў паніку або трывогу.
Каму пагражае эмацыянальнае выгаранне? Тэст
Як выявіць у сябе схільнасць да ургентнай адыкцыі? Амерыканская даследчыца Н. К. Тасі прапанавала спецыяльны тэст.
Трэба адказаць «так» або «не» на кожнае з пытанняў:
- У мяне няма часу на сябе.
- Кажу сабе, што хутка пачну рабіць тое, што сапраўды хачу.
- Цяпер я рэдка мару.
- Я пачаў адчуваць, што час праходзіць міма мяне.
- Рэдка думаю пра сэнс жыцця.
- Не стаўлю духоўныя мэты ў сваім жыцці.
- Я ніколі не адчуваю расслабленне на вуліцы (па-за дома або офіса) толькі для таго, каб паназіраць за сітуацыямі, якія адбываюцца вакол
- Рэдка раблю што-небудзь імпульсіўна, проста для задавальнення.
- Абяцаю сабе, што хутка вазьму сапраўдны адпачынак.
- Рэдка пытаюся ў сябе, шчаслівы я і не.
- Часта адчуваю недасыпанне.
- Калі б у мяне быў час, я прачытаў бы больш кніг.
Каб падлічыць вынік, неабходна скласці колькасць раз, калі вы адказалі «так».
1) Ад 1 да 3 — нізкі ўзровень залежнасці: вы проста не выдзяляеце сабе час, якога бяспрэчна заслугоўваеце.
2) Ад 4 да 8 — сярэдні ўзровень залежнасці: ваша празмернае пачуццё тэрміновасці часу наносіць вам рэальную шкоду.
3) Ад 9 да 12 — высокі ўзровень адыкцыі: вы шмат у чым пазбаўляеце сябе неабходнага часу, што ў выніку з'яўляецца самаразбурэннем.
Прыкметы ургентнай залежнасці:
- Адчуванне недахопу часу і запаволенне таго, што адбываецца;
- Страх будучых падзей, успамін мінулых няўдач;
- Боязь апынуцца неканкурэнтаздольным;
- Унутраны неспакой і трывожнасць;
- Пазбяганне вольнага часу любымі шляхамі;
- Адсутнасць асабістага жыцця, адпачынку і разнастайных захапленняў;
- Праявы фізічнай пасіўнасці;
- Абмежаванасць сацыяльных кантактаў з людзьмі.
Як пазбегнуць эмацыйнага выгарання
- Зразумейце, што няма сэнсу перажываць з-за страты часу — гэта непазбежна. Як казаў філосаф Ф. Бэкон: «Выбраць час — значыць зберагчы час. А што зроблена несвоечасова, зроблена дарма». Гэта значыць паспешліва скончаныя справы могуць не прынесці вам жаданага поспеху і задавальнення. Часам значна карысней будзе пачакаць патрэбнага моманту.
- Навучыцеся радавацца моманту і перастаньце азірацца назад у мінулае. Пакіньце ў былым страхі і сумневы, засяродзьцеся на прыемных пазітыўных падзеях. Глядзіце ў будучыню з надзеяй і аптымізмам.
- Паспрабуйце знайсці і адчуць уласны тэмпарытм (біялагічныя гадзіны), і жывіце ў адпаведнасці са сваім унутраным адчуваннем часу.
- Навучыцеся дэлегаваць паўнамоцтвы, перадаваць частку пытанняў калегам, падначаленым ці дамачадцам. Свае справы варта размежаваць па ступені важнасці і рэалізоўваць паступова па пунктах, выконваючы работу якасна і імкнучыся даводзіць пачатае да канца. А ад нязначных і менш важных справаў зусім адмоўцеся.
- Час ад часу варта арганізоўваць сабе дні ці хаця б гадзіны адпачынку і пераключэння ўвагі — на некаторы час прыбіраць гук на ўсіх электронных прыладах, загадзя папярэдзіўшы аб гэтым калег і блізкіх.
- Абавязкова вылучайце час на адпачынак, любімыя захапленні (або іх пошук), заняткі спортам, паездкі на прыроду, знайдзіце гадзіны на самаразвіццё і чытанне літаратуры. Стварыце сабе блізкае кола зносін з прыемнымі інтэлектуальнымі людзьмі, якія здольныя ўзбагаціць вас разумова і духоўна.
- Прыйдзіце да ўсведамлення ўласнай адказнасці за сваё фізічнае і псіхалагічнае здароўе, яго захаванне і падтрыманне на належным узроўні.
У выніку сваіх даследаванняў Н. К. Тасі прыйшла да высновы, што найбольш важным у жыцці з'яўляецца менавіта сам працэс жыцця і асалода ад яго. А распрацоўка планаў і кіраванне часам — толькі тэхнічна неабходны бок гэтага працэсу.
Вось што казаў на гэты конт пісьменнік І. Мележ: «Чалавек залежыць ад часу. Але ў гэтым толькі частка праўды. Разам з тым бясспрэчна і тое, што час таксама залежыць ад чалавека. Асабліва ад вялікага чалавека». А ўжо стаць гэтым самым вялікім чалавекам (хай толькі для сябе або для блізкіх), ад якога залежаў бы час, — толькі ў нашых сілах.
Таксама чытайце па тэме:
«Я карміцель сям'і, а сіл няма». Як пазнаць прафесійнае выгаранне (+відэа)
