У Беларусі шмат цікавых музеяў, якія заслугоўваюць вялікай увагі ад грамадства. Важна, што многія з іх знаходзяцца не толькі ў гарадах, але і ў маленькіх мястэчках, і з’яўляюцца па сутнасці сваёй унікальнымі. Магілёўскі абласны краязнаўчы музей імя Е.Р.Раманава, безумоўна, можна аднесці да катэгорыі «унікальны». Дарэчы, 15 лістапада гістарычнай установе спаўняецца 155 год.
Гісторыя музейнай справы ў Магілёве бярэ свой пачатак з 15 лістапада 1867 г., калі пры губернскім статыстычным камітэце быў заснаваны першы магілёўскі музей. У губернскім музеі налічвалася каля 1500 экспанатаў. Сярод іх — кальчуга і ўпрыгожванні з раскопак Анелінскага кургана Быхаўскага павета; арыгінальныя граматы польскіх каралёў Жыгімонта ІІІ і Станіслава Аўгуста; рукапіснае Евангелле XV стагоддзя; Лексікон Славянароскі, надрукаваны ў друкарні Куцеінскага манастыра ў 1654 г.; калекцыя манет (больш за 500 адзінак) X-XIX стст., троннае крэсла Кацярыны II з магілёўскага дарожнага палаца; сані Напалеона, якія ён кінуў падчас уцёкаў з Расіі. 18 снежня 1904 г. у Магілёве адбылося ўрачыстае адкрыццё экспазіцыі іншага магілёўскага музея: царкоўна-археалагічнага. Размяшчаўся музей у былым Бернардынскім касцёле (не захаваўся да нашых дзён).
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, нягледзячы на бурныя падзеі па ліквідацыі Стаўкі і польска-нямецкую інтэрвенцыю, музейны фонд Магілёва захаваўся і папоўніўся: у яго паступілі прадметы мастацтва, антыкварыят, царкоўныя рэчы. Два музеі ў 1918 годзе аб'ядналі ў адзін губернскі. Пазней ён стаў звацца гістарычным. У 1919 г. музей атрымаў выдатны будынак былога сялянскага банка (на вул. Міронава, зараз абласны мастацкі музей) і на двух яго паверхах разгарнуў экспазіцыю, якая складалася з сямі раздзелаў.
У 1932 г. у будынку музея размясціўся гаркам партыі, а музею адвялі двухпавярховы будынак па вул. Ленінскай (цяпер жылы дом №40). У 1934 г. у музея з'явіўся філіял - у будынку былога Іосіфаўскага сабора адкрылася экспазіцыя гісторыі рэлігіі і атэізму (па ўзоры экспазіцыі Казанскага сабора). У ёй размясцілі палеанталагічную і археалагічную калекцыі, расказвалі пра гісторыю хрысціянства і атэізму на Беларусі. Восем ікон Іосіфаўскага сабора працы В.Л. Баравікоўскага ўвайшлі ў экспазіцыю музея. Запамінальнымі для магіляўчан былі такія аб'екты экспазіцыі, як ківач Фуко і шкілет маманта. У 1938 г. музей выселілі з сабора, а будынак узарвалі, пабудаваўшы на яго месцы гасцініцу «Дняпро».
У канцы 1930-х гадоў у музея з'явіўся яшчэ адзін філіял: мемарыяльны музей С. Аржанікідзэ ў доме, дзе ў 1919 г. ён жыў і працаваў як член Рэўваенсавета 16-й арміі Заходняга фронту (кут вул. Віленскай і зав. Крутога).
У пачатку Вялікай Айчыннай вайны падчас абароны Магілёва (ліпень, 1941 г.) Магілёўскі гістарычны музей на вул. Ленінскай і яго філіял на вул. Віленскай згарэлі разам з экспанатамі. Такім чынам, горад пазбавіўся ўсіх сваіх музейных калекцый, якія збіраюцца і захоўваюцца з 1867 па 1941 гг.
Пасля вайны рашэнні аб аднаўленні працы музея прымаліся ў 1944 г., 1946 г., і толькі ў 1949 г., калі ў Доме Саветаў выдзелілі невялікія памяшканні, музей пачаў дзейнічаць. 1 ліпеня 1961 г. музей атрымаў уласны трохпавярховы будынак на Савецкай плошчы, у якім ён размяшчаецца і ў наш час. Ішла вялікая праца над новай экспазіцыяй і 5 лістапада 1967 г. усе тры яе аддзелы (дасавецкі, савецкі і прыроды) былі адкрыты. Упершыню пасля вайны вялікая збіральніцкая і навукова-даследчая работа супрацоўнікаў музея знайшла сваё лагічнае завяршэнне ў экспазіцыі поўнага краязнаўчага профілю. Гораду і вобласці была прадстаўлена, выкладзеная музейнымі сродкамі, гісторыя краю з найстаражытных часоў і да сучаснасці.
З 1977 г. і па ліпень 1990 г. музей быў зачынены на капітальны рамонт. 6 ліпеня 1990 г. адбылося адкрыццё двух аддзелаў: дасавецкага і прыроды; 3 ліпеня 1993 г. адкрыўся савецкі аддзел 1917-1945 гг. У 1997 г. да 130-годдзя музея адкрылася экспазіцыя археалогіі. У канцы 1990-х і на пачатку 2000-х гадоў супрацоўнікі музея працягвалі працаваць над новымі экспазіцыямі. У асобным будынку па адрасе Першамайская, 8 былі адчыненыя: 9 снежня 1999 г. экспазіцыя «Зямлі роднай кругавод», 19 сакавіка 2004 г. — «Магілёў губернскі». У цяперашні час музей заканчвае рээкспазіцыю аддзела «Гісторыя краю: IX ст. - 1917 г.».
У 2014 г. да 70-годдзя вызвалення Магілёўскай вобласці ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў была праведзена рээкспазіцыя ў аддзеле «Гісторыя краю з 1917 г. да 1945 г.» і адкрыта абноўленая зала Перамогі.
Фонды музея налічваюць больш за 136.000 экспанатаў асноўнага фонду. Усе яны сабраны ў пасляваенны час. Гэта матэрыялы археалагічных раскопак на тэрыторыі Магілёўшчыны, калекцыі манет і скарбаў Вялікага Княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай, Рускай дзяржавы, крыжы, абразы, жывапіс, прадметы побыту XIX - XX стст., этнаграфічныя калекцыі, ваенныя рэліквіі, вялікі дакументальны фонд.
https://bel.24health.by/myastechka-ramesnikau-chamu-ivyanecki-muzej-tradycyjnaj-kultury-lichycca-unikalnym/
