Архив постов: Ліпеня 2025

На пачатку ліпеня ў тэатры-батлейцы аграсядзібы «Стулы» ў в. Стойлы на Брэстчыне адбыўся перадпрэм’ерны паказ спектакля «Мацей» пра лёс аднарукага ганчара Мацея Пячонкі.

Вёска Стойлы на Брэстчыне вядомая тым, што жыў тут народны майстра Мікола Тарасюк, які пакінуў па сабе драўляны народ, выразаны сваімі рукамі, і музей «Успаміны Бацькаўшчыны».

У 2014 годзе у суседняй з Тарасюком хатай пасяліліся Ларыса і Аляксандр Быцко. Яны стварылі ў Стойлах культурніцкую прастору «Стулы», а ў ёй — батлейку.

Стойлы адразу пабагацелі на славутасцяў! Цяпер маленькая вёсачка на самым краёчку Белавежскай пушчы мае свой тэатр і ажно дваух заслужаных артыстаў.

– Заслужаныя артысты вёскі Стойлы Ларыса і Аляксандр Быцко! – гучыць пасля чарговага паказу спектакля, і ўдзячныя гледачы гучнымі апладысментамі штораз пацвярджаюць: званне, сапраўды, заслужанае.

Батлеечныя ж спектаклі зрабіліся найяскравейшай адметнасцю аграсядзібы «Стулы» – да нядаўняга часу іх у рэпертуары было сем.

Класічнная батлейка «Цар-Ірад», «Палеская батлейка» (спектакль на заходне-палескім дыялекце), «Прытулак памяці» (спектакль пра Міколу Тарасюка і лёс знікаючых вёсак), «Самі з вусамі» (экалагічны спектакль пра Белавежскую пушчу ), «Спрэчка звяроў» (інтэрактыўны спектакль пра жывёл Белавежжа), «Прыгоды ў абрадавым коле» (спектакль пра дванаццаць асноўных свят абрадавага кола Беларусі) і яшчэ інтэрактыўны забаўляльны спектакль «Як служыў жа я ў пана»…

І вось у ліпені адбыўся перадпрым’ерны паказ яшчэ аднаго спектакля – «Мацей» . Прысвечаны ён Мацею Пячонку (1932—1999), аднарукаму ганчару з вёскі Гарадная на Століншчыне.

Пяцьсот гадоў круціцца ў Гарадной ганчарнае кола і жывуць там патомныя ганчары. У адной з такіх сем’яў і нарадзіўся Мацей. У сем гадоў ён захварэў і пасля хваробы яго правая рука на ўсё жыццё засталася  нерухомай. Аднак хлопчык меў мару – быць ганчаром, таму настойліва і ўпарта вучыўся і гліну адной рукой капаць, і з ганчарным колам упраўляцца.

– Вось пра гэты нязломны дух, пра магчымасць чалавека падняцца над абставінамі мы і хацелі расказаць, — дзеліцца аўтар ідэі спектакля Ларыса Быцко.

Спектакль атрымаўся незвычайным! Дзея ў ім адбываецца без слоў. Гучаць музыка, і на ганчарным коле з’яўляюцца гліняныя зоркі і месяц. За імі – рыбы, птушкі, жывёлы – нібы з рук Творцы нараджаецца Сусвет . Пасля з’яўляецца чалавек, а ў чалавека – дом, жонка і дзеці.

Вось іх сын – рукі даверліва раскінуты насустрач свету, дапытлівы позірк скіраваны ў неба… Раптам гліняны хопчык, у якім гледачы пазнаюць Мацея, падае – і ўстае ўжо з адной рукой.

Ганчарнае кола круціцца і круціцца. Хлопчык пачынае настойліва рабіць тое, што любіць. А любіць ён ляпіць з гліны. Спачатку ў яго атрымліваюцца крывыя гаршкі, але раз за разам расце майстэрства аднарукага ганчара. Расце і ён сам. Вось ужо яго збанкі і міскі – не горшыя чым у іншых! А вось ужо поруч з нашым героем з’яўляецца жонка і дзеці…

Так і было: Мацей Пячонка стаў ганчаром, жыў са свайго рамяства. Меў сям’ю, дзяцей. Сучаснай мовай кажучы, адбыўся як прафесіянал і чалавек.

Падчас спектакля дэманстраваліся кадры з дакументальнага фільма пра Гарадную і працу ганчароў, а таксама фрагмент прыжыццёвага фільма пра самога Мацея Пячонку – гэта надзвычай узмацняе ўспрыяцце жыццёвай гісторыі.

Заварожвае эстэтыка спектакля. Гліняныя цацкі-лялькі, традыцыйная скрыня для батлейкі – і раптам на дзвярах батлейкі бачым чорны квадрат.

– Хацелася наша, беларускае, падняць на ўзровень сусветнага. Як зрабіць гэта візуальна? Мне падалося – праз супрэматызм. У 1919 годзе Казімір Малевіч па запрашэнню Марка Шагала прыехаў у Віцебск, выкладаў у мастацкай вучэльні і разам яны заснавалі сусветна вядомую школу «УНОВІС», – расказвае мастак-пастаноўшчык спектакля, выкладчык Брэсцкага дзяржаўнага  універсітэта імя А. С. Пушкіна кераміст Валеры Марчук. – Чорны квадрат, чырвоны круг у ролі ганчарнага кола – яскравыя адсылкі  да гэтага сусветна вядомага накірунка ў мастацтве. Лічу, што гэта візуальнае рашэнне дапамагло данесці да гледача думку пра найвялікшую каштоўнасць, якую маюць нашыя людзі: цярплівасць і ўпартасць, з якімі пераадольваюцца жыццёвыя нягоды і скараюцца любыя вяршыні.

Спектакль атрымаўся сімвалічным: калі маеш мэту, сілу волі і прагу жыцця — ганчарнае кола не спыняе свой бег, пустэча чорнага квадрата запаўняецца жыццём.

– Выдатна, што ўзнавілі памяць пра Мацея Пячонку – ўнікальнага гараднянскага ганчара. Унікальнага напэўна ўвогуле ў гісторыі ганчарства. Сёння ўжо мала хто пра яго памятае. Бачыла, як ён працуе адной рукой. Гэта было на Конкурсе ганчароў πГліняны звон» ў Любані ў 1996 годзе. Тады ён атрымаў 1-е месца, – расказала доктар мастацтвазнаўства Вольга Лабачэўская, якая таксама была сярод гледачоў.

Пасля спектакля Вольга Аляксандраўна даслала фотаздымкі Мацея Пячонкі за працай са згаданага конкурса – чытачы партала маюць унікальную магчымасць убачыць іх.

Застаецца дадаць, што перадпрэм’ера спектакля “Мацей” адбылася ў памяшканні старэнькай клуні – сельскагаспадарчай пабудове. Але круціцца кола жыцця, мяняюцца трэнды – і вось ужо колішні хляўчук, начынены сучаснай аудыё- і -відэатэхнікай, прымае захопленых гледачоў і ажно трасецца ад апладысментаў. Хіба не цуд?

Да названых вышэй чараўнікоў, якія яго стваралі, дадам: рэжысёр пастаноўкі – заслужаная артыстка Беларусі Тамара Тэвасян, мастачка – Марына Марчук, музычнае афармленне рабіў Ігар Паляшэнка.

У галоўных ролях, як заведзена ў «Стулах» — заслужаныя артысты вёскі Стойлы Ларыса і Аляксандар Быцко.

Бацькі і дзеці. Як новы спектакль віцебскага тэатра «Лялька» уплывае на сямейную псіхалогію

Усё ў гэтай гісторыі праўда і ўсё – казка.

Частка першая. Ялінка

«Жыла-была ялінка-красуня».

Расла яна ў Брэсце, на вуліцы Максіма Багдановіча, у двары прыватнага дома.  Шмат гадоў цешыла дрэўца гаспадароў сваёй пышнасцю, крэпасцю, раўнюткім ствалом і бухматымі лапкамі.

Каляднай парой яе ўбіралі па-святочнаму – тады ялінка зіхацела агеньчыкамі рознакаляровых гірляндаў, фарсіла ва ўбранстве цацак, абдымалася з бязважкім дожджыкам…

Пасля святаў, калі з суседніх дамоў людзі выносілі ялінкі на двор і кідалі іх дажываць век на сметніках, з гэтай ялінкі проста здымалі ўкрасы – і яна красавала сабе далей.

Ад такога шчаслівага ды бесклапотнага жыцця ялінка расла як на дрожжах! Пакуль аднойчы не ўвабралася ў такую сілу, што пачала захінаць святло ў вокнах, а карэньчыкамі падточваць падмурак.

Вось тады гаспадары і надумалі ялінку спілаваць – каб яна не нашкодзіла дому. Пара была перадкалядная, людзі пачыналі рыхтавацца да свята, і гаспадары вывесілі аб’яву аб продажы жывой ялінкі.

Частка другая. Пераезд

Ялінка толькі ціха ўздыхнула – не абмінуў яе лёс іншых сястрыц.

Што праўда, тое праўда!

Але ж не ведала яна, што ёй ўсё адно не наканавана гібець на сметніку!

Аб’ява аб продажы незвычайна прыгожай жывой ялінкі, якая, да таго ж, расла ля дома на вуліцы Максіма Багдановіча, трапілася на вочы спадарыні Ларысе – Ларысе Быцко, работніку культуры, аўтарцы шматлікіх культурніцкіх праектаў, вядомых па ўсёй Беларусі, гаспадыні аграсядзібы “Стулы”. Як і ўсе людзі перад Калядамі, яна была заклапочаная пошукамі прыгожай лясной красуні.

Ялінка з вуліцы Максіма Багдановіча! Гэта быў чароўны заклён, які дадаваў і без таго прыгожаму пухнатаму дрэву казачнай прыгажосці. Натхніўся і гаспадар “Стулаў”, спадар Аляксандр. Не раздумваючы, яны намовілі гаспадароў дрэўца пачакаць іх, ускочылі ў машыну – і ў хуткім часе грузілі ялінку на машыну.

Ялінка не дужа паддавалася, бо мела належныя вагу і пухнатасць. Але ж яе уклалі, увязалі – і павезлі!

О, якім вялікім выявіўся свет! Спачатку мільгацелі агні вялікага горада, пасля ехалі па шашы, тады – праз большыя і меньшыя вёсачкі, пакуль праз семдзесят кіламетраў не апынуліся ў вёсцы Стойлы на самым краёчку Белавежскай пушчы.  Сядзіба “Стулы” акурат тут і была.

Ялінку занеслі ў раскошную зашклёную альтанку і паставілі ў прыгожай залі сярод размаляваных куфраў, саламяных птушак, жывапісных карціны…

Проста перад ялінкаю цепліў вогнішча камін, а побач з ёй стаяла батлейка!

Ялінка ўжо ў дарозе забылася на сум – столькі цікавага пабачыла яна. Але тут, у альтанцы, было жыццё такое незвычайнае, што дрэўца ўстрапянулася.

«Няхай пасля мяне нават спаляць!» – падумалася яму.

На Каляды ў Стулы ехалі і ехалі дзеці і дарослыя. Гаспадары паказвалі ім розныя батлеечныя спектаклі. Ялінка ўпадабала ўсе, але ж каляднай парой пра цара Ірада глядзець было найцікавей…

У альтанцы ялінцы было добра. Досыць прахалодна, каб з яе не сыпаліся голкі. Досыць цяпла ад агню ў каміне – каб радвалася сэрца. І невымерна многа радасці і святла, якое жыло ў Стулах і якое развозілі адсюль па белым свеце госці.

Частка трэцяя. Вандроўка

Калядная пара кожнаму дорыць цуды. Гаспадары “Стулаў” таксама дужа да іх ахвочыя. Адно што ў адрозненні ад многіх з нас, яны не чакаюць, каб цуды ім стварыў нехта – яны іх ствараюць самі.

Вырашылі зрабіць сабе чарговы падарунак – праехаць па мясцінах, звязаных з Максімам Багдановічам: ялінка натхніла!

Задумана – зроблена. І вось Ларыса і Аляксандр ужо ў Ракуцёўшчыне, непадалёк ад Маладзечна. Тут у 1994 годзе створаны «Фальварак Ракуцёўшчына», філіял Дзяржаўнага музея гісторыі беларускай літаратуры, бо ў Доме арандатара ўлетку 1911 г. жыў Максім Багдановіч. Як сцвярджаў сам паэт, яму ў Ракуцёўшчыне добра пісалася.

Супрацоўнікі правялі гасцей з Брэста па музейнай экспазіцыі, у якой цэнтральнае месца займае фотаздымак дзевятнаццацігадовага Максіма Багдановіча і яго адзіны прыжыццёвы зборнік вершаў “Вянок” (1913 г.)

Падрабязна пра славутасці Брэста і Брэсцкай вобласці

Натхнёныя экскурсіяй, рушылі далей – на Мінск. Канешне ж, гэтым разам дарога вяла ў Літаратурны музей Максіма Багдановіча. Ірына Вітальеўна Мышкавец, навуковы супрацоўнік музея і проста закаханы ў Паэта чалавек, расказвала пра жыццёвы і творчы  шлях паэта, чытала вершы Багдановіча – нібы іскры з сэрца высякала. Нібыта ўсё вядомае яшчэ са школьных часоў набывала новыя фарбы і сэнсы.

Частка чацвёртая. З днём народзінаў!

Доўга ці коратка калясілі нашыя вандроўнікі па свеце, але мінулі Каляды, сплыў у нябыт стары Новы год. Трэба вяртацца дамоў.

Прыехалі ў Стулы – ялінка стаіць і ні голачкі не скінула. Што ж, красуй да Вадохрышча!

Пасля гэтага свята – ялінка добра памятала – у горадзе і пачыналі выносіць на сметнік яе сястрыц. Але і пасля Вадохрышча наша красуня стаяла такая прыгожая, дужая – што гаспадары і не думалі чапаць яе! Так Каляды ў Стулах датрывалі ажно да вясны.

Ужо птушкі пачалі славіць сонца песнямі – а ялінка ўсё адно не здаецца. У гаспадароў рука не падымаецца выносіць красуню з альтанкі. Дык што прыдумалі: ехала да іх святкаваць народзіны адна госця. Яны з ялінкі навагоднія ўкрасы паздымалі, убралі яе віншаваннямі з народзінамі – такога букета імянінніца ніколі ў жыцці яшчэ не атрымлівала…

Ялінка зноў цешылася і жыла сабе ў альтанцы далей.

Частка пятая. Нарэшце – жырандоля!

Але ж колькі не красуй, час бярэ сваё. Так сталася і з ялінкай.

На сядзібе гукалі вясну – а з ялінкі нарэшце пачалі асыпацца голкі. Выглядала, што ялінка то ціха плачы, застаўшыся на самоце, то ліе слёзы ручаём – калі нехта кранаўся яе.

Трэба было нешта рабіць.

– Мо, варта спаліць ялінку на вогнішчы? – казалі адны. – Ад яе столькі жарынак у неба паляціць, будзе выглядаць на сапраўдны салют.

– Можа, папілаваць яе на дровы і паціху цепліць камін? – прапаноўвалі іншыя.

Што ж! Ялінка слухала і не баялася. Ёй выпаў такі незвычайны лёс, што рассыпацца жарынкамі ці даць жыццё агню з каміна было зусім не страшна.

Магчыма, на гэтым і скончылася б гісторыя жыцця ялінкі з вуліцы Максіма Багдановіча ў Брэсце.

Але!

– Калі яе перавярнуць дагары нагамі, пачысціць частку ствала ад галінак – атрымаецца жырандоля… Жырандоля Багдановіча! – аднойчы натхнёна абвесціла гаспадыня сядзібы.

Зноў ялінка зазнала руху! Яе вынеслі на двор, абцерабілі лішнія галіны і, сапраўды, падчапілі ўніз галавой. Ды не на абы-якую перакладзіну, а за вугал ад старой разбуранай хаты, які на сядзібу прывезлі з вандровак гаспадары.

Спачатку ад нязвыклага становішча круцілася галва. Але ж ялінка падумала, што так і мае быць, бо цяпер яна служыць паэзіі!

Макаўкай, на якой раней красавала калядная зорка, ялінка абаперлася на круглы драўляны стол. Нагой крэпка ўхапілася за кут старога дома. Зараз жа на яе усклалі Вянок Максіма, створаны з лістоў і шышак, а на стале расставілі шляхетныя філіжанкі і ўбралі іх кветкамі канюшыны.

Ля стала прытулілася крэсла. Кожны ахвотны мог сесці ў яго і пачытаць вершы Багдановіча – у  сіняй скрыні на яблыні красавала бібліятэка адзінай кнігі. Было гэта факсімільнае перавыданне “Вянка” Максіма Багдановіча, які пабачыў свет напярэдадні Купалля сёлета.

Вось так ялінка ператварылася ў арт-а’бект “Жырандоля Багдановіча” і пачала нястомна асвятляць шлях кожнаму, хто жадаў больш даведацца пра Паэта і яго лёс.

Частка шостая. На Яна з Максімам

Шостага ліпеня на сядзібу “Стулы” з’ехаліся госці здалёк і зблізку. Яны віталі ялінку ў яе новым жыцці, слухалі гісторыю з’яўлення дрэўца ў Стойлах, дзівіліся фантазіі ды імпэту гаспадароў – Ларысы і Аляксандра Быцко.

А пасля бралі ў  рукі “Вянок” і чыталі з яго – ці па памяці – цудоўныя вершы. Ажно чувалася, як у Белавежскай пушчы адгукаюцца на іх і лопаюцца набрынялыя хараством пупышкі папараць-кветак, а іх насенне разносіць па свету вецер.

Алена Масла і Ларыса Мятлеўская прэзентавалі новую кнігу ў Мінску.

Алена Масла і Ларыса Мятлеўская прэзентавалі новую кнігу ў Мінску

У шматлікіх рэцэптах айчыннай народнай медыцыны часцяком указваецца не толькі пэўнае каляндарнае свята, але і пэўны час сутак, калі трэба праводзіць лекавыя працэдуры. З кожным прамежкам часу ў нашых продкаў было звязана шмат прыкмет і павер’яў.

Узыход сонца

Большасць народных медыцынскіх дзеянняў прымеркавана да ўзыходу сонца. Перад узыходам сонца прамаўлялі замовы з просьбай забраць хваробу. Гаючай лічылася вада, якую на ўзыходзе сонца бралі з крыніцы ці са студні. Гэтай вадой мыліся, давалі піць хворым, свойскай  жывёле, апырсквалі ўсе пабудовы, вуллі, выкарыстоўвалі для варажбы. Асаблівай пашанай карысталася вада, набраная з 3, 7 ці нават з 9 рэчак, крыніц, студняў.

Вельмі дзейснай ад хвароб лічылі ваду са святой крыніцы пад назвай Кіпячык каля ракі Свіслач паблізу вёскі Арэшкавічы Пухавіцкага раёна. Да крыніцы нават з далёкіх мясцін ішлі людзі. Паломнікі прыходзілі загадзя, начавалі на беразе ракі, каб, як толькі пачне ўзыходзіць сонца, памыцца і набраць крынічнай вады з сабой.

Паводле беларускіх павер’яў, менавіта ў такі час вада дапамагала ад розных хвароб, асабліва лячыла вочы.

У вёсцы Крупа Бярэзінскага раёна да ўзыходу сонца дзеці, каб пазбыцца хвароб, павінны былі двойчы паспець памыцца. З лекавымі мэтамі хадзілі да ўзыходу сонца і да крыніцы каля вёскі Целякова Уздзенскага раёна.

У вёсцы Крамянец Лагойскага раёна лячыцца вырушалі да Даждзьбогавага каменя. Прыйсці да валуна трэба было абавязкова да ўзыходу сонца. Калі выходзілі з дому, то абавязкова мылі ногі. Прыйшоўшы на месца, ваду з крынічкі-калодзежа ў драўляным зрубе бралі далонямі і налівалі ў лункі каменя. Такая вада з лунак ужывалася як лекі ад многіх хвароб.

Часам пра ўзыход сонца указвалася, што лячэнне адбываецца толькі ў пэўны дзень. У многіх мясцінах такім днём быў Чысты чацвер — чацвер перад Вялікаднем, з якім звязана мноства прыкмет, абрадаў і замоў, у асноўным датычных здароўя, фінансавага дабрабыту і любові.

У такі дзень на лячэнне да крыніц ішлі ў Чарневічах і Задвор’і Глыбоцкага раёна. У Шацку Пухавіцкага раёна ў такі час крыніца таксама лячыла вочы.

У некаторых вёсках існаваў звычай у Чысты Чацвер перад узыходам сонца парыцца ў лазні, каб пазбыцца ўсіх хвароб. Вывіхі, расцяжэнні суглобаў лячылі тым, што на хворае месца завязвалі нітку, спрадзеную на Радаўніцу да ўзыходу сонца. У гэтую нітку ўвязвалі 9 іржаных каласкоў. Рабіў гэта знахар ці знахарка.

Увогуле, узыход сонца звязваецца з ідэяй пачатку, маладосці, жыцця. У некаторых вёсках лічылі, што парадзіха з дзіцем абавязкова павінна класціся галовамі на ўсход.

Небяспечны поўдзень

Да сакральных прыродных аб’ектаў з лекавымі мэтамі прыходзілі і апоўдні. Прыкладам, да крыніцы каля вёскі Пераброддзе Мёрскага раёна. А каб усе любілі дзіцёнка, каб ён быў здаровы і шчаслівы, ваду, якую бралі з крыніц, і дзе яго купалі, вылівалі потым, менавіта апоўдні, на дарогу. Увогуле поўдзень — час асаблівай актывізацыі сонца, пасля якога яно пачынае свой шлях да небакраю.

Таму шмат дзе ў Беларусі толькі пасля поўдня хавалі нябожчыкаў, якія разам з сонцам пачыналі свой шлях у іншасвет.

На Палессі вядомы такі небяспечны міфалагічны персанаж, як Паўдзённіца, якая апоўдні нападае на жнеяў у полі. Часам гэта бывае Паўдзённік, ён таксама апоўдні ў выглядзе страшэннага чорнага чалавека пужае людзей на могілках, калі яны адведваюць сваіх нябожчыкаў. Гэты нячысцік можа паказацца і ў выглядзе памерлага родзіча.

Таму поўдзень у вераваннях беларусаў лічыўся небяспечным часам, трэба было перачакаць яго, спыніць усялякую дзейнасць. Адны лічылі, што ў гэты перыяд лепш за ўсё легчы спаць, другія наадварот не спалі самі і забаранялі спаць дзецям, таму што можна захварэць на малярыю або будзе моцна балець галава.

Захад сонца

Як лекавы час вылучаўся і захад сонца — калі сонца набліжаецца да небакраю, але яшчэ бачна на небе. З такім часам таксама звязваліся розныя забароны: нельга класці дзіця спаць, пачынаць важныя справы, выносіць смецце, пазычаць агонь, зерне, рэшата, не рэзаць новы бохан хлеба. Тым не менш, на захадзе сонца хадзілі да некаторых крыніц. Так, вада з крыніцы каля вёскі Талуць Вілейскага раёна ў такі час дапамагала ад хвароб вачэй.

Вядомы і пэўныя лекавыя моманты пасля захаду сонца. Калі да ўжо згаданага каменя каля вёскі Крамянец Лагойскага раёна прыходзілі пасля захаду сонца, то для лячэння выкарыстоўвалі толькі тую ваду, якая збіралася ў лужыне пад каменем, і якой потым абмываліся. У некаторых вёсках Гродзеншчыны ў пятніцу на захадзе сонца збіралі травы, якія дапамагалі ад коклюшу.

Верылі, што пасля захаду сонца працягвае свой шлях пад зямлёю, асвятляючы падземны свет, свеціць памерлым. Прычым, душы нябожчыкаў на узыходзе сонца прыспешваюць яго, а на захадзе — спыняюць. Таму ўсялякія дзеянні, звязаныя з лячэннем, варажбой і некаторыя ачышчальныя абрады варта было здзяйсняць пасля заходу сонца і да світанку.

«Глухі» час

А такі адрэзак часу, як поўнач, паводле старажытных вераванняў нашых продкаў, з’яўляецца сімвалічнай мяжой паміж старымі і новымі суткамі. Гэта такі час, калі стары перыяд ужо скончыўся, а новы яшчэ не пачаўся. У такі прамежак, верылі дзяды, перастаюць дзьмуць вятры, спыняецца плынь рэкаў, вада ў гэты час нібыта спіць, сабакі не брэшуць, пеўні не спяваюць, дзеці і жывёлы не нараджаюцца. Апоўначы нельга плакаць, есці, выходзіць з дому, асабліва цяжарным жанчынам.

Але ў гэты небяспечны перыяд, які таксама звязаны са сферай смерці і іншасвету, можна паспрабаваць пазбыцца некаторых хвароб, адаслаць іх, так бы мовіць, на той свет. З падобнымі мэтамі ў Беларусі здаўна ў пэўных месцах апоўначы ставілі крыжы. Так рабілі на ўзгорках пад назвамі Прошча каля вёсак Хутар Светлагорскага і Перавоз Капыльскага раёнаў. На Палессі апоўначы ў апошні дзень перад надыходам маладзіка зразалі каўтун. Прычым рабілі гэта распаленым нажом. А каб вылечыць скураное захворванне «рожу» апоўначы на Купалле лавілі светляка, расціралі яго ў далонях і змазвалі ім хворае месца, пры гэтым чыталі малітву «Здароўе Марыі».

Маладзік

Асаблівая ўвага ў народнай медыцыне спрадвеку надавалася маладзіку. У народных уяўленнях месяц — гэта сімвал біялагічнага, жыццёвага цыкла ад нараджэння да смерці. На Палессі лічылі, што Бог загадаў месяцу перараджацца кожныя 4 тыдні, таму што месяц дрэнна выконваў сваю службу – свяціць ноччу, пакуль сонца адпачывае. Таксама лічылі, што святы Юрый падымае і апускае нябесную заслонку, ад чаго і адбываюца перамены месяца.

Маладзік выклікаў у народзе глыбокую пашану. Як толькі на небе з’яўляўся серп месяца, людзі выходзілі з хат і віталі яго: «Маладый маладзічок, вялікі князь, дай нам здароўя, спосаб і раду да жыцця, сабе на прыбытак, а нам на спасенне». Малітоўныя звароты да маладога месяца шырока вядомыя ў фальклоры многіх народаў.

Расліны, сабраныя на маладзік, валодалі асаблівай лекавай сілай. На маладзік замаўлялі зубны боль, бародаўкі, лішай. У такі час імкнуліся патрапіць на прошчы — святыні, якія ўключаюць комплекс прыродных (крыніца, камень, узгорак, дрэва) і штучных (крыжы, капліца, могільнік) аб’ектаў. Калі з’явілася назва Прошча, дакладна невядома, але ў архіўных дакументах яна трапляецца з 17 стагоддзя. Мяркуюць, што назва паходзіць ад слоў «прасіць прашчэння».

Зёлкі лекавыя ды чарадзейныя. Расліны ў побыце беларусаў

У 19 стагоддзі даследчыкі адзначалі, што на такія мясціны звычайна ідуць па зароку, нясуць ахвяраванні і моляцца аб здароўі. Як сведчаць этнаграфічныя апісанні, на Прошчы ішлі на сам маладзік, а пазней — у першую маладзіковую нядзелю.

Такіх паклонных месцаў існавала шмат на рубяжы 19 і 20 стагоддзяў. Вось толькі некаторыя з іх: Еўлічы Слуцкага, Крывічы Салігорскага, Заазер’е Акцябрскага, Хутар Светлагорскага раёна ды інш. У савецкія часы на прошчы хадзілі ўжо патаемна і ў розныя святы — на Вялікдзень, Троіцу, Юр’я, Успенне. У некаторых вёсках на такія святыя месцы і ў нашы дні ідуць як у храм. Там моляцца Богу, ставяць свечкі, спяваюць духоўныя песні. Да канца 1930-х гадоў дзейнічала Прошча каля вёскі Пярэжыр Пухавіцкага раёна. Тут была царква і каля яе камень Мар’я, а непадалёк камень Дзям’ян. Сюды ішлі ў асноўным на маладзік. Перад каменем Мар’я раскладалі падарункі. Потым тройчы на каленях абыходзілі вакол цэркаўкі, падыходзілі да каменя Мар’я, цалавалі яго, прасілі пазбавіць ад хвароб і даць добры ўраджай.

У наш час цікавасць уяўляе Будчанская Прошча ва ўрочышчы Ізбійскі Бор, поруч з аўтамабільнай дарогай паміж вёскамі Будча і Дзяніскавічы Ганцавіцкага раёна Брэсцкай вобласці. Прошча стала папулярным турыстычна-паломніцкім месцам.

Камень, костка, крыж ды іншыя старадаўнія абярэгі ў беларусаў

Лясы – гэтыя загадкавыя і велічавыя мясціны хаваюць у сабе не толькі прыгажосць і спакой, але і небяспеку, якая можа чакаць непадрыхтаваных наведвальнікаў.

Кожны год тысячы людзей па ўсім свеце сутыкаюцца з сітуацыяй, калі яны губляюць арыентацыю ў густых зарасніках, старых дрэвах і заблытаных сцяжынках лесу. Для дапамогі службам унутранных спраў ў пошуках без вестак зніклых людзей у чэрвені 2012 года быў створаны пошукава-выратавальны атрад «Анёл». Ён першы ў Рэспубліцы Беларусь добраахвотны рух па аказанні дапамогі ў пошуку людзей.. Пра сітуацыю ў наш час, пра абсталяванне і абучэнне «анёлаў» расказаў кіраўік атрада Сяргей Коўган.

– Сяргей, раскажыце, у які перыяд года і якая катэгорыя людзей часцей за ўсё губляюцца ў лясах?

– Звароты паступаюць цэлы год. Зімой, вясной і восенню. Проста змяняецца фармат: восень і вясна, тут больш можна казаць пра псіхічнае здароўе, гэта людзі з дэменцыяй, абвастрэннем захворванняў хранічнага спектру. Зімой могуць шукаць дзяцей, якія выйшлі на лёд, рыбакоў. Самая цяжкая пара – лета. Самым актыўным пошукавым часам з’яўляецца сезон грыбоў і ягад. Фактычна гэта пачатак лета, калі ў лес пайшлі першыя грыбнікі. Колькасць зваротаў у гэты перыяд істотна павялічваецца і так да позняй восені.

У большасці сваёй, 80-90%, падчас збору ягад і грыбоў губляюцца пенсіянеры, людзі сталага ўзросту, якія ідуць у лес і не могуць самастойна знайсці дарогу дамоў. Часцей за ўсё гэта бывае на ўвазе пагаршэння фізічнага здароўя, дэзарыентацыя.

– А як фарміруюцца пошукавыя групы і якія ролі звычайна размяркоўваюцца сярод удзельнікаў?

– У нас ёсць спецыялісты, якія праходзяць навучанне. Іх задача па прыбыцці на месца пошукаў – арганізаваць працу і максімальна эфектыўна правесці пошукавае мерапрыемства, задзейнічаць мясцовых жыхароў і сваякоў без вестак зніклага, калі яны гатовыя аказаць дапамогу. Нашы падрыхтаваныя хлопцы бяруць на сябе адпаведную адказнасць за ход правядзення пошукава-выратавальных мерапрыемстваў: праводзяць інструктаж па тэхніцы бяспекі, распавядаюць план дзеянняў у канкрэтнай сітуацыі, якімі алгарытмамі трэба карыстацца, выдаюць абсталяванне.

Заўсёды ў атрадзе ёсць каардынатар пошукаў, які сочыць за парадкам. Ёсць старэйшая група – падрыхтаваныя спецыялісты, задача якіх заключаецца ў тым, каб вадзіць па лесе валанцёраў, тлумачыць тое, што яны павінны рабіць, кантраляваць іх працу.

– Як навучаны і падрыхтаваны вашы ратавальнікі і валанцёры для працы ў лясных умовах?

– У нас ёсць заняткі па першай даўрачэбнай дапамозе, па радыёсувязі, навігацыі, картаграфіі. Любы жадаючы можа іх наведаць. Людзі атрымліваюць спецыяльную адукацыю, рыхтуюцца да ўдзелу ў пошукава-выратавальных аперацыях. Яны абавязкова павінны быць гатовыя як маральна, так і фізічна.

– Якія тэхналогіі выкарыстоўваюцца для пошуку людзей у лесе? Ці ёсць спецыялізаванае абсталяванне?

– Абавязкова ёсць! Па-першае, гэта спецыяльная адзенне, якоя выкарыстоўваецца ў любое надвор'е: камбінезон, касцюмы вадалазныя, вейдерсы, дажджавікі. Калі браць тэхнічнае абсталяванне, то гэта сігналізацыйнае абсталяванне, аўдыёсувязь, пошукава-выратавальныя ліхтары, пражэктары. Усё гэта дазваляе весці пошукі і ў кругласутачным рэжыме, не спыняючыся. Паветранае абсталяванне таксама маецца. Аднак, калі ветрана, беспілотная авіяцыя не можа быць выкарыстана, ёсць абмежаванні па тэхнічных параметрах працы гэтых прыбораў. Шмат нюансаў. Але абсталяванне ёсць і яно актыўна дапамагае ў пошуках без вестак зніклых.

– Разважаючы пра надвор’е, як яно замінае пошукам?

– Для пошукава-выратавальнага падраздзялення ўмовы надвор'я не з'яўляюцца перашкодай. Мы падрыхтаваныя да таго, каб у любых умовах, у любы час сутак шукаць. Выкарыстанне спецыялізаванай тэхнікі і адзення – ўсё робіцца для таго, каб пошукава-выратавальныя мерапрыемствы не спыняліся. Паўтаруся, мы гатовыя да любой непагадзі: мароз, дождж, дзень ці ноч — для пошукавікаў гэта не мае значэння.

– Да чаго трэба быць гатовым пры пошуку людзей і пры іх выяўленні?

– Мы заўсёды папярэджваем валанцёраў, што пошукі могуць скончыцца трагічна – можам знайсці чалавека, які загінуў. Але калі сваякі, сябры, знаёмыя, суседзі хочуць аказваць дапамогу ў пошуках, мы не забараняем, але яны павінны быць да гэтага падрыхтаваныя. Пошукавя мерапрыемствы – вельмі цяжкая псіхалагічная і эмацыянальная сітуацыя.

У нас ёсць псіхалагічная дапамога для валанцёраў або сваякоў, калі яны бачуць неспрыяльныя рэчы, якія могуць парушыць іх псіхічнае здароўе, нансеці яму псіхалагічную траўму. Ёсць псіхолаг, ён дапамагае крышку разгрузіцца

– Якая інфармацыя абавязковая для перадачы вашай арганізацыі, калі хтосьці згубіўся ў лесе?

– Для пачатку павінна быць пададзена заява ў праваахоўныя органы, што чалавек без вестак прапаў. Напісанне заявы дае статус невядомага знікнення і магчымасць далучыцца нам для аказання дапамогі. У выглядзе таго, што ёсць закон «Аб абароне персанальных дадзеных», які рэгламентуе і абараняе распаўсюджванне гэтай інфармацыі: прозвішча, імя, дата нараджэння, месца жыхарства, мы не можам пачаць пошукі раней, чым паступіць заява аб невядомым знікненні.

Людзі думаюць, што трэба чакаць трое сутак, каб звярнуцца з заявай у міліцыю, а да гэтага звяртацца нікуды нельга. Гэта не зусім так. Чым хутчэй чалавек звернецца ў праваахоўныя органы, а пасля да нас, тым больш варыянтаў на станоўчы зыход з найменшымі выдаткамі. Не трэба зацягваць.

– Наколькі важна супрацоўніцтва з іншымі службамі і арганізацыямі пры правядзенні пошукава-выратавальных аперацый у лясах?

– Пошукам зніклых без вестак займаецца МУС, а МНС аказвае дапамогу ў пошуку на мясцовасці. Валанцёры ў дадзенай іерархіі садзейнічаюць вышэйпаказаным органам. Мы цесна ўзаемадзейнічаем і супрацоўнічаем, таму што робім адну справу. І калі б мы былі не разам, то пошукі не былі б такімі эфектыўнымі. Збор інфармацыі, які ажыццяўляюць унутраныя органы, — вельмі важны ў аналізе сітуацыі.

Што шукаць у лесе? 15 відаў грыбоў, якія можна есці людзям

– У чым прынцыповая розніца паміж пошукамі людзей у невялікім лесе і, напрыклад, у Белавежскай пушчы?

– Чыста тэхнічна розніца ёсць, але нам жа не даводзіцца выбіраць лясны масіў для пошукаў чалавека. Ёсць розніца ў спецыфіцы правядзення пошукавых мерапрыемстваў: калі ідзе барацьба за жыццё чалавека — адны алгарытмы пошуку, калі мы шукаем патэнцыйна мёртвага чалавека або ведаем, што ён ужо загінуў — больш цяжкая спецыфіка пошукавых мерапрыемстваў.

– Людзі якіх прафесій часцей за ўсё дапамагаюць у валанцёрскай дзейнасці?

– Любы чалавек можа стаць валанцёрам пошукава-выратавальнага атрада «Анёл». Але ёсць выключэнні – моладзь да 18 гадоў. На лясныя пошукі непаўналетніх мы не бяром па тэхніцы бяспекі, але яны ўсё роўна могуць аказваць нам дапамогу, калі ў іх ёсць жаданне. Хлопцы і дзяўчаты распаўсюджваюць інфармацыю ў сацыяльных сетках, займаюцца абклейваннем арыенціровак, іх друкам.

Чым больш людзей зразумее важнасць азнаямлення з правіламі паходу ў лясны масіў, тым менш будзе здарацца няшчасных выпадкаў і выпадкаў са знікненнем людзей без вестак. І памятайце, што гэта ўсё – не пустыя словы, а тое, што можа выратаваць вам ці вашым блізкім жыццё.

Слушныя парады грыбнікам

Рагачоў — беларускі горад, адміністрацыйны цэнтр Рагачоўскага раёна ў Гомельскай вобласці Беларусі. Размешчаны пры ўпадзенні ракі Друць у Дняпро ў 120 км ад Гомеля.

У XVI-XVII стагоддзях Рагачоў уваходзіў у склад Вялікага княства Літоўскага, а пасля Люблінскай уніі - Рэчы Паспалітай. У 1772 годзе пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай горад адышоў да Расійскай імперыі. У XIX стагоддзі тут актыўна развівалася прамысловасць і гандаль, быў пабудаваны шэраг прамысловых прадпрыемстваў, што садзейнічала росту насельніцтва.

У перыяд Вялікай Айчыннай вайны Рагачоў быў акупаваны нямецкімі войскамі з 1941 па 1944 гады, панёс значныя разбурэнні, але пасля вайны быў адноўлены.

Сёння Рагачоў — адміністрацыйны цэнтр Рагачоўскага раёна Гомельскай вобласці, вядомы сваімі прадпрыемствамі харчовай прамысловасці, у прыватнасці, вытворчасцю малочнай прадукцыі і кандытарскіх вырабаў. Горад захоўвае культурную і гістарычную спадчыну, з'яўляючыся важным рэгіянальным цэнтрам.

Часта той ці іншы горад з'яўляецца закладнікам уласнага іміджу. Гарады Беларусі - не выключэнне. Так, напрыклад, Рагачоў для большасці турыстаў - радзіма згушчонкі. Мы знайшлі 6 нагод наведаць адзін з самых салодкіх гарадоў Гомельскай вобласці.

Зрабіць сэлфі на фоне гіганцкай згушчонкі

Скульптурная кампазіцыя, прысвечаная згушчанаму малаку, была ўстаноўлена ў горадзе ў 2013 годзе ў гонар 75-годдзя Рагачоўскага малочна-кансервавага камбіната. І з тых часоў сэлф на фоне помніка ласунку - праграма, абавязковая для ўсіх наведвальнікаў горада. Тут ужо нічога не папішаш: ад знаёмага, звыклага, вядомага ў турызме нікуды не падзецца.

Вы можаце колькі заўгодна атрымліваць асалоду ад ап'яняльных прыгажосцю лавандавых палёў Францыі, але без абавязковага сэлфі на фоне Эйфелевай вежы не абысціся. Тое самае - з Рагачова і яго згушчанай славай. Дарэчы, міжвольныя паралелі з Парыжам могуць камусьці здацца недарэчнымі. Аднак дзекабрыст Мікіта Мураўёў, які наведаў Рагачоў у 1821 годзе, назваў горад «маленькім Парыжам».

Купіць свежай згушчонкі з апошняй партыі

Экскурсій на вытворчасць з дэгустацыяй Рагачоўскі малочнакансервавы камбінат, на жаль, пакуль не праводзіць. Хаця ідэі такія неаднаразова выказваліся. У прыватнасці, у рамках праекту Belarus N прапаноўвалася стварыць маршрут «Згушчоначны» з наведваннем камбіната. Будзем спадзявацца, што такая магчымасць рана ці позна ў турыстаў з'явіцца, а пакуль прапануем зазірнуць у «Друць» - фірмовую краму Рагачоўскага МКК. Тут заўсёды вялікі выбар рагачоўскіх прысмакаў. Калі павязе, там жа можна купіць згушчаныя сувеніры - магніты і гурткі.

Убачыць неагатычны Касцёл святога Антонія

Касцёл, асвячоны ў 1912 годзе, нямала пабачыў на сваім вяку. За гады савецкай улады гэты неагатычны прыгажун паспеў пабываць і збожжаскладам, і цэхам па вытворчасці ліманаду, і хлебазаводам. У пачатку 2000-х гадоў будынак быў перададзены мясцовай каталіцкай абшчыне. У 2003 годзе пачаліся работы па рэстаўрацыі касцёла. Шкада толькі, што яны некалькі зацягнулася - службы ў касцёле цяпер не праводзяцца. Што, у цэлым не прымяншае добрых якасцяў гэтага помніка архітэктуры, занесенага ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь.

Ацаніць панараму з Замкавай гары

Гарадзішча старажытнага горада рагачоўцы называюць Замкавай гарой. Яно і зразумела. Апроч таго, што тут размяшчалася гарадзішча, тут яшчэ знаходзіўся Замак Боны Сфорца, жонкі караля Рэчы Паспалітай Жыгімонта I. На жаль, на сёння ад рэнесанснага замка не засталося нават руін. Аб тым, што месца з'яўляецца гістарычнай каштоўнасцю, нагадвае толькі таблічка на памятным знаку. На ёй выгравіравана: "Адсюль ёсць пайшоў горад Рагачоў у лета 1142 года". Прыемны бонус, які чакае наведвальніка - маляўнічыя наваколлі. Праўда, зараз навакольны пейзаж крыху прыпсаваны будаўніцтвам новага моста. Але гэта справа часу.

Наведаць кароткавіцкія мясціны ў горадзе…

Рагачоў для Караткевіча - гэта як Болдзіна для Пушкіна. Няхай сучасны класік беларускай літаратуры нарадзіўся ў Оршы, а доўгі час жыў і працаваў у Мінску, Рагачоў займае не апошняе месца ў яго біяграфіі. Сюды ён прыязджаў да свайго роднага дзядзькі Ігара Васільевіча Грыневіча – у ягоным доме ў прыватным сектары Караткевічам былі напісаныя “Ладдзя роспачы”, “Нельга забыць” і іншыя творы. Вуліцу, дзе знаходзіцца дом сваякоў пісьменніка, пару гадоў таму перайменавалі - сёння яна па праве носіць імя Уладзіміра Сямёнавіча Караткевіча.

На старых могілках сіламі мясцовых краязнаўцаў адноўлены памятны знак на магіле продка пісьменніка - Томаша Грыневіча, кіраўніка атрада паўстанцаў падчас паўстання Кастуся Каліноўскага 1863-1864 гадоў. Вобраз менавіта Томаша Грыневіча класік выкарыстоўваў у сваіх творах: "Каласы пад сярпом тваiм", "Паром на бурнай рацы". Рагачоў сучасны таксама шануе класіка - 2 гады таму ў рамках акцыі Must Act - Must Art на адной з пяціпавярховак Рагачова на скрыжаванні вуліц Савецкай і Інтэрнацыянальнай з'явіўся графіці-партрэт пісьменніка.

Усяго ў 7 км ад Рагачова, на стромкім беразе Дняпра размясцілася вёска Азярышча - упадабанае месца адпачынку пісьменніка, крыніца яго натхнення. Сама прырода ў гэтым незвычайна маляўнічым месцы размяшчае да творчасці і сузірання. Тут расла тая самая груша, якая "цвіла апошні год" у знакамітым рамане "Каласы пад сярпом тваім".

Знайсці Эйфелеву і Пізанскую вежы

Жылы дом па вуліцы Саннікава даўно стаў мясцовай славутасцю. Былы гаспадар дома Эдуард Майсеенка даў другое жыццё пластыкавым бутэлькам. Тут можна ўбачыць трапічныя пальмы, дэльфінаў, якія суседнічаюць з Пізанскай і Эйфелевай вежамі. Народны арт-аб'ект – прыклад таго, як талент і энтузіязм здольныя на шматлікае без выдаткаў і бюракратычных паравалок.

Атрымаць ляльку-абярэг

У наваколлях горада ёсць адзіны ў Беларусі экалагічны музей "Беларуская лялька". Тут, у вёсцы Стрэнькі, выконваючы ўсе традыцыі продкаў, робяць абрадавых лялек.

Бо здаўна ў куфар з пасагам дзяўчыне ў гэтых краях стагоддзямі абавязкова клалі «неразлучнікаў», каб ішла з мужам па жыцці рука аб руку. Над дзвярыма дома вешалі «Вязунчыка», які прываблівае поспех і не выпускае яе за вароты. Далей ад чужых вачэй, каб не разбурыла дабрабыт чалавечая зайздрасць, хавалі кужэльную пышнагрудую прыгажуню з малымі. Лялячкі "Пеленашкі" майстраваліся ў чаканні немаўля.

Абярэгі не шылі, а толькі скручвалі ды завязвалі. Усе яны былі без асоб, каб злыя сілы "не пазнавалі". У музеі можна і самому павучыцца іх рабіць.

Недалёка ад горада, у цудоўным сасновым лесе на беразе Дняпра, размясціўся самы буйны беларускі санаторый - "Прыдняпроўскі", вядомы далёка за межамі краіны. Пуцёўкі ў гэтую беларускую здраўніцу трэба купляць загадзя. А знакамітая яна ўнікальнымі сапрапелевымі гразямі возера Святое і мінеральнымі водамі. І гэта якраз той выпадак, калі можна сто разоў пачуць, але лепш паспрабаваць самому. Жывая рагачоўская вада і лячэбныя гразі маладзяць скуру, лечаць суставы, супакойваюць нервы і вяртаюць сілу.

Паглядзець сабор Аляксандра Неўскага

Велічны і прыгожы храм пабудаваны ў 1886 годзе ў псеўдавізантыйскім стылі і асвечаны ў гонар Святога князя Аляксандра Неўскага. Манументальны пяцікупальны храм меў цэнтрычную аб'ёмна-прасторавую кампазіцыю. Але вайна не пашкадавала і яго. У 1941 годзе падчас баёў сабор быў поўнасцю разбураны, на яго месцы ў 1943 годзе ўзвялі драўляны храм. Але і ён не прастаяў доўга, праз год, у 1944 году немцы дашчэнту спалі новую царкву пры адступленні. Доўгі час храм не аднаўлялі, і толькі ў 1989 г. узяліся за рэканструкцыю храма. Новы адбудаваны сабор таксама асвятлілі ў гонар Аляксандра Неўскага.

Наведаць будынак былой земскай управы

Будынак пабудаваны ў 1914-16 гадах з цэглы ў стылі мадэрн. Характэрна яно сваёй асіметрычнай кампазіцыяй: галоўны фасад падзелены на чатыры розныя па памерах часткі. У яго дэкоры скарыстаны пілястры, лучковыя і паўкруглыя нішы, рустоўка. У часы Другой сусветнай вайны горад быў цалкам пераўтвораны ў руіны, але будынак былой земскай управы цудоўна захаваўся. Цяпер тут знаходзіцца раённы цэнтр пазашкольнай работы і раённая бібліятэка.

Наведаць дом купца Беленькага

Дарэвалюцыйных будынкаў у горадзе зусім няшмат. Адным з іх з'яўляецца эклектычны дом купца Беленькага, пабудаваны на мяжы XIX-XX стагоддзяў. Бэрл Беленькі гандляваў дарагімі тканінамі і славіўся сярод пакупнікоў сумленнасцю. Берл быў мудрым чалавекам, да парад якога прыслухоўваліся гараджане, засядаў у гарадской думе і меў самую ганаровую лаву ў сінагозе. Бездакорная рэпутацыя купца аказала ўплыў на атрыманне ім вялікага страхавога прыза, дзякуючы якому ён і пабудаваў у цэнтры Рагачова вялікі цагляны дом, дзе пражыў з сям'ёй да вясны 1918 года. Збудаванне мае два паверхі. Галоўны фасад дома завершаны развітым карнізам. Фасад дома выкананы ў двух колерах. Будынак з'яўляецца помнікам эклектычнай архітэктуры.

Наведаць музей народнай славы

У залах музея прадстаўлена мноства розных экспанатаў, якія маюць дачыненне да гісторыі Рагачова: калекцыя ікон, старажытныя рукапісныя і друкаваныя кнігі, посуд бронзавага веку, прадметы побыту, сельскагаспадарчы інвентар, медальён Станіслава Аўгуста Панятоўскага (апошняга караля Рэчы Паспалітай). Адна з пяці залаў музея прысвечана падзеям Вялікай Айчыннай вайны.

Завітаць у мясцовую сінагогу

Сінагога Рагачова — важны помнік габрэйскай культурнай спадчыны. Будынак сінагогі быў пабудаваны ў XIX стагоддзі і служыў цэнтрам рэлігійнага і грамадскага жыцця яўрэйскай абшчыны горада. Архітэктура сінагогі спалучае ў сабе элементы класічнага і ўсходняга стыляў. Нягледзячы на гістарычныя ўзрушэнні, будынак сінагогі захаваў сваю аўтэнтычнасць і з'яўляецца месцам, дзе можна даведацца пра багатую гісторыю яўрэйскай культуры ў Рагачове.

Убачыць помнік ахвярам Чарнобыльскай катастрофы

Гэты помнік быў усталяваны ў памяць аб ахвярах Чарнобыльскай катастрофы, якая адбылася ў 1986 годзе і моцна закранула Беларусь. Помнік уяўляе сабой скульптурную кампазіцыю, якая сімвалізуе скруху і надзею на лепшую будучыню. Месца ля помніка часта наведваюць жыхары і госці горада, каб ушанаваць памяць тых, хто пацярпеў ад радыяцыйнай аварыі.

Знайсці капліцы з чырвонай цэглы на старых могілках паміж вуліцамі Луначарскага і Інтэрнацыянальнай.

Гэты пункт маршруту знаходзіцца ўсяго за некалькі сотняў метраў ад музея. Калі будзеце ісці да капліц з боку парка, прагуляйцеся спачатку па сцяжынцы, якая падзяляе могілкі і спуск да ракі. Гавораць, менавіта гэты пейзаж быў адным з самых любімых ва Уладзіміра Караткевіча і часта натхняў класіка беларускай літаратуры на новыя творы.

Фамільныя магільныя скляпы вы заўважыце здалёк. Тры незвычайныя будынкі з чырвонай цэглы, пабудаваныя мецэнатамі горада ў розны час, адразу ж прыцягваюць увагу. Першы паверх капліц уяўляў сабой пакой для малітваў, а ў падземных памяшканнях былі пахаваныя целы памерлых.

Першы і самы стары будынак - капліца роду Грышнераў. Помнік псеўдарускага стылю пабудаваны арыентыровачна ў другой палове XIX стагоддзя галоўным ляснічым Рагачоўскага павета Васілём Грышнерам. Там былі пахаваны сем чалавек. Другая капліца адносіцца да таго ж стылю і была пабудавана для мецэнатаў Іолшыных - мужа і жонкі Варвары і Васіля. А вось трэцяя выканана ў класічным стылі, яе ўзвёў для сваёй маладой жонкі Юліі воінскі начальнік Рагачоўскага павета Дзмітрый Вержэйскі. Цікавы той факт, што сама Юлія была каталічкай, але ў якасці выключэння яе мужу дазволілі пахаваць жонку ў капліцы на праваслаўных могілках.

У 1950-х гадах мясцовыя жыхары, спадзяючыся адшукаць каштоўнасці, у двух магільных склепе прабілі падлогу і выявілі труны. Зламыснікі спрабавалі пракрасціся ўнутр і пазней, так што ў выніку капліцы закансервавалі.

На гэтых жа могілках і бабуля Уладзіміра Караткевіча. Але не толькі гэты факт звязвае знакамітага беларускага пісьменніка з Рагачовым. Караткевіч вельмі любіў прыязджаць сюды да сваякоў і праводзіў у горадзе на Дняпры па некалькі месяцаў за год. Спыняўся ў доме, пабудаваным яго дзедам Васілём Грынкевічам у 1914-м. Многія з твораў Караткевіч стварыў менавіта ў Рагачове. У іх ліку "Ладдзя роспачы", "Дарагаю, якую прайшоў", "Дрэва вечнасці" і "Зямля дзядоў". У апошняй паэме згадваюцца і „руіны замка каралевы Боны”, і „над Дняпром шырокім курганамі”, і нават „капліца над бабчынай магілаю старой”.

Сфатаграфавацца ля будынка рэальнай вучэльні. Дзе: вул. Цымермана, 36 (сярэдняя школа №2 імя У.М. Калеснікава)

На вуліцы Цімермана нас у першую чаргу цікавіць двухпавярховы мураваны будынак у стылі мадэрн, які з'явіўся ў Рагачове ў 1906 годзе. Пабудавалі яго на грошы мецэната Васіля Іолшына і яго жонкі Барбары (так-так, менавіта іх капліцу мы бачылі на могілках). Яно стала першым у горадзе, дзе з'явілася паравы апал. А вада пераганялася ў памяшканні са студні з дапамогай электрычнасці. Сям'я Іолшыных не паскупілася і на добраўпарадкаванне вучылішча: толькі ўявіце, тут былі нават вежа з абсерваторыяй і дамавая царква. А Закон Божы выкладалі прадстаўнікі адразу трох канфесій: для яўрэяў - рабін, для каталікоў - ксёндз, а для праваслаўных вернікаў - святар. Зарплату педагогам таксама плацілі Іолшыны.

Як і многія будынкі горада, у пачатку Вялікай Айчыннай пабудова была спалена. Але ў 1950-х гадах яе аднавілі. Цяпер тут размяшчаецца рагачоўская сярэдняя школа № 2 імя Віталя Калеснікава - Героя Савецкага Саюза.

Сям'я Іолшыных зрабіла вельмі шмат для горада. Муж і жонка ахвяравалі вялізныя сумы на адукацыю, культуру і добраўпарадкаванне. Акрамя рэальнага вучылішча за іх грошы былі пабудаваны некалькі цагляных дамоў для патрэб горада, тэатр, прытулак, у цэнтры праведзена вулічнае асвятленне, ля дарог высаджаны ліпы, клёны і таполі. Варвара Іолшына пасля сваёй смерці завяшчала грошы рэальнаму вучылішчу на выплату стыпендый найбольш бедным навучэнцам, а таксама на ўтрыманне прытулку для тых, хто мае патрэбу.

Будынак рэальнай вучэльні. Дзе: вул. Цымермана, 36 (сярэдняя школа №2 імя У.М. Калеснікава) На вуліцы Цімермана нас у першую чаргу цікавіць двухпавярховы мураваны будынак у стылі мадэрн, які з'явіўся ў Рагачове ў 1906 годзе. Пабудавалі яго на грошы мецэната Васіля Іолшына і яго жонкі Барбары (так-так, менавіта іх капліцу мы бачылі на могілках). Яно стала першым у горадзе, дзе з'явілася паравы апал. А вада пераганялася ў памяшканні са студні з дапамогай электрычнасці. Сям'я Іолшыных не паскупілася і на добраўпарадкаванне вучылішча: толькі ўявіце, тут былі нават вежа з абсерваторыяй і дамавая царква. А Закон Божы выкладалі прадстаўнікі адразу трох канфесій: для яўрэяў - рабін, для каталікоў - ксёндз, а для праваслаўных вернікаў - святар. Зарплату педагогам таксама плацілі Іолшыны. Як і многія будынкі горада, у пачатку Вялікай Айчыннай пабудова была спалена. Але ў 1950-х гадах яе аднавілі. Цяпер тут размяшчаецца рагачоўская сярэдняя школа № 2 імя Віталя Калеснікава - Героя Савецкага Саюза. Сям'я Іолшыных зрабіла вельмі шмат для горада. Муж і жонка ахвяравалі вялізныя сумы на адукацыю, культуру і добраўпарадкаванне. Акрамя рэальнага вучылішча за іх грошы былі пабудаваны некалькі цагляных дамоў для патрэб горада, тэатр, прытулак, у цэнтры праведзена вулічнае асвятленне, ля дарог высаджаны ліпы, клёны і таполі. Варвара Іолшына пасля сваёй смерці завяшчала грошы рэальнаму вучылішчу на выплату стыпендый найбольш бедным навучэнцам, а таксама на ўтрыманне прытулку для тых, хто мае патрэбу.

Дзіўны касцёл у Белагрудзе. Чым уражвае яго архітэктура?

Наступнае наша падарожжа з турыстычнай кампаніяй TravelAgency.by было ў горад Гродна. Гэта адна з самых папулярных экскурсій кампаніі, паўдзельнічаць у якой едуць як беларусы, так і замежныя турысты.

Гродна, адзін са старажытнейшых гарадоў Беларусі, у 2025 годзе ён працягвае здзіўляць турыстаў сваім унікальным спалучэннем сярэднявечнай архітэктуры, маляўнічых вулачак і сучаснай гарадской культуры.

Горад, размешчаны на беразе Нёмана, прапануе падарожнікам разнастайныя экскурсійныя маршруты, якія дазваляюць не толькі дакрануцца да шматвяковай гісторыі, але і пазнаёміцца з дынамічным сучасным жыццём гэтага дзіўнага месца.

Спачатку разам з экскурсаводам TravelAgency.by вы адпраўляецеся ў насычаную пешаходную экскурсію па гістарычным цэнтры Гродна пазнаёміць вас з галоўнымі славутасцямі горада. Вы пройдзецеся па вузкіх вулачках Старога горада і ўбачыце наколькі сёння насычана жыццё беларускай Гродзеншчыны.

Пасля экскурсіі першай лакацыяй, дзе вы спыняецеся аж на паўтары гадзіны, з’яўляеццца адзіная галерэя халоднай сброі ў Беларусі «Грышук Арсенал». Галерэя маладая, але багатая на гістарычныя экспанаты. Адкрыў яе ганаровы грамадзянін горада Гродна, мецэнат і калекцыянер Грышук Анатоль Георгіевіч.

Галерэя прадстаўлена рознымі відамі парадных і ўзнагародных клінкоў XIX–XX стагоддзяў, калекцыяй ордэнаў і медалёў Расійскай Імперыі і краін свету, прадстаўленая Ордэнам Святога Георгія, ордэнам Святой Ганны і іншымі высокімі ўзнагародамі, залай палявання і рыбалкі, а таксама залай Алімпійскай славы.

У галерэі «Грышук Арсенал» прадстаўлены арыгіналы халоднай зброі, некаторыя экспанаты можна патрымаць у руках ці прымерыць, напрыклад, даспехі ці мундзір, а таксама сапраўдныя залатыя медалі наймацнейшага чалавека свету – Аляксандра Курловіча.

Экскурсію па галерэі праводзіць мясцовы экскурсавод, але з вамі побач заўсёды знаходзіцца экскурсавод TravelAgency.by, які таксама можа расавесці шмат цікавых фактаў аб дадзеным месцы альбо адказаць на вашыя пытанні.

Літаральна ў 200-ста метраў ад галерэі знаходзіцца знакаміты Фарны касцёл, у які вы зможаце зайсці пасля наведвання галерэі.

Архітэктурная дамінанта старога горада — кафедральны касцёл Святога Францішка Ксаверыя пачатку XVIII стагоддзя. Назва «Фарны» не мае дачынення да асвятляльных прыбораў. Так называюць каталіцкія храмы, якія не адносяцца да манастыроў, гэта значыць парафіяльныя. Унутры касцёл упрыгожваюць фрэскі і адзін з самых высокіх драўляных алтароў у Беларусі (21 метр), а звонку — самы стары працоўны гадзіннік ва ўсёй Еўропе. Лічыцца, што іх сабралі яшчэ ў XII стагоддзі, а першыя згадкі пра іх зафіксаваны ў 1496 годзе.

Каталіцкі касцёл Святога Францішка Ксаверыя — надзвычайны помнік архітэктуры ў стылі барока. Будынак асвяцілі ў 1705 годзе. Абавязкова вывучыце яго пышныя інтэр'еры.

Храм уяўляе сабой адну з самых вялікіх барочных базілік Усходняй Еўропы, яго даўжыня 60 метраў, а шырыня ў трансэпце 33 метры. Па ўзоры гродзенскага езуіцкага касцёла пабудаваны касцёл дамініканаў у польскім Ружанастоку.

У інтэр'еры 13 алтароў і амбон. Галоўны фасад касцёла ўпрыгожаны шэрагамі пілястраў з ляпнымі капітэлямі. Верхнія ярусы веж маюць увагнутыя формы ў духу ракако. Пад цэнтральным, трохкутным франтонам размешчана ўпрыгожаная ракальнай ляпнінай ніша, у якой знаходзіцца скульптура святога заступніка касцёла Францыска Ксаверыя. На франтоне ўстаноўлены дзве невялікія скульптуры святых. З двух бакоў ад галоўнага ўваходу, у нішах, размешчаны буйныя драўляныя скульптуры апосталаў Пятра і Паўла.

Галоўную залу храма ўпрыгожвалі многія вядомыя майстры. Вышыня алтара складае прыблізна 21 метр. Гэта адзін з самых высокіх драўляных барочных алтароў Еўропы. Аўтарам гэтага выдатнага твора мастацтва з'яўляецца нямецкі скульптар Ян Крысціян Шміт з Варміі.

Святыня з'яўляецца галоўным храмам усёй Гродзенскай дыяцэзіі і адным з найважнейшых духоўных цэнтраў католікаў Беларусі.

Пад бокам у Фарнага касцёла прымасцілася незвычайная аптэка. Яна працуе як мінімум з 1687 года і лічыцца самай старой у Беларусі. У аптэцы і зараз можна купіць лекі, але самае цікавае знаходзіцца ў зале-музеі. Тут стварылі «зёлкавую лабараторыю»: у куце стаіць ступа з мелам, па сценах развешаны медныя каўшы і пучкі травы, а пад паліцамі з бурбалкамі вісіць пудзіла кракадзіла.

Пасля касцёла вы будзеце праходзіць каля знакамітага драматычнага тэатра горада на Нёмане.

Мадэрнісцкі будынак тэатра прыцягвае погляд незвычайнай формай. Часцей за ўсё яе параўноўваюць з перавернутай каронай, але архітэктар Генадзь Мачульскі ўкладваў у вонкавае аблічча іншы сэнс.

Экскурсаводы TravelAgency.by даюць магчымасць турыстам зрабіць тут прыгожыя фотаздымкі і натхніцца архітэктурай, яркімі і запамінальнымі відамі.

Пасля прыгляду касцёла вы адпраўляецея на смачна абед, а затым на экскурсію ў мяцовы Музей рэлігіі.

Музей з'яўляецца адзіным у Рэспубліцы Беларусь музеем дадзенага профілю. Задача музея — знаёмства з гісторыяй і культурай народаў, якія жывуць у Беларусі, выхаванне павагі да іх рэлігійных поглядаў, выхаванне культуры талерантнасці да прадстаўнікоў розных нацыянальнасцей і канфесій. У 1992 г. будынкі, у якіх знаходзіўся музей, былі перададзены адноўленаму жаночаму манастыру. Музей атрымаў новы будынак — помнік грамадзянскай архітэктуры — палац XVIII—XIX стст.

У 2009—2012 гг. пасля рэстаўрацыі будынка былі пабудаваны новыя экспазіцыі: «Эпоха. Час. Будынак», «Рэлігія і культура ў Беларусі»; працуюць выставачныя залы, канцэртная зала на 90 месцаў.

Дзе, як не на Гродненшчыне, ёсць столькі канфесій: існуюць цэрквы, касцёлы, кірха, сінагога, нават татары жылі зусім побач з горадам. Таму прадставіць тут поўны зрэз рэлігій Беларусі прасцей, чым у іншых месцах.

Пасля наведвання музея вы зможаце ўбачыць Стары і Новы замак Гродна.

Замкі падзелены ровам, праз які перакінуты мост. Першая крэпасць на Замкавай гары з'явілася яшчэ ў XI стагоддзі, будынак Старога замка, які стаіць на гары зараз, у XVI стагоддзі пабудаваў польскі кароль Стэфан Баторый. Стары замак шмат разоў перабудоўвалі і абнаўлялі..

Калі прайсці па мосце да параднай брамы з вежай, увянчанай цыбулькай, трапіце ў замкавы двор. У будынку знаходзіцца музей гісторыі замка. Тут жа — аглядная пляцоўка з відам на Нёман і Каложскую царкву.

Новы замак збудавалі для літоўскіх і польскіх каралёў у XVIII стагоддзі. Цяпер унутры працуе гісторыка-археалагічны музей.

Калі павернеце направа ад варот Новага замка, упрыгожаных сфінксамі, і пройдзеце пару дзясяткаў метраў, выявіце лепшы ракурс на Нёман і Стары замак.

Ля ўзгорка, на якім стаіць Стары замак, знаходзіцца дзейная пажарная частка № 1 з каланчой. Апоўдні навокал не праціснуцца: турысты збіраюцца, каб паслухаць трубача. Штодня ў 11:58 музыка ў старажытнай пажарнай форме паднімаецца па прыступках на вяршыню каланчы і іграе на трубе. Мелодыя кожны раз розная: тут і творы беларускіх кампазітараў, і сусветная класіка, і сучасныя хіты.

Франтон пажарнай часткі ўпрыгожаны роспісам з выявамі пажарных у форме розных гадоў. Справа да вогнеборцаў прымасцілася дзяўчына, у якой кожны адразу пазнае Джаконду. Аўтар карціны — гродзенскі мастак Уладзімір Качан. Ён лічыць, што нічога дзіўнага ў з'яўленні Моны Лізы побач з пажарнікамі няма: паводле яго слоў, пажарная служба гэтак жа актуальная і вечная, як работа Леанарда да Вінчы.

Унутры пажарнай службы ёсць музей з дыярамай пажару 1885 года, падчас якога згарэў амаль увесь горад. Таксама сярод экспанатаў — антыкварныя брандспойты, бусакі, сякеры і старажытныя фота. Патрапіць у музей можна толькі па папярэднім запісе.

Вуліца Савецкая - адна з самых старых у Гродне. За сваю пяцівекавую гісторыю яна паспела пабыць і Віленскай, і Дамініканскай, і Саборнай. Цяпер гэта галоўная пешаходная артэрыя горада. Многія параўноўваюць Савецкую з маскоўскім Старым Арбатам, аднак падабенства тут толькі ў тым, што абедзве вуліцы пешаходныя. У адрозненне ад маскоўскай вуліцы, па Савецкай любяць гуляць не толькі турысты, але і мясцовыя жыхары.

Пасля дастаткова прцяглай пешаходнай экскурсіі кампанія TravelAgency.by прапануе вам адправіцца, каб убачыць адно з самых важных цудаў Гродзеншчыны — Каложскую царкву.

Царква XII стагоддзя на крутым беразе Нёмана — гэта адзін з самых старых праваслаўных храмаў свету. Яе пабудавалі з плоскай цэглы — плінфы, а звонку ўпрыгожылі ўстаўкамі з адпаліраваных каляровых валуноў і маёлікі. За сваю гісторыю Каложскі храм неаднаразова разбураўся падчас войнаў. У сярэдзіне XIX стагоддзі палова сцен царквы наогул абрынулася ў раку. У ходзе рэстаўрацыі сцены аднавілі, але не з каменя, а з дрэва.

Унутры царквы ёсць археалагічнае акно, праз якое бачна, наколькі храм пайшоў у зямлю за стагоддзі сваёй гісторыі. У царкве цудоўная акустыка. За гэта адказваюць збаны-галаснікі, умураваныя ў сцены яшчэ падчас пабудовы: яны дапамагаюць гуку адбівацца ад сцен. Пачуць эфект можна падчас службы, калі спявае мужчынскі хор.

Турысты кажуць, патрапіўшы аднойчы ў гэты храм, ты ўжо ніколі не зможаш яго забыць. Таму заехаць сюды трэба абавязкова, каб адчуць унутраную гармонію і пазнаёміцца з унікальнымі аб’ектамі Гродзеншчыны.

Выязджаць з Гродна вы будзеце праз вуліцу Элізы Ажэжка, дзе зможаце адчуць асаблівы каларыт і ўнікальнасць рэгіёна. Тут на вашым шляху сустрэнецца будынак Дзяржаўнага ўніверсітэта Янкі Купалы.

Галоўны корпус універсітэта на вуліцы Ажэшка знаходзіцца ў будынку ХІХ стагоддзя. Яго сцены багата ўвіты лозамі дзявочага вінаграда, і круглы год турысты пазіруюць тут для фота. Асабліва эфектна будынак выглядае восенню, калі лісце становяцца барвова-чырвонымі.

Дадзеная вуліца сёння носіць назву вялікай пісьменніцы, звязанай з гісторыяй горада, Элізай Ажэшка. Сама вуліца сфарміравалася ў другой палове ХVIII ст., калі па ініцыятыве старасты горада і падскарбія Рэчы Паспалітай Антонія Тызенгаўза на месцы вёскі Гарадніца быў пабудаваны гісторыка-культурны комплекс Гарадніца.

Менавіта тады вуліца атрымала сваю першапачатковую назву Раскоша, ад назвы карчмы, якая знаходзілася ў канцы вуліцы. У сваю чаргу пачыналася яна карчмой «Жабрак», якая знаходзілася на тым месцы, дзе зараз размяшчаецца Аблвыканкам. У 1795—1832 гг. вуліца насіла назву Верцялішскай, паколькі адсюль ішла дарога на Верцялішкі. У другой палове ХIХ ст. яна стала звацца Садовая, паколькі ўздоўж вуліцы ў сучасным парку Жылібера знаходзіўся батанічны сад.

Сама вуліца вельмі прыгожая, тут можна знайсці шмат цікавых гістарычных і культурных а’'ектаў, а таксама зрабіць сабе прыгожую фотасессію.

З Гродна звычайна прывозяць вышытыя льняныя ручнікі і абрусы, кераміку і травяны чай «Гарадзенская гарбата». Апошні — фірмовы сувенір з Гродна.

У Гродне прыемна крыху заблудзіцца: у цэнтры горада нямала ўтульных дворыкаў, многія з якіх прахадныя. Падчас экскурсіі гід кампаніі TravelAgency.by абавязкова дае вольны час турыстам, каб яны змаглі няспешна самі прагуляцца па вулачках горада і адчуць увесь прыток энергіі, пазнаёміцца з гродненскімі месцамі сілы.

Напрацягу ўсяго шляху вы пачуеце немала цікавых гістарычных фактаў і легенд, зможаце сапраўды зразумець адметнасці беларускай культуры і знайсці для сябе самую важную адметнасць рэгіёна. Дзякуючы TravelAgency.by ваша падарожжа будзе не толькі камфортным, але і сапраўды казачным.

Жамчужыны Брэстчыны. Чаму важна пабываць у Брэсцкай крэпасці і Белавежскай пушчы?

Віцебск — горад, які падарыў свету таленавітага жывапісца, графіка, яркага прадстаўніка авангарда мінулага стагоддзя Марка Шагала. Мастака, якому ўдалося заваяваць свет сваім асаблівым стылем і непаўторнасцю погляду на жыццё.

Майстар пражыў 97 гадоў і стаў сапраўдным сімвалам свайго часу. Незвычайна таленавіты, Марк Шагал не толькі напісаў некалькі тысяч карцін, але займаўся таксама сцэнаграфіяй і складаннем вершаў на ідышы. І ўсё ж міф Віцебска - адзін з самых запамінальных вобразаў творчасці Шагала.

1. «Над горадам»

Карціна створана ў 1914-1918 гадах і захоўваецца ў Траццякоўскай галерэі (Масква, Расія). Казачная карціна, яркі і прыгожы сон, палёт над Віцебскам у абдымку з каханай Бэлай. А горад унізе маленькі, нерэальны. Мастак не дэталізуе аб'екты карціны, гэта толькі свет успамінаў. Няма ні законаў фізікі, ні логікі, толькі парылыя душы ў сваім рамантычным свеце.

2. «Над Віцебскам»

Карціна створана ў 1914 годзе, захоўваецца ў Цэнтры Жоржа Пампіду (Парыж, Францыя). Прамыя вуліцы горада, замеценыя снегам, нізкія домікі з роўнымі дахамі, акуратныя платы. Толькі праваслаўная царква вылучаецца на фоне гэтага выверанага краявіду. А з-за гэтых сцен мы бачым постаць вандроўніка — доўгая барада, выгнутая палка ў руках і мяшок за спіной.

Мастацтвазнаўцы адзначаюць, што такім чынам Марк Шагал адлюстраваў самога сябе. Мастаку давялося жыць і працаваць у розных краінах, але думкамі ён заўсёды быў у родным горадзе.

3. «Прагулка»

Карціна створана ў 1917-1918 гадах, захоўваецца ў Рускім музеі (Санкт-Пецярбург, Расія).

Мастак адлюстраваў сябе ўпэўнена, ён стаіць на зямлі і моцна трымае за руку каханую жанчыну, якая ўзнялася ўвысь у парыве пачуццяў. У яго правай руцэ рахмана сядзіць птушка - такім чынам Шагал нібы кажа гледачу, што бываюць моманты, калі чалавеку не трэба рабіць выбар паміж сініцай і жураўлём з вядомай прыказкі: ён можа ўзяць ад жыцця ўсё.

4. «Скрыпач»

Карціна створана ў 1912-1913 гадах, захоўваецца ў Музеі Стеделек (Амстэрдам, Нідэрланды).

Шагал быў змушаны даволі часта адказваць на пытанне, чаму ж у яго карціне нярэдка сустракаецца скрыпач, які танчыць на даху, пры гэтым жывапісец абыякава сцвярджаў, што гэта зусім не алегорыя, а рэальнасць. Маўляў, у яго быў дзядзька, які, калі еў кампот, залазіў на дах, каб яго ніхто не мог патурбаваць.

Аднак калі казаць сур'ёзна, у жыцці яўрэяў скрыпач заўсёды быў важны. Ні нараджэнне, ні пахаванне, ні вяселле не абыходзіліся без музыкі. Так скрыпач стаў сімвалам усяго чалавечага жыцця.

5. «Сіні дом»

Карціна створана ў 1917 годзе, захоўваецца ў Музеі выяўленчых мастацтваў (Льеж, Францыя).

Шагала можна назваць казачным мастаком, вытокі яго творчасці – у дзяцінстве, калі здаецца, што ўсё магчыма. І каза можа быць зялёнай, і людзі могуць парыць у аблоках, і горад - залатым, а дом, як туга па радзіме, сінім. Гэта асаблівыя аўтарскія светаадчуванні, дзе штодзённасць афарбоўваецца ў яркія колеры пасродкам пачуццяў, эмоцый і каханні.

"Парыж, ты мой Віцебск!" - казаў Марк Шагал, і не было кампліменту вышэй.

Дарэчы, у Беларусі па-ранейшаму ёсць толькі працы мастака. Гэта літаграфіі з Арт-цэнтра Марка Шагала ў Віцебску, а таксама 2 літаграфіі і 4 творы жывапісу ў карпаратыўнай калекцыі "Белгазпрамбанка". Гэта "Закаханыя", набытыя ў 2012 годзе на Christie's за 650 тысяч долараў. Праз год больш за мільён долараў банк аддаў за тры працы майстра на Sotheby's: «Лунацік» (1912 года), а таксама карціны 1940-х — «Гадзіннік на палаючым небе» і «Зялёны пейзаж».

Закаханы ў жыццё. Цікавыя факты пра лёс Марка Шагала ( да 135-годдзя з дня нараджэння)

Падарожжа ў Брэсцкі рэгіён — гэта заўсёды своеасаблівае свята. Адметнасць краю і яго асаблівых мясцін дазваляе чалавеку глыбока пазнаць культуру і гісторыю Брэстчыны.

Беларускі тураператар TravelAgency.by прапануе цікавае і вельмі насычанае падарожжа па самым цікавым аб’ектам вобласці «Наша гісторыя: Брэсцкая крэпасць і Белавежская пушча».

Ваша падарожжа пачынаецца з першых хвілін як толькі вы займаеце месца ў турыстычным аўтобусе. Экскурсавод TravelAgency.by падрабязна распавядае пра ўсе аб’екты, якія сустрэнуцца вам на шляхцу і вы зможаце не толькі адчуць сябе сапраўдным падарожнікам, але і паглыбіцца ў гістарычны кантэкст розных стагоддзяў. Менавіта падарожжа ў Брэстскую вобласць суправаджаецца вельмі цікавымі гістарычнымі фактамі.

Такім чынам, Брэст — тысячагадовы горад над Бугам, горад са старажытнай і насычанай гісторыяй, які стаў вядомы дзякуючы гераічнай абароне Брэсцкай крэпасці ў першыя дні Вялікай Айчыннай вайны. Экскурсія ў Брэст будзе далёка не поўнай, без наведвання Брэсцкай крэпасці.

Брэсцкая крэпасць вядомая ўсяму свету тым, што яна ўзяла на сябе першы напад ворага 22 чэрвеня 1941 года і вытрымала напор. Сёння яна прадстаўляе сабой вялікі Мемарыяльны комплекс і з'яўляецца важнай славутасцю Беларусі. Крэпасць не толькі вядома многім людзям, але і носіць афіцыйную назву «крэпасць-герой».

Падрабязна пра славутасці Брэста і Брэсцкай вобласці

Што паглядзець у крэпасці сёння?

Турысты прыязджаюць сюды, каб паглядзець на легендарны помнік адвагі і мужнасці савецкіх салдат, убачыць шматлікія скульптуры і манументы часоў СССР, а таксама прагуляцца па старажытных сцяжынках і ў думках падзякаваць сапраўдным героям.

Мемарыял працуе з 1971 года. Самае цікавае — Цытадэль, цэнтр комплексу, размясцілася яна ў асяроддзі Валынскага, Кобрынскага і Цярэспальскага ўмацаванняў.

Вы ўбачыце збудаванні, пабудаваныя ў ХIХ — пачатку ХХ стагроддзяў, руіны, пакінутыя вайной, скульптурныя кампазіцыі і помнікі абаронцам Цытадэлі. Экскурсія раскрывае гістарычнае мінулае пабудоў, найважнейшыя падзеі, якія адбываліся на тэрыторыі крэпасці ў чэрвені-ліпені 1941 г.

Вельмі цікава з экскурсаводам TravelAgency.by зайсці ў Музей абароны. Тут экспазіцыя размясцілася ў 10 залах, якія раней служылі жаўнернямі. Яна знаёміць наведвальнікаў з лёсам помніка ў пачатку вайны і расказвае не толькі пра Брэсцкую крэпасць, але і пра найважнейшыя баявыя аперацыі савецкіх войскаў з пачатку вайны да падзення Рэйхстага.

Разам з гідам вы пройдзеце па тэрыторыі комплексу і даведаецеся гісторыі герояў, якія ў поўнай акупацыі больш за месяц трымалі абарону. А экспазіцыя Музея Брэсцкай крэпасці дапаможа вам лепей зразумець, чаму фашысцкая Германія не выйграла тую вайну

Свята-Мікалаеўскі сабор. Адзін з самых важных аб’ектаў у дадзеным турыстычным маршруце. Царкву ўзвялі ў другой палове XIX стагоддзя. За сваю гісторыю яна паспела пабываць праваслаўнай царквой, каталіцкім храмам і афіцэрскім клубам за савецкім часам. Будынак пацярпеў ад бамбардзіровак і абстрэлаў і да канца савецкага перыяду быў аварыйным. Першую сур'ёзную рэстаўрацыю храма правялі ў 1995 годзе.

Свята-Мікалаеўскі сабор у Брэсцкай крэпасці  — гэта не проста храм, гэта сапраўдны сімвал сілы і веры, які ззяе беласнежнымі сценамі і залатымі купаламі ў цэнтры знакамітага мемарыяла. Яго гісторыя прасякнута выпрабаваннямі, пачынаючы з 1851 года, калі па ўказе імператара Мікалая храм быў пабудаваны на месцы касцёла аўгустынаў. Першапачатковая назва храма — «Белая царква» — з'явілася дзякуючы асляпляльна белым сценам, якія ваяўніча стаялі супраць часу.

Велічны сабор стаў неад'емнай часткай Брэсцкай крэпасці, перажыўшы дзве сусветныя войны.

Спачатку храм быў пазбаўлены званоў і пераабсталяваны ў касцёл Святога Крыштафа, а ў часы Вялікай Айчыннай вайны ён апынуўся ў эпіцэнтры нямецкіх бамбардзіровак.

Сучасная рэстаўрацыя пастаралася ўзнавіць знешні выгляд храма часоў Мікалая II, захоўваючы яго загадкавую атмасферу. Напрыклад, яго ўнікальная сістэма апалу, якая нагадвае тэхналогіі рымскіх лазняў, дагэтуль застаецца загадкай. Гавораць, што храм мае два падземныя ўзроўні, адзін з якіх выкарыстоўваецца для зімовых богаслужэнняў, а другі ўзровень, звязаны з казематамі Брэсцкай крэпасці, страчаны ў часе.

Гісторыя сабора — гэта доказ стойкасці і мужнасці. Свята-Мікалаеўскі сабор у Брэсцкай крэпасці працягвае несці святло веры, з'яўляючыся адным з галоўных сімвалаў гераічнай крэпасці.

Трэба адзначыць, што турыстычны аператар TravelAgency.by вельмі адказна ставіцца да падарожжаў, якія арганізоўвае. Да прыкладу, на ўсіх этапах наведвання Брэсцкай вобласці вы заўсёды знаходзіцесь пад наглядам экскурсавода і заўсёды па запросу можаце атрымаць цікавую інфармацыю. На тэрыторыі крэпасці з наведвальнікамі працуе мясцовы экскурсавод, аднак гід ад кампаніі заўсёды з вамі побач і падкажа,калі вас зацікавяць пытанні інфрастуктуры альбо таймінгу.

Пасля Брэсцкай крэпасці аўтобус прывязе вас у самы цэнтр Брэста — горада, у якім сапраўды збываюцца мары. Гэты горад самабытны, са сваёй багатай гісторыяй. Менавіта ён першым з беларускіх атрымаў гарадоў Магдэбургскае права, тут адбылася «Брэсцкая унія». Падчас невялікай экскурсіі мы ўбачым адзін з самых прыгожых у Беларусі чыгуначных вакзалаў, брацкую царкву, паглядзім на асабнякі, якія захаваліся з 19 стагоддзя, прагуляемся па пешаходнай вуліцы Савецкай і паабедаем, убачым рэтра-ліхтары пятроўскіх часоў. Пасля экскурсіі ў Брэст, TravelAgency.by прапануе вам паехаць у сапраўднае казачнае падарожжа па Белавежскай пушчы.

Белавежская пушча. Цікавыя факты

Гэта сапраўдны помнік ЮНЕСКА, адзін з старажытных рэліктавых лясоў Еўропы. Падчас агляднай экскурсіі па запаведніку вам раскажуць пра разнастайнасць мясцовай флоры і фауны, пра гісторыю гэтага месца і тое, як пушчы быў нададзены запаведны статус. У вас будзе дастаткова часу для таго, каб наведаць вальеры з дзікімі жывёламі, зрабіць прыгожыя фота і падзівіцца прыгажосці і манументальнасці белавежскага зубра — аднаго з сімвалаў Беларусі.

У час экскурсіі Вы пазнаёміцеся, у першую чаргу, з асаблівасцямі першабытнага лесу, яго раслінным і жывёльным светам, можаце палюбавацца азёрамі і рознымі ландшафтамі, убачыць 600-гадовы дуб, 350-гадовую сасну, бабровыя плаціны, гістарычныя помнікі.

Адмысловую цікавасць выклікае гісторыі пушчы, аб здарэннях з паляўнічымі, выпадках з жыцця жывой прыроды. Нязменнае здзіўленне выклікае кап на ствале бярозы ў форме галавы зубра, а таксама адзіная ў Еўропе вечназялёная ліяна плюшч звычайны, узнімальны па ствалах дрэў.

На «Царскім тракце» — ваенна-стратэгічнай шашы Пружаны — Белавежа-Гайнаўка, адкрытай у 1903 годзе, захаваліся масткі, якія ўпрыгожваюць адноўленыя ў 2005 годзе двухгаловыя арлы.

Белавежская пушча - не толькі здабытак Беларусі, але і велізарная каштоўнасць для ўсяго чалавецтва. Старажытны лес пасярод Еўропы існаваў яшчэ ў дагістарычныя часы і можа распавесці, якой была планета мільёны гадоў таму.

Варта падкрэсліць, калі вы выбіраеце падарожжа з TravelAgency.by, вы сапраўды атрымаеце камфортную і вельмі інфармацыйна насычаную праграму вандроўкі. Менавіта ў такіх падарожжах можна знайсці шмат натхнення і сэнсаў, каб марыць вандраваць па свеце далей.

Падарожжа ў беларускія легенды. Чаму варта з’ездзіць у музейны комплекс «Дудуткі»?

Цётка (сапр. Алаіза Пашкевіч) — беларуская паэтэса, грамадскі дзеяч, публіцыст.

Першая беларуская пісьменніца-жанчына, вядомая пад псеўданімамі Цётка, Мацей Крапіўка, Гаўрыла з Полацка і інш. У гісторыі беларускай літаратуры XX стагоддзя яна займае пачэснае месца.

Яе жыццё было насычана неверагоднымі фактамі. Так, яна вучылася ва ўніверсітэтах Пецярбурга, Кракава, Вільні і Львова, за рэвалюцыйную дзейнасць ледзь было не трапіла ў турму, эмігравала ў Еўропу, працавала ў тэатры і выдала кнігі вершаў на роднай беларускай мове. Сёння ўспамінаем паплечніцу знакамітага сына беларускай зямлі Янкі Купалы, вялікую паэтку  – Алаізу Сцяпанаўну Пашкевіч.  Больш вядомую нам як Цётка.

Факты з яе жыцця часам былі неверагодныя.

1) Змалку не хацела быць хатняй гаспадыняй

Паводле старэйшага брата Войцеха: «Бабка /вучыла/ унучку ручным работам, але яна імі неахвотна займаецца, не мае да іх «ніякае здольнасці». Адзінае што любіла гатаваць — гэта дранікі.

2) Любіла расказваць казкі жахаў і выдумляць містычныя гульні

Любімы занятак у дзяцінстве — гуляць «…у цыганоў, ксяндза-казнадзея ды розных варажбітоў», а таксама палохаць малодшых сясцёр гісторыямі жахаў: «…бывала, як навыдумляе розных страхаў, у якія і сама верыла, — дык дзеці ажно да бабкі ўцякалі на ратунак!»

3) Будучы каталічкай, перавагу аддавала ўніяцтву

«Унія для беларусаў была б крэпкай падпорай, бо лацінскае духавенства ў нас на нішто».

Ёсць звесткі, што яна пераклала на беларускую мову ўкраінскі уніяцкі малітоўнік, але тэкст пакуль не знойдзены.

4) Была вельмі ганарлівая і не прымала чужой дапамогі

Калі ў 7-м класе абамлела ад голаду, то яе аднакласніца Юліяна Мэнке пайшла на хітрыкі: «Мне рабіла асаблівую прыемнасць… класці няўзнак булкі ў пюпітр Алёйзы Пашкевічанкі. Яна спачатку пыталася ў класе, хто гэта…, аднак вінаватая не аказвалася, а класная дама супакойвала яе, што гэта, мусіць, падарунак. Гэтак мы рабілі да сканчэння гімназіі».

5) Дражніла свайго мужа-літоўца — Стэпонаса Кайрыса «гіргуном»

6) Захаплялася рэвалюцыйнай дзейнасцю папа Гапона

Натхнялася яго адозвамі, калі пісала верш «Хрэст на свабоду». Для параўнання, у Гапона: “Бомбы и динамит, террор единичный и массовый над твоим отродьем и грабителями бесправного люда, народное вооруженное восстание, — все это должно быть… непременно. У яе: «Тагды Гапон у грамаду бяжыць, крычыць: «Трэба ладу, трэба шроту, бомбаў, стрэльбаў, трэба біць нам гэтых шэльмаў..!»

7) Ад царскага пераследу хавала рэвалюцыянераў у вар’ятні

Працавала медсястрой ў Нова-Вілейскім шпіталі для вар’ятаў, у палатах якога хавала паплечнікаў па барацьбе. А ў падземным тунэлі трымала шапірограф, на якім друкавала пракламацыі.

8) Была прафесійнай масажысткай

Масажам зарабляла на ўрокі акторскага майстэрства, якія брала ў легендарнай польскай акторкі Ірэны Сольскай.

9) Грала ў п’есах Антона Чэхава

Выступала як акторка ў трупе Ігната Буйніцкага, дзе сярод шматлікіх сцэнічных вобразаў: «…рыхтуе ролю Наталкі ў спектаклі „Сватанне“ па Чэхаву…»

10) Не трывала алькагольныя застоллі

Адзін раз у жыцці дазволіла, каб пры ёй пілі, калі адзначалі выхад першага нумару «Нашай долі». Паводле ўспамінаў Францішка Умястоўскага: «…Не ведаю, скуль узялася гарэлка і закуска, наліўшы чаркі, нягледзячы на косыя погляды Цёткі, якая не цярпела п’ючай кампаніі, мы духам асушылі іх за Будучыню Бацькаўшчыны…»

11) Любімы адпачынак — марыць і частавацца каўбасой пад спевы салаўёў

Па ўспамінах украінскага навукоўца Івана Свянціцкага: «Цётка прыходзіць да мяне ў музей, ужо надвечар: „Дзядзька, пойдзем слухаць салаўёў, у мяне ёсць беларуская кілбаса“. Пайшлі ў… парк, знайшлі месца каля гайка, людзі снуюць парамі і гуртамі, салавейкі тут і там цёхкаюць і заліваюцца. Цётка глядзіць у зорнае неба, жуе кілбасу і марыць».

12) Захаплялася творчасцю Мікеланджэла

Паводле ўспамінаў жонкі паэта Ёнаса Білюнаса: «Вельмі вялікае ўражанне на нас з Лізаю зрабілі «Піета» Мікеланджэла, якую мы бачылі ў саборы святога Пятра, фрэскі плафона Сыкстынскай капэлы ў Ватыкане. Асабліва запомніліся „Страшны суд“, „Сатварэнне Адама“, „Сатварэнне жанчыны“. … Моцна запала ў памяць і скульптура прарока Майсея ў царкве Сан П’етра ў Рыме».

13) Мела кепскія здольнасці да моваў, што выклікала камічныя непаразуменні

У Рыме, на канцэрце Каруза: «…усе елі апельсіны, цукеркі, кідалі паперу і шалупінне на падлогу, хрумсталі, перашкаджалі слухаць. Ліза не вытрымала, пачала абурацца, сарамаціць іх, але мовы не ведала і рабіла гэта мімікаю і жэстамі. Жэсты былі эмацыйныя, выразныя, і гэта развесяліла публіку яшчэ больш. Хлопцы пачалі частаваць Лізу апельсінамі, каб яна не пакрыўдзілася… Ліза злавалася, гразіла ім кулаком, але нічога не памагала…»

14) Пачуўшы песню пра каханне, гатовая была стаць на калені перад тым спеваком

«Мы… селі ў трамвай. Насупраць нас… аказаўся малады прыгожы італьянец. Убачыўшы нас, ён пачаў спяваць песні аб каханні. Спявае і ўсё глядзіць — як мы рэагуем. Спяваў ён вельмі добра, і скора Ліза прыйшла ў такое захапленне, што пачала шаптаць мне: „Зараз стану перад ім на калені, перад яго талентам…“ … Тут хутка трамвай спыніўся, і італьянец, паслаўшы нам развітальны позірк, выйшаў…»

15) З усімі была на «ты»

«…Сваёй манерай паводзін яна не ўжывалася ні ў якім таварыстве, звяртаючыся да мужчын „ты, дзядзенька“. Часамі яе праставатасць здавалася напускною, бо ад прыроды ў яе была тонкасць паводзін».

16) Жыла з мужам у розных пакоях

Паводле ўспамінаў Паўліны Мядзёлкі: «У мяне склалася ўражанне, што Цётка з’яўляецца хутчэй кватаранткай, чымся гаспадыняй у сваім доме. Яна займала асобны пакой, вельмі просценька абсталяваны… Прымала яна… толькі ў гэтым пакоі… Здавалася, што Цётка з мужам жылі кожны сваім асобным жыццём…»

17) Танцавала толькі з Янкам Купалам

«Яна… асабліва любіла свайго „Купалку“, як ласкава называла Янку. На вечарах у „Беларускай хатцы“ Цётка… танцавала… толькі з Купалам і толькі польку, бо іншых танцаў Янка не ўмеў танцаваць і вучыцца не хацеў».

18) Пачынальніца ў Беларусі асацыятыўна-мадэрновай прозы, дзе галоўнае — не сюжэт, а паглыбленне ва ўнутраны, не да канца асэнсаваны, таемны, як сон — свет пачуццяў і думак чалавека

Пазней гэтую эстэтыку паглыбіў і распрацаваў Кузьма Чорны.

19) Марыла ажаніць Івана Луцкевіча

Нявестай яму бачыла Юліяну Мэнке: «…маё сардэчнае пажаданне, каб вы злучыліся на ўсё жыццё, бо лепшай пары я для яго не ведаю. Ён для цябе мае запраўды шмат сэрца і інтарэсу… Я спадзяюся, што яшчэ пагуляю на вашым вяселлі!»

20) Лічыла, што галоўнае ў жыцці — гэта каханне

«…запраўднае каханне — змест і асалода жыцця!»

Неагатычная капліца-пахавальня роду Ажэшка ў вёсцы Заказель. Чаму варта яе ўбачыць?

Свойскія свінні, дзікі, вепрукі, пачынаючы са старажытных часоў, займаюць важнае месца ў сусветнай рэлігіі, міфалогіі і культуры. У беларускай міфалогіі свойскія свінні шчыльна звязаныя з культам урадлівасці, з’яўляюцца ўвасабленнем сытасці, багацця і дабрабыту. Выконвалі яны адметную ролю і ў народнай медыцыне.

Свіная галава дарогу падкажа

У найстаражытныя часы, прынамсі з 7 тысячагоддзя да н. э., свіння (асабліва свінаматка) асацыіравалася з Вялікай багіняй. Свінаматка, з яе вялікай колькасцю саскоў і вялікім памерам вывадку, атаясамлівалася з урадлівасцю і нараджальнасцю. Таму свіней нярэдка прыносілі ў ахвяру Багіні-маці. Так было прынамсі ў старажытных егіпцян і грэкаў. Старажытнаегіпецкую багіню неба Нут часам малявалі ў выглядзе свінаматкі, якая корміць сваіх парасят — зоркі. Такая выява была папулярным амулетам, які дапамагаў з цяжарнасцю.

У старадаўніх грэкаў у ахвяру багіні Дземетры прыносілі парасят. Іх аддавалі жрацу, які рабіў рытуальнае ворыва. Мяса клалі на алтар, змешвалі з зернем і апускалі ў баразну. Для кельтскай традыцыі вобраз свінні  сімвалізаваў плоднасць і багацце. Дарэчы, у кельтаў свінні асацыіраваліся з іншасветам, таму свініну нельга было есці на рэлігійных святах. Заходнееўрапейскі звычай запякаць на Каляды парася з яблыкам у роце з'яўляецца спадчынай паганскага ахвярапрынашэння свінні на зімовае сонцастаянне.

Стаўленне да свінні ў розных народаў было неаднолькавае. Некаторыя рэлігійныя сістэмы забаранялі яе ў ежу, прыкладам, іудаізм ды магаметанства.

У беларусаў свіння  не толькі сімвал плоднасці, але і дабрабыту. Апекуном свіней лічыцца Васіль Вялікі, свята якога прыпадае на 14 студзеня (стары Новы год).

Рэшткі колішняга ахвярапрынашэння свінні на нашых землях захаваліся ў рытуальным спажыванні свініны на Каляды, у час Масленіцы, Вялікадня ды іншых свят, у семантыцы якіх значнае месца займаюць матывы ўрадлівасці і прыбытку.

На святы гатавалі галаву свінні — як свойскай, так і дзікай. Яе некалькі гадзін вымочвалі ў вадзе, потым залівалі кіпенем, ачышчалі, даставалі язык. Затым галаву завязвалі ў чыстае палатно і варылі ў вадзе з воцатам, соллю, прыправамі, цыбуляй і некалькімі зубчыкамі часныку. Падавалі цёплай з хрэнам або любым ягадным соусам. Ужыванне свіных галоў на святы, асабліва на Васілле, было папулярным у нашых продкаў, таму што на конт гэтага існавала старадаўняе павер’е. Згодна з ім, “каму надарыцца заблукаць у лесе, трэба толькі ўспомніць, што еў свіную галаву ў Васільеў Вечар, і адразу знойдзеш сабе дарогу”.

Як салам па ранах

Свіння шырока выкарыстоўвалася і ў народнай медыцыне нашых продкаў. Так, на Гарадзеншчыне, згодна з народнымі ўяўленнямі, каб пазбавіцца ад бясплоднасці, трэба было выпіць малака ад свінні, якая карміла парсючкоў. Менавіта праз свінню пры дапамозе замоў імкнуліся адправіць хваробы, у першую чаргу дзіцячыя, у іншасвет. Калі дзіцятка шмат плакала ўначы і было неспакойнае, ішлі ў хлеў, пасцілалі  свежую салому і пасля таго як там паляжыць парася, прыносілі дзіця ды качалі па тым месцы. І плач суцішваўся.

Вельмі папулярнымі лекамі былі несалёнае сала, а таксама здор — ператоплены тлушч. Імі змазвалі расколіны на скуры ног, асабліва пяткі. На Случчыне пры лекаванні нагнаенняў да ран прыкладалі тарпатын — сумесь расплаўленага воску, смалы хвоі і несалёнага сала. У некаторых вёсках пасля абмывання рану завязвалі чыстай анучай, змазанай салам. Самым лепшым сродкам для адмарожаных вушэй, носа і твару лічылі свіную жоўць, якой тройчы мазалі хворыя часткі цела. Свіной жоўцю змазвалі таксама валасы, зажыўлялі раны ў вушах. Ад бародавак ды лішая трэба было пацерціся праблемным месцам аб рог хаты, аб які за хвіліну перад тым чухалася свіння.

Ад паносу спальвалі свіныя капыты, попел ад іх распускалі ў чырвоным віне і пілі. Ад крывавага паносу спальвалі свіны памёт і пілі яго, разбоўтаўшы ў вадзе ці ў чырвоным віне тройчы на дзень. Спаленымі капытамі чысцілі зубы для іх умацавання. Ад “лютага запору” спальвалі косткі свіных ног, попел ад іх разбоўтвалі ў вадзе. Ад сухоткі і ад часоткі пілі свіную кроў, настоеную на слімаках, раках ды вадзяных зёлках.

Каб у дзяцей зубы лёгка праразаліся, дзёсны змазвалі свінымі мазгамі, або трэба было павесіць на шыю дзіцёнку свіную іклу. Ад эпілепсіі выкарыстоўвалі белыя мягкія костачкі са свіной галавы, якія знаходзяцца каля вушэй у ніжняй частцы чэрапа пад скурай. Іх сушылі на печы, таўклі ў парашок і давалі немаўлятам кожную раніцу з якой-небудзь вадкасцю.

А вось мяса дзіка лічылася лепшым, чым мяса свойскай свінні. Тлушчам змазвалі месцы болю ў баку, з віном ці воцатам яго пілі ад крывахаркання, а з драўляным (нізкаякасным аліўкавым) алеем з ружовымі кветкамі — змазвалі месцы вывіхаў. З тлушчу дзіка рабілі кампрэсы на горла і на грудную клетку — ад кашлю.

Мачу з пухіра змешвалі з драўляным алеем і вешалі ў дым. Калі ў выніку рабілася маса накшталт патакі, то пакрышку прымалі яе ад камянёў у нырках, а таксама націралі ў немаўлят пупок, каб у іх не было глістоў. Жоўцю дзіка лячылі зубы і залатуху.

І сёння пры справе

Ужо ў сярэдзіне 19 стагоддзя медыкі паспрабавалі перасадзіць рагавіцу вока ад свінні да чалавека, прыкладна за 65 гадоў да таго, як нешта падобнае атрымалася ажыццявіць з чалавечымі органамі зроку. На працягу ўсяго мінулага стагоддзя роля свіней у медыцыне і транспланталогіі працягвала плаўна расці. Навукоўцы пачалі перасаджваць і іншыя часткі іх цела, у тым ліку фрагменты сэрца і сасудаў, а самі свінні сталі служыць крыніцай інсуліну, гармонаў росту і г. д.

Апроч гэтага, свінні выступаюць у якасці жывых сістэм лабараторнай дыягностыкі. Для падобнай ролі сёння выкарыстоўваюцца не звычайныя пароды свіней, а так званыя “мініпігі”, якія былі выведзены спецыяльна для навуковых мэт. Сёння мініпігаў выкарыстоўваюць для праверкі лекаў ад хвароб Альцгеймера, склерозу, а іх уклад у развіццё імуналогіі і геннай інжынерыі проста неацэнны.

Як народная медыцына лечыць бародаўкі ды іншыя хваробы скуры?

Лісачка адкрывае таямніцу

Цэлы дзень ішоў дождж. Выходзіць з леснічоўкі не хацелася. Лісачцы  добра  спалася  пад  манатонны дробат дажджавых кропель. Парабіўшы ўсе справы па гаспадарцы, драмаў і мядзведзь.

Раптам яго разбудзілі ўсхліпы. Гэта пухнатка ў сне бачыла нешта страшнае. Яна дрыгала лапкамі, быццам  уцякала  ці  адбівалася  ад  некага,  шэрстка  стала  дыбарам,  вушы шчыльна прыціснуліся.

— Красунечка! Прачніся! — Буры ласкава пагладзіў яе па галаве.

Малеча адкрыла вочы і падхапілася. Яшчэ некалькі імгненняў яна заставалася там, у сваім жахлівым сне, і не магла ўцяміць, што знаходзіцца ў бяспецы.

— Што табе прыснілася? — клапатліва запытаўся мядзведзь.

Красуня не адказвала, толькі часта дыхала і азіралася. Буры прынёс ёй кубачак малака, сеў побач:

— Усё добра, супакойся!

Лісачка выпіла малако і зноў лягла. Маўчала.  Мядзведзь  паправіў  падушку і выйшаў з леснічоўкі на ганак, не жадаючы турбаваць сваю выхаванку.

Настаў вечар, дождж супыніўся, вецер разагнаў воблачную заслону, на небе запальваліся першыя зоркі. Праз некаторы час Красуня сама выйшла да Бурага, села побач на прыступку.

— Мне снілася, быццам я зноў там, у горадзе, — ціхім сумным голасам сказала пухнатка.

— Там было дрэнна? — мядзведзь здагадаўся, што настаў момант, калі яна раскажа яму пра сваё гарадское жыццё. Значыць, давярае яму.

—  Часам  было  вельмі  дрэнна,  — з  усхліпам  уздыхнула  Красуня.  — Я жыла ў заапарку.

— У клетцы, вакол якой ходзяць людзі і глядзяць на цябе… — сумна сказаў мядзведзь.

— Яшчэ горш! — адказала лісачка. — Гэта быў кантактны заапарк у вялікім гандлёвым цэнтры. Там людзі не проста здалёк глядзяць, там  звяроў можна гладзіць, браць на рукі, карміць, гуляць з імі. Нашыя цесныя клеткі стаялі побач з дзіцячай пляцоўкай. Ад раніцы да позняга вечара дзеці там скакалі, крычалі, капрызілі, бесперапынна бегалі. А потым заходзілі да нас у заапарк. Ім хацелася браць звяркоў на рукі, абдымаць, вывучаць, карміць і фатаграфавацца. Асабліва цяжка было, калі прыходзіла адразу шмат дзяцей. Нас тузалі, цягнулі ў розныя бакі, перадавалі з рук у рукі, часта вырывалі адно ў аднаго! Спакою не было.

Памятаю, два хлопчыкі адначасова вырашылі ўзяць мяне на рукі. Не змаглі падзяліць і  пачалі  тузаць.  Востры  боль  працяў мяне,  я  думала, хвост ужо адарвалі… Мы, звяркі, былі прывучаныя, што кусацца нельга. За гэта нас білі, таму трывалі ўсе здзекі да апошняга. Але ў той раз я не стрымалася і ўкусіла руку, якая цягнула мяне. Хлопчык завішчаў, другі са страху таксама выпусціў мой хвост, і я ўпала на цвёрдую бліскучую падлогу. Пабілася моцна, усё балела, у вачах цёмна зрабілася. Мяне тады пакаралі моцна. Білі, крычалі.

Назаўтра мне начапілі жудасны скураны наморднік,  які  рэзаў,  націраў,  ціснуў.  На  ім былі бліскучыя стразікі, заклёпачкі. Усім здавалася, што гэта прыгожы аксесуар. Але ён прыносіў невыносныя пакуты. Цяпер я «фарсіла», да крыві сціраючы нос. Я больш не кусалася, трывала ўсе абдымкі, перацягванні, фатаграфаванні. І так цэлы дзень, кожны дзень. Схавацца — нельга, спаць — нельга, збегчы  —  ніяк…

Палёгка  надыходзіла толькі  познім вечарам, калі гандлёвы цэнтр зачыняўся. Станавілася ціха і  спакойна. Прыходзіла жанчына, якая мыла падлогу і прыбірала ў нашых клетках. Яна размаўляла з намі, не імкнулася гладзіць, давала свежай вады. Ад яе сыходзіла нешта надзвычай прыемнае. Мы ўсе яе любілі. А потым наступала раніца і ўсё пачыналася зноўку. Не ўсе вытрымлівалі.

Вожыка хацелі сфатаграфаваць, пасадзіўшы на плячо, але ён зваліўся на цвёрдую кафлю і знерухомеў… Гаспадар падняў яго, паклаў у кардонны кораб, а пазней некуды панёс. Ніхто не ведае, куды вожык пасля гэтага знік, ён ужо не вярнуўся назад. Беламу трусіку Сняжку дзеці ўсунулі ў вуха цукерку-гарошынку, якую ёй адмаўляўся есці.

Чарапаха хавалася ў свой панцыр, але тады наведвальнікі абавязкова спрабавалі яе адтуль дастаць. Стукалі, вытрасалі, раскручвалі на падлозе, як ваўчок. Яна плакала і шкадавала, што чарапахі жывуць доўга. На козачку ўзлазілі пакатацца.

Папугая вымушалі размаўляць, абскубалі яркае пер’е з яго хваста. Ігуану расцягвалі, каб праве- рыць, яна жывая ці штучная… Кармілі нас чым хацелі. Часта чыпсамі, ад якіх звяркі хварэлі. Няўжо дзеці іх ядуць? Сапраўдная атрута!

Лісачка  гаротна  ўздыхнула  і  дадала:

— Я не думаю, што наведвальнікі прыходзілі, каб паздзекавацца з нас. Проста іх  было шмат, кожнаму хацелася нас пакарміць, патрымаць на руках, зрабіць фота на памяць. Яны і не ўяўлялі, як мы сябе адчуваем. Звяркі з заапарка зайздросцілі вожыку, які разбіўся і        знік, бо ён змог пакінуць гэтае жудаснае месца.

А потым нешта адбылося. Людзі хадзілі заклапочаныя, наведвальнікаў стала яшчэ больш, і мы думалі, што паўміраем ад стомленасці. Але раптам адной раніцай ніхто не прыйшоў, гаспадар заапарка з’явіўся толькі  днём,  і  з  ім  былі незнаёмыя людзі. Яны пачалі выносіць клеткі. Прыбегла і наша прыбіральшчыца. Я бачыла, як яна дала гаспадару нейкія каляровыя паперкі, і тады ён дазволіў ёй забраць некалькі звяркоў. Да яе трапілі я, трусік Сняжок, чарапаха і папугай.

Кабета  пасадзіла  нас  у  адну  клетку і панесла доўгімі калідорамі гандлёвага цэнтра. Калі яна выйшла на вуліцу, у мяне, як і ў маіх суседзяў па клетцы, закружыліся галовы. Сонца ярка асляпіла, вакол было так шмат паветра! Нам было страшна ад гарадскога шуму, ад невядомасці. Кабета доўга несла нас люднымі  вуліцамі,  мы  нават  праехалі ў аўтобусе. І зноў з усіх бакоў на нас глядзелі. Маленькае дзіця, што сядзела на каленях у матулі, пацягнула да клеткі ручкі. Нас раздзялялі металічныя пруты, а потым кабета накінула на клетку свой стракаты шалік і схавала нас ад усіх.

Нарэшце мы дабраліся да яе дома. Гэта была маленькая кватэра. Клетка адчынілася, і мы асцярожна выйшлі, агледзеліся. Цішыня, спакой. Здавалася, вось-вось сюды прыйдуць наведвальнікі — і ўсё пачнецца наноў. Але так не адбылося. Новая гаспадыня пакарміла нас, рассяліла. Мне дастаўся балкон высока-высока над зямлёй. А яшчэ яна  зняла  з  мяне  жудасны  наморднік і  выкінула  яго  ў  сметніцу.  З  таго дня пачалося спакойнае жыццё. Як прыемна было! Ніхто не хапаў на рукі, не тузаў, не карміў чым прыдумаецца. Хаця я сумавала па сваіх любімых марожанцы ды шакаладах, якія, бывала, у заапарку мне давалі дзеці.

Некаторы час я жыла на балконе, днямі мы з сябрамі гулялі, адпачывалі, разам з гаспадыняй глядзелі тэлевізар. А потым яна зноў пасадзіла нас у клетку і некуды павезла. Страшна было, але верылася, што добрая кабета не пакрыўдзіць. Мы прыехалі ў вёску, да яе на лецішча. Колькі прасторы пасля цеснай клеткі заапарка і невялічкага балкона! Я жыла ў сенцах, спала на канапе, гуляла ў двары. А неяк аднойчы выпадкова падслухала тэлефонную размову гаспадыні. Яна расказвала некаму, што не ведае, што са мной рабіць. Маўляў, ёй час у горад  вяртацца,  і  калі  чарапаха,  трусік і папугай могуць жыць у яе кватэры, то для лісы балкон не лепшае месца, кабета сумна ўздыхала, што проста выпусціць у лес мяне нельга, бо я загіну.

Потым прагучала: «Цудоўна! Дзякую!  Забірай  лісачку!»  І я вельмі напалохалася, бо не ведала, хто і куды мяне забярэ. Жудасна баялася зноўку трапіць у заапарк. Днямі да гаспадыні прыехаў госць. Гэта быў ляснік-лесавік, які забраў мяне і прынёс у Дзівосны лес. Такая вось гісторыя майго жыцця. Пра заапарк хочацца забыць, але не атрымаецца. Вось нават у сне ўзнік прывід мінулага, я так рэальна бачыла, як наведвальнікі заапарка хапаюць мяне на рукі і цягнуць у розныя бакі, я адчувала, як балюча цісне наморднік.

— Такое больш не паўторыцца! — запэўніў мядзведзь. — Я добра разумею цябе, сам маленькім да людзей трапіў, а як падрос, яны мяне баяцца сталі і зразумелі, што трэба некуды дзець. Пашанцавала мне, што не прадалі  ў  цырк  ці  заапарк,  а  проста ў лес адпусцілі. Першым часам мне было вельмі цяжка, бо я не ўмеў здабываць сабе ежу, не ведаў, дзе мне жыць, як сябе паводзіць. Таксама напачатку ляснік-лесавік дапамагаў, потым прызвычаіўся.

— Я хачу заўсёды жыць у Дзівосным лесе!  Мне  тут  так  добра,  але  толькі з табой, мядзведзік, бо адна я не выжыву, — ціха прашаптала лісачка.

— Я заўсёды буду клапаціцца пра цябе! — паабяцаў Буры.

Красуня верыла свайму вялікаму дужаму сябру і працягвала:

— А яшчэ я хачу, каб са мной былі мае сябры. Каб настрой быў цудоўны. Каб кожная раніца пачыналася са смачнага сняданку. Каб былі падарункі. Каб я была модная і прыгожая. Заўсёды прынцэса фон баранеса. Каб мы з табой засталіся разам назаўсёды!

— Глядзі, знічка! Значыць, жаданні спраўдзяцца! — мядзведзь паказаў лапай уверх.

Сапраўды, па цёмным аксаміце неба імкліва праляцела і знікла залатая зорачка.

— А яшчэ марожанца і шакалады каб былі! — наўздагон ёй выгукнула пухнатка.

Буры ўсміхнуўся такой дзіцячай шчырасці.

— Якое неба прыгожае! — любавалася лісачка.

— Так, хмары сплылі, сузор’і добра бачныя. Вось тыя сем зорак — Вялікая Мядзведзіца, — паказаў Буры.

— А дзе Вялікі Мядзведзь? — пацікавілася малеча.

— Не ведаю, пэўна, няма, а можа, з другога боку, у іншым паўшар’і.

— Як гэта няма? Абавязкова павінен быць! — упэўнена сказала Красуня і запыталася: — А лісачка? Ёсць на небе зорная лісачка?

— Давай пашукаем! — сказаў мядзведзь. — Якое сузор’е нагадвае табе твой сілуэт?

Пухнатка ўважліва глядзела ў неба, шукаючы зорны малюнак.

— Вось! Лісачка з шыкоўным хвастом сядзіць акурат пасярэдзіне неба, а на галаве — карона, бачыш?

Буры ўважліва ўзіраўся ў зорны россып.

— А вунь янот, там — вавёрка, далей — заяц, барсук, сарока, жаба, парсючок… — знаходзіла Красуня новыя фігуры. — Ну, бачыш лісачку?

— Пакуль не, — прызнаўся Буры.

— Вой, а куды ж яна знікла? — Красуня круціла па баках галавой. — А, я зразумела! Яна пайшла на іншае паўшар’е наведаць мядзведзя.

І  малеча  крыкнула  ў  начное  неба:

— Прывітанне зорнаму мядзведзю перадавай!

Яны яшчэ пасядзелі, палічылі знічкі, а потым пайшлі класціся спаць. Лісачку больш не турбавалі страшныя сны.

Папярэднія часкі гісторыі пра лісачку Красуню:

Прыгоды лісачкі Красуні. Гісторыя 1 (казка) + аудыё

Прыгоды лісачкі Красуні. Гісторыя 2 (казка) + аўдыё

Прыгоды лісачкі Красуні. Гісторыя 3 (казка) + аўдыё

Прыгоды лісачкі Красуні. Гісторыя 4 (казка) + аўдыё

Прыгоды лісачкі Красуні. Гісторыя 5 (казка) + аўдыё

Сёння мы пагаворым пра творчасць беларускага паэта 19 стагоддзя, эсэіста, перакладчыка, мысляра, які вядомы нам пад псеўданімам Янка Лучына. Нарадзіўся Ян (альбо Іван) Люцыянавіч Неслухоўскі (такім было сапраўднае прозвішча паэта) ў Менску ў 1851 годзе ў шляхецкай сям’і. У 1860 годзе Ян быў аддадзены ў прыватны пансіён настаўніка Ціля. Там, у дзевяцігадовым узросьце, засумаваўшы па бацькоўскім доме, ён напісаў свой першы верш. Пасьля паступіў адразу ў трэці клас Менскай класічнай гімназіі.

Hapaдзiўcя Янкa Лyчынa (Iвaн Hecлyxoўcкi) y Miнcкy 6 лiпeня (24 чэpвeня) 1851 г. Iмя Iвaн (i ягo вapыянты Яcь, Ян, Янкa) бyдyчы пaэт aтpымaў y cyвязi з тым, штo з’явiўcя нa cвeт пaдчac Kyпaлля. Paдaвoд ягo cтapaдaўнi. Aдзiн з дaлёкix пpoдкaў Iвaнa Hecлyxoўcкaгa – Пшэбыcлaў Дaмбpoвa – яшчэ ў cяpэдзiнe XIII cт. вызнaчыўcя ў бiтвax з тaтapa-мaнгoлaмi i aтpымaў aд князя Koнpaдa Maзaвeцкaгa Цexaнaвeцкae гpaфcтвa ў Дpaгiчынcкaй зямлi, дзe быў мaёнтaк Hecлyxi. Aдcюль, вiдaць, i пaйшлo пpoзвiшчa Hecлyxoўcкiя, a ягo нocьбiты cвoй poдaвы гepб нaзвaлi Дaмбpoвa.

У XVII cт. Hecлyxoўcкiя мeлi ўлaдaннi ў Пiнcкiм пaвeцe: cпaчaткy мaёнткi Moлaдaвa, Kocaвa, Caкaлoвaя Boля, a зaтым Mapoчнae i Зaвiдчыцы, штo нaлeжaлi paнeй пpoдкaм Ф. M. Дacтaeўcкaгa (зapaз гэтa ў мeжax Iвaнaўcкaгa i Iвaцэвiцкaгa paёнaў). Baйcкoвyю cлyжбy яны aдбывaлi ў Bялiкiм Kняcтвe Лiтoўcкiм, xтo poтмicтpaм, xтo xapyнжым, a xтo cтpaжнiкaм Бepacцeйcкaгa вaявoдcтвa. Пpaдзeд пaэтa, Iвaн Hecлyxoўcкi, быў poтмicтpaм Haвaгpaдcкaгa вaявoдcтвa, a дзeд, Юpы Iвaнaвiч, – мeжaвым cyддзёй Cлyцкaгa пaвeтa. Гэтa, здaвaлacя б, пaвiннa былo cпpыяць пacкapэнню aфiцыйнaгa пpызнaння шляxeцтвa Hecлyxoўcкix. Aднaк cпpaвa чaмycьцi зaцягвaлacя, бo, xoць пpaдзeд пaэтa яшчэ ў 1802 г. быў пpызнaны мiнcкaй дэпyтaцкaй збopнaй шляxтaй «y cтapaжытнaй шляxeцкaй гoднacцi», дa гэтaгa пытaння вяpтaлicя пaўтopнa (y 1832 i ў 1837 гг.), i тoлькi ў 1838 г. пacтaнoвa збopнi былa зaцвepджaнa ceнaтaм.

Бaцькa пaэтa, Люцыян Hecлyxoўcкi, якi пaчынaў cлyжбoвyю кap’epy кaнцыляpыcтaм y Miнcкiм гyбepнcкiм пpaўлeннi, быў пaдчac нapaджэння пepшынцa Iвaнa cтoлaнaчaльнiкaм y Miнcкaй пaлaцe цывiльнaгa cyдa. Пaзнeй, yзняўшыcя дa чынa кaлeжcкaгa acэcapa, ён зaймaў пacaдy caкpaтapa гэтaй пaлaты. У 1871–1880 гг. Люцыян Юp’eвiч пpaдcтaўляў Cлyцкi пaвeт y Miнcкaй шляxeцкaй дэпyтaцыi i быў пaвepaным князёў Paдзiвiлaў y aтpымaннi выкyпныx пaзык зa мaёнткi.    Maцi, Aнтaнiнa з Лyкaшэвiчaў, вялa xaтнiя cпpaвы, выxoўвaлa дзяцeй. Пacля Iвaнa нapaдзiлicя яшчэ Aнтoн, Aнтaнiнa-Aлiнa, Юлiян, Гeнpыx, Biктopыя. Уcix тpэбa былo пacтaвiць нa нoгi, дaць aдyкaцыю. Юлiян быў пaвepaным cвaёй мaцi пa apэндзe фaльвapкa Mapxaчoўшчынa (a ягo apaндaвaлi Hecлyxoўcкiя з 1863 г.).

Cям’я Hecлyxoўcкix жылa ў Miнcкy вa ўлacным дoмe, якi cтaяў нa вyлiцы Юp’eўcкaй пaд нyмapaм 23. У кнiзe Coф’i Kaвaлeўcкaй «Meнcкiя aбpaзкi» aдзнaчaлacя, дapэчы, штo нaлeжaў ён «дa вeльмi вядoмыx, нeaдлyчныx aд гopaдa» дaмoў. Tyт збipaлacя iнтэлiгeнцыя, aбмяpкoўвaлicя мяcцoвыя гpaмaдcкiя i кyльтypныя пaдзei.    Maлeнcтвa Iвaнa пpыпaлa нa чac, кaлi ўce жылi ў пpaдчyвaннi знaчныx пaлiтычныx пaдзeй, y чaкaннi cкacaвaння пpыгoнy i ўвoгyлe нeйкix гpaмaдcкix зpyxaў i пepaмeн. Aтмacфepa дoмa Hecлyxoўcкix, дзe гocцi i гacпaдapы бecпepaшкoднa выкaзвaлi cвae дyмкi i нaвaт пaтaeмныя нaдзei, cпpыялa aбyджэнню гpaмaдзянcкaй cвядoмacцi xлoпчыкa, cyтыкaлa ягo з пaкyтлiвым пoшyкaм aдкaзaў нa пытaннi, якiя xвaлявaлi дapocлыx.

Дacягнyўшы чaтыpнaццaцiгaдoвaгa ўзpocтy, Яcь (тaк нaзывaлi Iвaнa дoмa) пacтyпiў y Miнcкyю клaciчнyю гiмнaзiю, aдpaзy ў тpэцi клac. Byчыўcя ён дoбpa i нa пaчaткy нacтyпнaгa нaвyчaльнaгa гoдa быў yзнaгapoджaны пaxвaльным лicтoм. Cкoнчыў гiмнaзiю ў 1870 г. y лiкy лeпшыx вyчняў.

Пpaцягвaць aдyкaцыю I. Hecлyxoўcкi нaвaжыўcя ў Пeцяpбypгy, вa ўнiвepciтэцe. Пacпяxoвa здaўшы ўcтyпныя экзaмeны нa мaтэмaтычны фaкyльтэт, ён xaдзiў нa ўнiвepciтэцкiя лeкцыi дa тpaўня 1871 г. Aдмaўлeннe aд здaчы экзaмeнaў зa пepшы кypc былo, вiдaць, вынiкaм пpaцяглaгa poздyмy. Kaнчaткoвы выбap cпынiўcя нa пpaфecii iнжынepa. У гэтым выбapы былa пэўнaя дaнiнa мoдзe: y acяpoддзi iнтэлiгeнцыi ў тoй чac pacпaўcюджвaлacя дyмкa, штo тэxнiчны пpaгpэc мoжa шмaт змянiць y гpaмaдcтвe дa лeпшaгa, i янa нe мaглa нe iмпaнaвaць юнaкy, cyмлeннe якoгa нe мipылacя з caцыяльнaй нecпpaвядлiвacцю.    Boceнню 1871 г. Iвaн Hecлyxoўcкi aфopмiў звaльнeннe з yнiвepciтэтa i пacтyпiў y Пeцяpбypгcкi тэxнaлaгiчны iнcтытyт, нa мexaнiчнae aддзялeннe. Cпaчaткy ён нaвeдвaў зaняткi як вoльны cлyxaч, a пpaз гoд быў yнeceны ў cпic пacтaянныx cтyдэнтaў. Ha кaнiкyлы зaўcёды пpыязджaў дa бaцькoў – y Miнcк цi Mapxaчoўшчынy (пaд Cтoўбцы), тyю caмyю, якyю paнeй, яшчэ ў тpыццaтыя гaды, apaндaвaў Aлякcaндp Kaндpaтoвiч, бaцькa cлaвyтaгa вяcкoвaгa лipнiкa Улaдзicлaвa Cыpaкoмлi, вeльмi шaнaвaнaгa ў cям’i Hecлyxoўcкix.

10 вepacня 1877 г. вyчэбны кaмiтэт Tэxнaлaгiчнaгa iнcтытyтa пpыcвoiў Iвaнy Hecлyxoўcкaмy cтyпeнь iнжынepa-тэxнoлaгa. У кaнцы вepacня – пaчaткy кacтpычнiкa ён, нaйбoльш вepaгoднa, быў yжo ў Tыфлice. Taм Iвaн Hecлyxoўcкi пaчaў cлyжыць нa чыгyнaчныx cклaдax. Пaдчac aпoшнягa пpыeздy ў poдны Miнcк (былo гэтa ў 1879 цi ў 1880 г.) Iвaнa Люцыянaвiчa cпacцiглa няшчacцe: нa выxaдзe з кaнцэpтa ягo нeчaкaнa paзбiў пapaлiч. Бядa, aднaк, нe пaxicнyлa жыццялюбcтвa Hecлyxoўcкaгa, нe aднялa ў ягo пpaгi дa дзeйнacцi. Ён yлaдкaвaўcя нa cлyжбy ў мiнcкae тэxнiчнae бюpo Лiбaвa-Poмeнcкaй чыгyнкi, дзe пpыдaлacя ягo iнжынepнaя aдyкaцыя, i нaвaт нe aдcтyпiўcя aд cвaйгo мaлaдoгa зaxaплeння – pыбaлкi i пaлявaння.    У дpyкy I. Hecлyxoўcкi дэбютaвaў вepшaм «He paди cлaвы иль pacчeтa», якi быў змeшчaны ў пepшым нyмapы «Mинcкoгo лиcткa» ў 1886 г. Пepшae выcтyплeннe Hecлyxoўcкaгa ў тым жa 1886 г. y пoльcкiм дpyкy – пyблiкaцыя вepшa «Pacкoшa нaтxнeння» ў чacoпice «Kłosy» («Kaлocce»). У вepшы пaэт звяpтaўcя дa cвaёй пecнi, пaяднaнaй з poднaй вёcкaй з-пaд Hёмaнa, як дa кpынiцы paдacцi i нaтxнeння. «Pacкoшaй нaтxнeння» Ян Hecлyxoўcкi зaявiў пpa cябe як пaэт-дэмaкpaт, як лipык paмaнтычнaгa cклaдy. Пicaў ён шмaт, пicaў пepaвaжнa нa пoльcкaй i кaлi-нiкaлi нa pycкaй мoвax.    Пaтpэбa выкaзaццa нa бeлapycкaй мoвe з’явiлacя нeчaкaнa, як выбyx, пaд ypaжaннeм выcтyплeнняў yкpaiнcкix apтыcтaў, якiя гacтpaлявaлi ў Miнcкy ў 1887 г. Укpaiнcкi тэaтp пaдaвaў пpыклaд пacпяxoвaй нaцыянaльнaй caмaвыявы. Cвae пepшыя бeлapycкiя твopы «Уcёй тpyпe дaбpaдзeя Cтapыцкaгa...» i «Дaбpaдзeю apтыcтy Maнькo» Янкa Лyчынa нe пyблiкaвaў. Як бeлapycкi пaэт ён дэбютaвaў y дpyкy ў 1889 г., кaлi змяcцiў y гaзeцe «Mинcкий лиcтoк» вepш «Bяcнoвaй пapoй», пaклaўшы тым caмым пaчaтaк вяpтaнню бeлapycкaй лiтapaтypы дa дpyкaвaнaгa жыцця, пepapвaнaгa нa чвэpць cтaгoддзя пacля пaдaўлeння пaўcтaння 1863 г.    Aпaвядaльнaя iнтaнaцыя бoльшacцi пaэтычныx твopaў Янкi Лyчыны, нaпicaныx пa-бeлapycкy, гэтa pyx нacycтpaч ceлянiнy, дзeля кaгo зaдyмвaўcя i aд чыйгo iмя cтвapaўcя вepш. Meнaвiтa пpaз гyтapкoвы cтыль, якi aдпaвядaў дyxy чacy i aбyмoўлiвaўcя дэмaкpaтычнaй нacтpoeнacцю пaэтa, выяўлялacя злiццё ягo acoбы з пaмкнeннямi i лaдaм дyмaк cялянcтвa, aдбывaлacя мacтaцкae aдкpыццё эпiчнaй пocтaцi бeлapycкaгa мyжыкa.    «Пaляўнiчыя aквapэлькi з Пaлeccя» – гэтa Лyчынaвa aдкpыццё бeлapycкaгa нapoдa, мyжнaгa, цяpплiвaгa, cцiплaгa. Meнaвiтa гэтыя pыcы ўлacцiвы cтapoмy лecнiкy Гpышкy, вoбpaз якoгa выпicaны ў пaэмe з любacцю i пepaкaнaўчым пcixaлaгiзмaм. Пocтaць Гpышкi – caмaя пpыкмeтнaя i знaчнaя ў твopчacцi Лyчыны-Hecлyxoўcкaгa, a «Пaляўнiчыя aквapэлькi» – выдaтнaя з’явa ў лiтapaтypным жыццi Бeлapyci нa зыxoдзe XIX cт.

Maгчымa, aўтap дa кaнцa нe ўcвeдaмляў гэтaгa, aлe ў тым, штo тyт ягo нaпaткaлa твopчaя ўдaчa, ён нe cyмнявaўcя. Гэтa вiдaць з лicтoў пaэтa дa pэдaктapa вapшaўcкaгa чacoпica «Žycie» («Жыццё») Зянoнa Пшacмыцкaгa. У aдным з ix ён пicaў: «Чым жa пpывaблiвaюць мae «Пaляўнiчыя aквapэлькi»? He вeдaю. Maбыць, тым, штo яны apыгiнaльныя i пpaўдзiвыя, як фaтaгpaфiя, бo cпicaны яны з caпpaўдныx фaкцiкaў». I кpыxy нiжэй y тым жa лicцe: «“Пaляўнiчыx aквapэлeк” я мoг бы нaпicaць з кaпy, бo i цяпep, xaця i бeз нoг, тpывaю ў зaўзятacцi дa шapaкoў i бaкacaў, зa лoжкaм y мянe ёcць caмaпaл, i eзджy, кaлi здapыццa, пaлявaць нa ўpaжaннi, бo звяpынy нячacтa пaзбaўляю жыцця. Цi пaвiнeн я тaды фaбpыкaвaць «Aквapэлькi»? Дзвe ўжo aбдyмaў, aднy нaпicaў cлoвa ў cлoвa з жыцця». Beльмi вaжнae пpызнaннe aўтapa, штo пaэмa ўзятa з ягo ўлacнaй жыццёвaй пpaктыкi. Знaчыць, icнaвaлi пpaтaтыпы cтapoгa Гpышкi i пaнiчa. Дyмaeццa, штo пaнiч, aд iмя якoгa вядзeццa вepшaвaнae aпaвядaннe, – гэтa caм пaэт y чac мaлaдocцi. Штo дa лecнiкa, тo ягo Лyчынa мoг cycтpэць y apaндaвaнaй бaцькaмi Mapxaчoўшчынe, кyды яшчэ cтyдэнтaм пpыязджaў нa кaнiкyлы.    Улacнaгa збopнiкa пoльcкaмoўныx твopaў «Poezje» («Пaэтычныя твopы») Лyчынa нe дaчaкaўcя. 16 лiпeня 1897 г. ён пaмёp, тaк i нe дaвёўшы ў aдпaвeднacцi ca cвaiмi эcтэтычнымi пaтpaбaвaннямi дa кaнчaткoвaй pэдaкцыi вapыянты бeлapycкaмoўныx твopaў, aб’яднaныx пaзнeй yдзячнымi нaшчaдкaмi ў кнiгy «Bязaнкa».

«Аловак не хацеў слухацца…». Пісьменнікі і паэты на франтах Вялікай Айчыннай вайны