Улічваць мінулы вопыт і кампетэнцыі чалавека
Юрыст прывёў прыклад. Валянціна Карват пісала шмат скаргаў на паліклініку (хаця пазней высветлілася, што яна пісала і падзякі). Замест таго, каб проста спыніць з ёй перапіску ў рамках Закона аб зваротах грамадзян, паліклініка звярнулася ў пракуратуру, якая ініцыявала пытанне аб пазбаўленні яе дзеяздольнасці. І суд вынес гэтае рашэнне, у прыватнасці, на падставе таго, што ў жанчыны «адсутнічае крытыка да сваіх перакананняў».
Трэба адыходзіць ад «недзеяздольнасці»
Праблема аднаўлення дзеяздольнасці вельмі актуальная для тых, хто пражывае ў псіханеўралагічных інтэрнатах (ПНІ). Многія з гэтых людзей маглі б жыць па-за сценамі ўстановы.
Грамадскія арганізацыі шмат робяць для гуманізацыі сістэмы. У прыватнасці, з 2006 года рэалізуюцца праекты па адкрыцці ў інтэрнатах аддзяленняў суправаджальнага пражывання, мэта якіх – падрыхтаваць людзей да самастойнага жыцця і аднавіць дзеяздольнасць. У рамках праектаў гэта атрымалася ў 33 выпускнікоў. Але працэдуру праходзілі не з першага разу і не ўсе.
У развітых краінах выкарыстоўваецца якраз такі прынцып, там ужо даўно няма паняцця недзеяздольнасці, падкрэслівае эксперт.
Прыцягваць не толькі псіхіятраў
МГА «Голас сэрца» таксама даўно распрацоўвае праблему дэінстытуалізацыі дарослага насельніцтва ПНІ. У прыватнасці, яны пралабіравалі ідэю адукацыі.
Ацэнка выключна школьных базавых ведаў ніколі не з'яўляецца падставай для вырашэння пытання пра здольнасць чалавека разумець значэнні сваіх дзеянняў і кіраваць імі. Акрамя базавых ведаў, аналізуюцца навыкі сацыяльнага функцыянавання, сацыяльнай кемлівасці, якія вызначаюць магчымасць жыць самастойна, патлумачыла эксперт.
З 1 жніўня 2020 года ўступяць у сілу папраўкі ў Грамадзянскі кодэкс, якія ўводзяць паняцце «абмежаваная дзеяздольнасць».
Эксперты гатовыя разглядаць любую інфармацыю пра чалавека, якую бакі працэсу і апекуны могуць прадастаўляць у пэўным парадку, удакладняе эксперт-псіхіятр. Напрыклад, пры падачы заявы аб аднаўленні дзеяздольнасці можна хадайнічаць у судзе, каб былі апытаныя суседзі, сябры, работнікі інтэрната, можна сабраць пакет дакументаў у адвольнай форме з паказаннямі сведак, характарыстыкі чалавека.
Дыягназ нічога не абнуляе, чалавек застаецца асобай са сваімі асаблівасцямі. Таму было б ідэальным ацэньваць стан з пазіцый аб'ёму неабходнага суправаджэння, як гэта адбываецца ў шэрагу развітых краінаў, дзе зыходзяць не з абмежаванняў, а з магчымасцяў пацыента, дзе развіваецца сістэма памочнікаў, цьютараў, выхавальнікаў. Але наколькі магчымы такі падыход у нас – не медыцынская праблема, а сацыяльная, эканамічная і заканадаўчая, лічыць эксперт.
Як уплываць на працэс
– Заканадаўства дае магчымасць актыўна ўдзельнічаць у працэсе пазбаўлення/аднаўлення дзеяздольнасці, а таксама задаць экспертам пытанні, якія цікавяць, у рамках іх допыту ў судовым пасяджэнні, у выпадку прыняцця такога рашэнне судом, тлумачыць Ганна Жданава, афіцыйны прадстаўнік цэнтральнага апарата ГКСЭ. – Таксама можна хадайнічаць перад судом пра даручэнне правядзення экспертызы або прыцягненні да яе вытворчасці іншых спецыялістаў (сацработнікаў, реабілітолагаў, іншых урачоў, работнікаў навуковых кафедраў медыцынскіх і іншых ВНУ). Судмедэксперт працуе з тымі дакументамі, якія атрымлівае па рашэнні суда. У бакоў ёсць права сабраць пакет дакументаў і прасіць суд перадаць іх для ацэнкі эксперту. Мы адкрытыя для дыялогу.
Заўсёды ёсць магчымасць патэлефанаваць па ўказаных на сайце тэлефонах і ўдакладніць пытанні, якія тычацца розных аспектаў працы эксперта, альбо накіраваць вусны, пісьмовы ці электронны зварот.
Фота экспертаў – Аксана Жураўлёва.
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!
