Чалавеку меншай працы каштавала вырасціць у прабірцы жывую істоту і зазірнуць за край Сонечнай сістэмы, чым спыніць біялагічны гадзіннік, адтэрмінаваць старэнне і істотна падоўжыць жыццё. У фінале бітвы ён заўсёды церпіць паражэнне. Але тым мацнейшае жаданне падпарадкаваць сабе і гэты закон прыроды.
Ці ёсць у нас шанц на рэальнае доўгажыхарства ў агляднай будучыні і ці можна павярнуць назад працэсы старэння, журналіст «Слушна» даведалася ад вядучага навуковага супрацоўніка лабараторыі экалагічнай генетыкі і біятэхналогіі Інстытута генетыкі і цыталогіі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, кандыдата біялагічных навук, дацэнта Алены Міхаленка.
Што агульнага паміж віцебскімі вяскоўцамі і жыхарамі італьянскай правінцыі
Зараз у Беларусі пражывае больш за 400 чалавек ва ўзросце за 100 гадоў. Асабліва славяцца доўгажыхарамі Віцебская, Гродзенская і Мінская вобласці. У прыватнай гутарцы, напэўна, у кожнага знойдзецца свой асабісты сакрэт доўгага жыцця. Але ці ёсць паміж імі агульнае, што ўяўляе цікавасць з навуковага пункту гледжання?
Як высветлілася, паміж беларусамі і жыхарамі Сардзініі больш агульнага, чым уяўлялася. Цікава, напрыклад, што асноўны працэнт беларускіх і італьянскіх доўгажыхароў – вяскоўцы. А гэта ўжо само па сабе мае на ўвазе пастаянную фізічную працу і асаблівасці харчавання. Алена Міхаленка адзначае, што сардзінская дыета (адзін з варыянтаў міжземнаморскай, вядомай таксама як дыета даўгалецця), ключавымі прадуктамі якой з'яўляюцца рыба, сыр і чырвонае віно, цалкам можа быць рэкламным ходам. Бо ў рацыёне доўгажыхароў Сардзініі, гэтак жа, як і ў нашых, пераважае не столькі рыба, колькі мясныя і малочныя прадукты.
Эксперт перакананая, што сумесныя даследаванні беларускіх генетыкаў і іх калегаў з Універсітэта Кальяры, вылучэнне малекулярна-генетычных маркераў, параўнанне ладу жыцця і асаблівасцяў харчавання жыхароў Беларусі і вострава Сардзінія прывядуць да таго, што вучоныя ў цесным узаемадзеянні з калегамі-медыкамі змогуць распрацоўваць эфектыўныя мерапрыемствы па прафілактыцы ўзроставых змяненняў і ўзрост-асацыяваных захворванняў. Тым самым стане рэальнасцю не проста павелічэнне сярэдняй працягласці жыцця, але і захаванне яе паўнаты і якасці на ўсім працягу.
Пакуль даследаванні ў самым разгары, і варта набрацца цярпення. Тым не менш, пра генетыку даўгалецця ўжо сёе-тое вядома.
Зваротны ход
Індывідуальная працягласць жыцця чалавека пры іншых роўных умовах залежыць, у першую чаргу, ад стану сардэчна-сасудзістай і дыхальнай сістэм.
У той жа час кожны орган і сістэма маюць свой біялагічны ўзрост. Па сутнасці, арганізм чалавека ўяўляе сабой мазаіку органаў і сістэм рознага ўзросту. Якраз гэтыя адрозненні маюць генетычную аснову.
На сёння вядома крыху больш за 80 «генаў старэння». Яны дзеляцца на дзве групы:
- Гены «біялагічнага гадзінніка». Яны запускаюць працу астатніх генаў. Алельныя варыянты (алелі, г.зн. розныя формы аднаго і таго ж гена, размешчаныя ў аднолькавых участках гамалагічных храмасом) могуць уплываць на працягласць жыцця.
- Гены «слабага звяна». Яны адказныя за схільнасць чалавека да развіцця мультыфактарных захворванняў і могуць мець істотны ўплыў на працягласць жыцця і перыяд актыўнага даўгалецця.
Сёння для беларусаў нескладана прайсці генетычнае тэставанне і даведацца аб наяўнасці генаў «слабага звяна», што схільныя да хвароб, развіццё якіх можна спыніць ці не дапусціць наогул, змяніўшы ўмовы і лад жыцця, харчовыя звычкі, рэжым фізічнай актыўнасці.
Атрымліваецца, каб адкрыць формулу даўгалецця, засталося даведацца, ці можна ўплываць на гены «біялагічнага гадзінніка»?
Напрыклад, багатая, высокакаларыйная ежа вядзе да актывацыі гена, які запускае аўтаімунныя працэсы, якія паскараюць старэнне.
У той жа час захаванне нізкакаларыйных, збалансаваных дыет разам з фізічнай актыўнасцю стымулюе так званыя сіртуінавыя гены, якія падаўляюць актыўнасць генаў «слабага звяна», запавольваюць працэсы старэння.
Як бы там ні было, адну формулу даўгалецця вучоныя вывелі ўжо даўно: здароўе і працягласць жыцця залежаць ад індывідуальных генетычных асаблівасцяў чалавека толькі на 25-30%. Астатняе вызначаюць звычкі, лад жыцця, характар харчавання, актыўнасць, умовы пражывання і нават эмацыянальны фон, які з'яўляецца для чалавека вядучым па жыцці. Можа быць, пара пачаць карыстацца гэтай формулай напоўніцу? Глядзіш, патрэба ў іншых і адпадзе.
Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by
