Надыйшоў Дзень Вялікай Пакуты ––так называла яго Адэля. У гэты дзень гадаванцаў фермы стрыглі. За вясну і лета іх воўначка вырастала такой густой, што жывёліны ўжо больш нагадвалі вялікія пульхныя мячыкі. «Мае клубочкі» – жартаўліва называла цяпер іх пані Гэлена. Напярэдадні яна мне патэлефанавала і папрасіла прыйсці на ферму.
— Разумееце, гэта сапраўды цяжкі дзень для маіх гадаванцаў. Але ён немінучы. І хоць я заўсёды наймаю найлепшых майстроў стрыжэння, без нервовых стрэсаў не абыходзіцца. Таму мне пільна патрэбная дапамога.
Вядома, я прыйшла на ферму, захапіўшы з сабой шмат розных ласункаў. Яшчэ ў мяне быў падарунак для Адэлі – як той казаў «сакрэтная зброя».
На ферме панавала такая змрочная атмасфера, што міжволі хацелася гаварыць шэптам і хадзіць на дыбачках. На маё прывітанне «Дзень добры» пан Пастарнак зрабіў такую панылую міну, што я ледзь не пырснула смехам. А ён прыціснуў палец да вуснаў і зашыкаў на мяне:
— ШШШааа! Спадарыня Наталля! Шчыра прашу: ніякіх усмешак і жартаў, бо нас са свету звядуць! Я ўжо меў неасцярожнасць пацешыцца, колькі воўначкі мы атрымаем з Баранчыка. Бачылі б вы, што чынілася!
— А што? – па-змоўніцку зашаптала і я.
— Малімонка адразу самлела, Баранчыку стала млосна, а Адэля капыткамі на мяне затупала, эксплуататарам абазвала, ды яшчэ Баранчыка падбівала, каб мне рагамі нападдаў. Дык гаспадыня мяне тэрмінова з загончыкаў выставіла – выправіла вас сустракаць.
— А стрыжка ўжо пачалася?
— Так. Баранчык паказаў сябе героем. Пагадзіўся першым падстрыгчыся. Вы праходзьце да Адэлі, падтрымайце яе, бо яна наступная.
— А як Малімонка?
— Гэта наагул цяжкі выпадак. Адэля крычыць і сварыцца, але яе нервовая сістэма куды мацнейшая. А Малімонка паглядае так жаласна і так пакорліва, што ў пані Гэлены проста сэрца кроўю абліваецца. Удвух валяр’янку жлукцяць. Ды ў нас яшчэ што, трываць можна, а вось Даліктуся так баіцца стрыжкі, што пані Разаля мусіць яе моцна трымаць.
Пан Пастарнак прыслухаўся да гукаў, што даносіліся з загончыкаў і стаў мяне прыспешваць:
— Ідзіце, бо нешта мне неспакойна.
Я пакіравалася да Адэлінага загончыка. З-за Баранчыкавых дзвярэй даносіўся ласкавы голас:
— Патрывай, мой харошы, красунчык мой, адважны мой Баранчык. Бач як добра ты папрацаваў летам, адгадаваў такую прыгожую густую воўначку. Ажно бегаць табе цяжка. Трэба яе падстрыгчы, табе адразу стане лягчэй. А воўначка неўзабаве зноў вырасце, — лагодзіла Баранчыка пані Гэлена. Так угаворваюць маленькіх дзетак, калі ім трэба дастаць стрэмку з пальчыка, ці вушкі пачысціць, ці зрабіць яшчэ штось непрыемнае, але мусовае.
— Не турбуйцеся, пані Гэлена, — Баранчыкаў голас дрыжэў, — я патрываю.
Я адчыніла дзверы да Адэлі.
Смачны хабар
— Хто гэта? – заверашчала авечачка. – Няўжо прыйшла мая пакутная часіна? Няўжо не шкада вам пакінуць авечачку без яе красы і аздобы? – Адэля кідалася з кутка ў куток і тэатральна прыгалошвала. – Няўжо сэрцы вашы такія чэрствыя, што вы не можаце абысціся без сукенак і швэдраў? Ах, які здзек з бедных жывёл…
— Адэлька, — ціхенька паклікала я. – Я табе кавун прынесла. І апельсіны. І грушы найсмачнейшыя, іспанскія. Паглядзі, якія прыгожыя!
— Чуллівую і тонкую натуру прымітыўным хабарам не купіш! – непрымірымым голасам заявіла Адэля.
Я пачала выкладваць на стол гасцінцы. Адэля яшчэ колькі хвілін гойсала ўзад-уперад, але, адчуўшы прыемны водар груш, злітавалася:
— Праўда з Іспаніі? Добра, дайце мне адну грушу. Больш нельга перад стрыжкай. Затое пасля наямося!
— А яшчэ ў мяне для цябе сюрпрыз: кніга амаль скончаная!
— Праўда? — зацікавілася Адэля. – І што, вы ўжо ведаеце, калі яна выйдзе?
— Спадзяюся, што неўзабаве.
— Выдатна! – ажывілася авечка. – Спадарыня Наталля, трэба прасачыць, каб кніга выйшла ў прыгожай цвёрдай вокладцы.
— Не ведаю, Адэля, ці магу я ўплываць на гэта. Многія пытанні залежаць ад выдаўца.
— А вы – аўтарка! Стойце на сваім! Калі кніжку шмат чытаюць, мяккая вокладка хутка заціраецца. А пра мяне будуць чытаць усе! Я такая прыгожая, гламурная, крэатыўная – сама дасканаласць! Я вартая таго, каб кніжка пра мяне была ў цвёрдай вокладцы, — Адэля ўпэўнена глядзела на мяне.
— Добра, Адэлю. Я пагутару з з выдаўцом, але нічога абяцаць не магу.
— Яшчэ што?! Спадарыня Наталля, майце на ўвазе, калі ў выдавецтве вам цвёрда не паабяцаюць нармальнай вокладкі, я сама ім патэлефаную. І буду тэлефанаваць удзень і ўночы, пакуль не дамагуся свайго! І няхай пабольш малюнкаў ставяць, бо мастачка намалявала гэтулькі прыгожых маіх партрэтаў!
Я ўявіла, колькі неспакойных начэй чакае майго выдаўца, калі я не паабяцаю Адэлі бараніць яе інтарэсы, і мне стала шкада яго.
— Адэлю! Я зраблю ўсё мажлівае, — запэўніла я авечачку.
— Цудоўна! А я складу спіс тых, каго трэба абавязкова запрасіць на прэзентацыю! – заскакала ад радасці Адэля.
— Адэлька! – заглянула ў загончык пані Гэлена, – Баранчыка ўжо падстрыглі. Цяпер твая чарга.
— Не пайду! – заўпарцілася Адэля. – Я гэтую чаргу хоць каму магу адступіць. Хочаце – самі стрыжыцеся! А мне і так добра.
— От заўсёды так, — уздыхнула гаспадыня. – Ты ж сама заўчора непакоілася, маўляў, воўначка стала такая доўгая, што яе нават расчасаць немагчыма.
— Вось і трэба было заўчора мяне стрыгчы. А сёння я ні на што не скардзілася! Малімонку стрыжыце!
— Малімонка напілася лекаў і задрамала. Ты ж ведаеш, Адэлька, якая яна нервовая.
— Хадзем, Адэлечка, — падлучылася я да ўгавораў спадарыні Гэлены. – Стрыжэнне неабходнае для твайго здароўя. Да таго ж твая воўначка патрэбная дзясяткам модных асоб. Яны чакаюць найхарашэйшых убораў і будуць так удзячныя табе! А я ўсім раскажу, што знаёмая з самай мужнай авечкай у свеце!
— І ў кнізе гэта напішаце?
— Абавязкова, — урачыста паабяцала я.
— Глядзіце ж! – Адэля на дрыжачых нагах адважна рушыла да дзвярэй. – Майце на ўвазе, я згаджаюся на гэты здзек толькі дзеля высокіх ідэй моды і гламуру, а не з таго, што гэтая ўмова прапісаная ў маім кантракце.
— Ну, вядома ж, Адэлю, — падтрымала я пакутніцу, — толькі дзеля высокіх ідэй!
Хлопец і дзяўчына, якія былі запрошаныя стрыгчы гадаванцаў фермы, сустрэлі Адэлю шчаслівымі выгукамі:
— Праходзь, Адэльку! Мы радыя вітаць цябе! Віншуем з перамогай на выставе. Мы – твае фанаты!
— Анягож… — бурчэла Адэля, уладкоўваючыся ў крэсле, — лёгка вам быць фанатамі... Гэта што? – тыцнула яна капытком у вялікае люстэрка.
— Гэта люстэрка, — пачаў тлумачыць хлопец. – Яно дзеля таго пастаўлена…
— Малады чалавек! – ледзяным голасам перапыніла яго авечка. – Няўжо вы думаеце, што мне будзе цікава назіраць за здзекам, у якім я мушу браць удзел?
— Але твой калега нічога не меў супраць.
— Вядома ж! Баранчык такі таўстаскуры. А я асоба далікатная! Прыбярыце, каб я яго не бачыла!
Люстэрка хуценька адсунулі і схавалі за шафу.
— Ну, пачнем? – стрыгалі ўзялі ў рукі нажніцы.
— Напачатку пакажыце мне свае дыпломы! — патрабавальным тонам заявіла авечачка.
Дзяўчына падала капрызлівай кліентцы дыпломы. Адэля доўга іх разглядала, а тады запыталася:
— Спадзяюся, дакументы не падробленыя?
— Адэля! Ты выдатна знаеш нас, мы ж не першы раз цябе стрыжэм! А дыпломы нашы правяраеш рэгулярна. Да таго ж мы штогод падвышаем сваю кваліфікацыю і нават даем майстр-клас стрыгалям-пачаткоўцам.
— До балабоніць, — Адэля млява махнула капытком. — Спадарыня Наталля, пастаўце музыку – штось класічнае — і сядайце вунь туды – Адэля тыцнула капытком на крэсла, — будзеце мяне маральнае падтрымліваць. А вы пачынайце ўжо. Толькі глядзіце, не параньце мяне!
І Вялікая Пакута пачалася. Скажу шчыра: не дзіўна, што, стрыжка выклікала такі пярэпалах сярод гадаванцаў. Я ўпершыню ў сваім жыцці назірала за гэтым. Відовішча не для нервовых! Стрыгалі працавалі зладжана і хутка. Пад іх нажніцамі Адэля на маіх вачах з пульхнага прыгожага мячыка пераўтваралася ў худзенькую, нават мізэрную істоту. А прадмет яе гонару – мяккая воўначка – падала на загадзя падрыхтаваную посцілку вялікімі роўнымі пластамі. Адэля сядзела, заплюшчыўшы вочы. І толькі раз-пораз злосна зіркала на стрыгалёў, калі яны ненаўмысна рабілі ёй балюча. Каб не сядзець склаўшы рукі, я ўзялася чытаць Адэлі вытрымкі з рукапісу, які захапіла з сабой (Адэля не раз паўтарала, што ад гэтага яе настрой неадменна паляпшаецца). Але гэта быў не той выпадак.
— Спадарыня Наталля! – праз сціснутыя зубы працэдзіла авечка. – Майце сумленне. Каб вы працавалі хутчэй, кніжка ўжо выйшла б! І я на ўсіх партрэтах была б непараўнальнай красуняй. А цяпер думай, ці паспее вырасці воўначка хоць бы да прэзентацыі.
Я замаўчала, не ведаючы, што яшчэ можна зрабіць для Адэлі. Але дзяўчына-стрыгаль мяне выручыла.
— Вы лепш пасуньцеся бліжэй да Адэлі і пагладзьце, як маленькае дзіця. Паверце, гэта вельмі дапамагае.
Я зрабіла так, як мне параілі і толькі дакранулася да абстрыжанага Адэлінага бачка, як тая завішчала:
— Не так, спадарыня Наталля! Мне козытна!
Давялося вучыцца гладзіць авечачку так, каб ёй не было козытна. Урэшце Адэля больш-менш супакоілася. А калі стрыжка скончылася, яна моўчкі ўстала і пайшла да парога. А за дзвярыма ўжо чакала сваёй чаргі збялелая Малімонка і пані Гэлена. Што там далей рабілася, я дакладна не бачыла, але пані Гэлена потым казала, што Малімонка папрасіла, каб люстэрка зноў выцягнулі з-за шафы і, гледзячы на сваё паблажэлае ад шчыравання нажніц адлюстраванне, ціха пускала слязу з вачэй.
А Адэля паплялася да свайго загончыка, раздражнёна падкідваючы ўсё, што траплялася на яе шляху. Яна прыпынілася перад дзвярыма ў гаспадароў пакой і гукнула:
— Годзе хавацца па кутках! Не з’ем я вас. Ідзіце хутчэй узважце маю воўначку! Ды глядзіце, каб ні кузлачка не збяёдавалі! І не забудзьцеся, што пані Гэлена абяцала мяне запрасіць на абмеркаванне вырабаў і мадэляў з маёй воўначкі!
Я са шкадаваннем глядзела на Адэльку. Яна плюхнулася ў крэсла і змрочна заявіла:
— Ну, спадарыня Наталля, афіцыйна заяўляю: пачаўся перыяд Вялікай Дэпрэсіі.
— Ну што ты, Адэлька, — пачала я, — давай лепш з’ямо па апельсінчыку. Я чытала, што ў перыяд дэпрэсіі трэба есці садавіну жоўтага, памаранцавага і чырвонага колеру – яны паляпшаюць самаадчуванне. Дый гаспадары пра вас дбаюць – набылі найлепшыя вітаміны для росту воўначкі. А яшчэ, каб табе не было зімна, я падару вось што, — я падхапіла сваю вялікую квяцістую хустку (дарэчы, з чыстай воўны), якой фарсіла ў гэтым сезоне, ратуючыся ад восеньскіх халадоў і захутала ў яе Адэлю. Кожная абнова імгненна ажыўляла авечачку. Яна адразу кінулася да люстэрка, агледзела сябе з усіх бакоў і ўжо больш бадзёра заявіла:
— Ну, што ж, у гэтым уборы хоць не сорамна калегам паказацца.
— Вядома, — падтрымала я яе. – Да таго ж хустку можна завязваць рознымі спосабамі. Гэтак у цябе штодня будзе новы ўбор.
— Спадарыня Наталля, — пачуўся гаспадынін голас, — падыдзіце, калі ласка.
Я запытальна глянула на Адэльку. Тая махнула капытком:
— Ідзіце сабе. Там, напэўна, Малімонцы зусім дрэнна. А я пакуль што займуся сваім новым уборам.
Малімонцы сапраўды было дрэнна. Стрыжэнне ўжо скончылася, а бедная козачка раз-пораз страчвала прытомнасць і ўся дрыжэла. Якімі толькі зёлкамі мы яе ні адпойвалі! Стрыгалі пайшлі, гаспадар зважыў і прыбраў воўначку і далучыўся да клопатаў пра Малімонку. Я расказала гаспадарам пра хустку, якую падарыла Адэльцы, і гаспадар заявіў:
— Выдатная ідэя! Я мігам памчуся ў краму і набуду хустку для Малімонкі. І што-небудзь нагледжу для Баранчыка. Яны будуць фарсіць адзін перад адным, можа, забудуцца на сваю дэпрэсію.
Пан Пастарнак хуценька з’ездзіў у краму і прывёз адтуль найаздобнейшую хустку, якую толькі знайшоў.
— А для Баранчыка, — гаспадар фермы толькі рукамі развёў, — нічога няма.
— Што ж рабіць? – задумалася пані Гэлена. – Хіба што звязаць для яго понча? Ці камізэльку?
На тым і развіталіся.
Вялікая Дэпрэсія цягнулася невыносна доўга – можа, з тыдзень. За гэты час Адэля ніводнага разу не патэлефанавала, каб па-сяброўску пагаманіць ці абмеркаваць малюнкі да кнігі, якія рабіла пані Забэля. Калі-нікалі (разоў дванаццаць) яна ўсё ж набірала мой нумар, але толькі для таго, каб папікнуць, што праца над кніжкай пасоўваецца вельмі марудна. А тады ўспомніла сваю ўлюбёную забаўку: дражніла гаспадара, напяваючы старадаўнюю прыпеўку (пан Пастарнак чамусьці заўсёды на яе крыўдзіўся):
Танцавала рыба з ракам,
А пятрушка з пастарнакам…
Свята на ферме «Каляроўка». Прыгода авечкі Адэлі (казка) + аўдыё
