Архив постов: Мая 2025

Сярод тых, хто ўзняўся на барацьбу з ворагам, абараняючы Радзіму, былі юныя пісьменнікі і паэты. Яны падтрымлівалі баявы дух салдат, не выпускалі алоўкі з рук нават у акопах і пад абстрэламі. Прыйшоў час успомніць іх імёны.

Васіль Быкаў

У жніўні 1942 года Быкава прызвалі на абавязковую ваенную службу. Ён трапіў у запасны полк пад Тацішчавам (Саратаўшчына), а з верасня 1942 па кастрычнік 1943-га займаўся ў Саратаўскім пяхотным вучылішчы.

Атрымаў званне малодшага лейтэнанта і быў накіраваны на фронт. Ваяваў да Перамогі. Быў двойчы цяжка паранены, перанёс сур’ёзную кантузію. А пасля бою пад Севярынкай (студзень 1944 г.) яго палічылі забітым і афіцыйнай «пахаронкай» паведамілі пра гэта бацькам.

100 год з дня нараджэння Васіля Быкава. Топ-10 цікавых фактаў з жыцця пісьменніка

Пасля службы Быкаў на доўгі час трывала асталяваўся ў Гродна, працаваў у абласной газеце «Гродзенская праўда». У 1960–1970-я гады былі апублікаваны яго творы пра ваенае ліхалецце, якія сталі сусветна вядомымі: аповесці «Трэцяя ракета», «Альпійская балада», «Мёртвым не балюча», «Сотнікаў», «Абеліск», «Дажыць да світання», «Пайсці і не вярнуцца».

Screenshot

Максім Танк

Kaлi ў 1941 гoдзe пaчaлacя Bялiкaя Aйчыннaя вaйнa, Maкciм Taнк aпынyўcя ў гopaдзe cвaйгo дзяцiнcтвa – Macквe. Ён пpaцaвaў y гaзeцe «Caвeцкaя Бeлapycь», пoтым – y гaзeцe «Paздaвiм фaшыcцкyю гaдзiнy».

Тaнкaўcкaя пaэзiя гэтaгa чacy cтaлa пpaцягaм мaтывaў ягo зaxoднeбeлapycкaй твopчacцi. Звapoт дa нязлoмныx ciл poднaй зямлi, пpaнiзлiвы бoль cтpaт yвacoбiлicя ў вepшax «Бeлapycь», «Poднaя мoвa», пaэмe «Янyк Cялiбa».

Пacля вaйны Maкciм Taнк жыў y Miнcкy, зaймaўcя гpaмaдcкaй i твopчaй пpaцaй, шмaт пicaў. 3a твopчыя дacягнeннi быў yшaнaвaны шмaтлiкiмi дзяpжaўнымi ўзнaгapoдaмi.

Максім Танк. Цікавыя факты з жыцця беларускага класіка

Іван Шамякін

Падчас Вялікай Айчыннай ваяваў на Карэльскім фронце, удзельнічаў у баях пад Мурманскам, у вызваленні Польшчы.

Вайну пачаў сяржантам, быў Камсамольскім важаком, а ў 1944 годзе стаў камісарам асобнага зенітна-артылерыйскага дывізёна, афіцэрам-палітработнікам.

Дэмабілізаваўся Іван Шамякін восенню 1945 года. Вярнуўся на Гомельшчыну і стаў працаваць настаўнікам літаратуры і мовы, вечарамі у калгасе праводзіў  семінар агітатараў.

Начамі ў паўразбуранай зямлянцы пры газавай лямпе пісаў апавяданні і аповесці пра мінулую вайну. Сярод іх «Помста», «У снежнай пустыні», партызанскі раман «Глыбокая плынь».

Іван Шамякін. Топ-8 цікавых фактаў з жыцця пісьменніка

Іван Мележ

У 1940 годзе яго прызвалі ў войска. Вялікую Айчынную вайну сустрэў у Карпатах, пры самай граніцы. Адступаючы, удзельнічаў у кровапралітных баях. Некалькі разоў трапляў у акружэнне. У снежні 1941 года быў паранены. Працаваў у газеце «Красноармейская правда» 51-й стралковай дывізіі.

Летам 1942 года Мележ ізноў цяжка паранены: асколак раздрабіў правае плячо. Доўгі час ён пісаў левай рукой: «Аловак не хацеў слухацца. Пісаць не правай рукой з непрывычкі аказалася задачай цяжкай. Але куды цяжэй было пераказваць паперы тыя пачуцці, якія не давалі спакою мне, юнаку, якому здавалася тады, што ўсё зведана, перажыта…».

Топ-10 цікавых фактаў з жыцця Івана Мележа

Мележ лячыўся ў шпіталях Растова, Есентукоў, Тбілісі. Пасля ён быў адпраўлены ў тыл, жыў і працаваў у горадзе Бугуруслане, што на паўднёвым Урале.

Падчас і пасля вайны напісаў творы «Мінскі напрамак», «У завіруху», «Гарачы жнівень», «Заўсёды наперадзе», «Блізкае і далёкае», «У гарах дажджы» і іншыя

Аркадзь Куляшоў

Baйнa зacтaлa Apкaдзя Kyляшoвa нa радзімай Xoцiмшчынe. Kaлi ён вяpнyўcя ў Miнcк, cям'i нe зacтaў. 24 чэpвeня 1941 гoдa пaэт пaкiнyў axoплeны пaжapaм гopaд.

«Як aд poднaй гaлiнкi дyбoвы лicтoк aдapвaны, рoдны Miнcк я пaкiнyў нямeцкaй бaмбёжкaю гнaны», – пicaў паэт пра cвoй aд'eзд y пaэмe «Cцяг бpыгaды».

Apкaдзя Kyляшoвa нaкipaвaлi ў вaeннa-пaлiтычнae вyчылiшчa пaд Hoўгapaдaм. 3 лiпeня 1941 гoдa ён пpaцaвaў y apмeйcкaй гaзeцe «3нaмя Coвeтoв». Bялiкaй пaпyляpнacцю кapыcтaлicя ягo вepшы i гyмapыcтычныя твopы на рускай мове пpa бaйцa Aлякceя Пятpoвa. Пpaцaвaў y Бeлapycкiм штaбe пapтызaнcкaгa pyxy.

У пacлявaeнныя гaды, пpaцyючы pэдaктapaм гaзeты «Лiтapaтypa i мacтaцтвa» i нa кiнacтyдыi «Бeлapycьфiльм», Apкaдзь Kyляшoў няcпыннa дэмaнcтpaвaў cвaю aддaнacць yлaдзe i яe iдэaлoгii. 3нaчнымi пaэтычнымi дacягнeннямi ў гэты чac cтaлi цыкл вepшaў «3 нoвaй кнiгi», пaэмы «Bapшaўcкi шляx» і «Xaмyцiyc».

Топ-13 фактаў з жыцця Аркадзя Куляшова

Творчасць пісьменнікаў і паэтаў, якія знаходзіліся на фронце, расказвае нам пра падзеі мінулага, вучыць не саромецца памятаць, любіць і шанаваць тое, што ў нас ёсць.

Мы павінны захаваць гэты скарб, пранесці яго праз прызму часу і перадаць нашчадкам. Каб ведалі, што вайна – гэта толькі боль, кроў і людскія страты, і каб ніколі не паўтарылі ўсё гэта зноў.

Чаму дзецям важна чытаць экалагічныя казкі? Гісторыя «зялёнага» жанру

Ведаеце, а Машынцы ў школе спадабалася. Праўда, у клас яна не трапіла. У будынак, на шыльдзе якога вялікімі літарамі было напісана «Аўташкола», заходзілі вадзіцелі, а машыны чакалі іх на вуліцы. Толік паставіў Машынку пад самым акном, таму яна ўсё добра чула і старанна запамінала правілы.

Некалькі тыдняў Машынка разам з Толікам вучыліся, потым здавалі іспыты і нарэшце атрымалі вадзіцельскае пасведчанне. А Машынцы яшчэ і нумар прысвоілі. Гэта было сапраўднае свята! Яны каталіся па вуліцах горада, сігналілі прахожым, падміргвалі ім фарамі, а самым прыгожым дзяўчатам Толік нават рукой махаў. А пасля яны падкацілі да невялічкай утульнай кавярні. Машынка ўжо ведала, што людзям падсілкоўвацца трэба куды часцей, чым машынам. Нават такім маладым і зухаватым, як яе вадзіцель.

Пакуль Толік перакусваў торцікам з гарбатай, побач з Машынкай  прыпаркаваўся гарадскі аўтобус, што таксама прывёз вадзіцеля паабедаць. Аўтобус быў у цудоўным настроі і весела ўсміхаўся. Было відаць, што яму хочацца з кім-небудзь пагаманіць.

— Ведаеш, малеча, я ж не першы год па сваім маршруце катаюся. Шмат чаго пабачыў, шмат каго перавазіў, але сённяшні выпадак асаблівы…

Вось што ён расказаў:

— Еду сёння  на вакзал. Ужо не першы рэйс зрабіў, народу паменела. На прыпынку  каля дзіцячай паліклінікі зайшло ўсяго чалавекі тры-чатыры. А за імі, толькі ўяві сабе, верабей уляцеў. Я стаю, дзвярэй не зачыняю. Можа, думаю, выпадкова трапіў. А той агледзеўся, да карты падляцеў. Што ён  на той карце зразумеў, не ведаю, але так задаволена ціўкнуў, што адразу стала ясна: гэта тое, што яму патрэбна. Паехалі мы. Я ў люстэрка задняга бачання паглядаю. Пасажыры мае пасміхаюцца, за вераб’ём цікуюць. А ён усім выглядам сваім нібы даводзіць: “Я нікога не чапаю, і вы мяне не чапайце”. Праехаў два прыпынкі, а пасля спакойненька так — пырх да дзвярэй. Дык ці паверыш? З салона  нават не вылецеў, а выйшаў. Як быццам катацца на аўтобусе для яго — справа звыклая. Такі ўжо гультай трапіўся, што паленаваўся два прыпынкі праляцець. Атрымліваецца, што я сёння вераб’я “зайцам” вёз. Вось пацеха! Ну, але лавіць “зайцоў” — гэта ўжо  не мая справа.

Машынцы было цікава слухаць пра гэта незвычайнае здарэнне. А яшчэ хацелася даведацца, ці праўда, што зайцы таксама на аўтобусах раз’язджаюць. А навошта іх лавіць? І хто гэта робіць?

Але спытацца пра ўсё гэта яна не паспела, бо  з кавярні выйшаў Толік разам з вадзіцелем аўтобуса. Яны  аб нечым весела гаманілі. Магчыма, Толік таксама пачуў гісторыю пра смелага вераб’я. Яны развіталіся, і аўтобус паехаў па сваіх справах.

А  Толік паклаў на сядзенне  Машынкі  пакуначак  і сказаў:

— Вось і для цябе пачастунак.

Ах, што гэта была за смаката — найлепшае машыннае масла! Самыя цудоўныя ласункі ў свеце — бензін і масла. Для машын, канечне ж.

Цікавае даручэнне

 У тую памятную раніцу Машынцы з Толікам даверылі першае адказнае даручэнне. Трэба было адвезці ў дзіцячы садок цацкі. Машынка са здзіўленнем назірала, як грузчыкі выносілі са склада лялек, сабачак, мядзведзікаў, мячыкі, розныя прыгожыя скрыначкі. А яшчэ — машынкі. Вялікія і маленькія, грузавыя і легкавушачкі, інерцыйныя і на пульце кіравання. Ёй было незразумела: каму патрэбныя чалавечкі, зробленыя з пластмасы, набітыя ватай звяры і машынкі, на якіх хіба толькі камарыка пракаціць можна?

Калі Машынка прытармазіла каля дзіцячага садка, дзеці якраз гулялі на вуліцы. З якой радасцю яны кінуліся да новых цацак! Смех, піск! Дзяўчаткі адразу ж паразбіралі лялек і тут жа пачалі іх выхоўваць: “Не бегай. Не крычы. Слухайся старэйшых.”А хлопчыкаў больш зацікавілі канструктары і машыны. Ім знайшліся важныя справы: падвозіць пясок у пясочніцу, капаць кар’еры, перавозіць пасажыраў. Дарэчы, пасажырамі сталі тыя самыя сабачкі і мядзведзікі, якіх таксама прывезла Машынка.

Вось дык справа… Аказваецца, машыны — гэта не проста вельмі патрэбныя людзям істоты. З імі яшчэ і гуляць можна! Ад такога адкрыцця ў Машынкі аж дыханне перахапіла. І так адчайна захацелася цацачную машынку! Каб можна было зачапіць яе на вяровачку, як вунь у таго кірпатага хлопчыка, і гуляць па горадзе.

Праколатая шына

Усю зваротную дарогу  Машынка марыла пра сваю ўласную цацку і, напэўна, была недастаткова ўважлівай. Вось і трапіўся ёй пад колца цвік. Бах! — стрэліла шына, і Машынка закульгала на правае пярэдняе кола. Ёй было так балюча, што ехаць далей не хапіла сіл, і яна спынілася проста на дарозе. Паветра вырывалася з шыны з такім свістам, што Толік адразу зразумеў, у чым справа. На шчасце Машынкі, запасное кола для кожнай прадугледжана і абавязковае. Хлопец даволі хутка замяніў пашкоджанае. А прабітае паклаў у багажнік — адрамантаваць.

Сеўшы за руль, Толік разважліва сказаў:

— Вось табе і  прыгода. Як гэта я той цвік не заўважыў?

Прыехалі ў гараж. Хоць там і было цемнавата, Мама адразу заўважыла збянтэжанасць малой. Выслухаўшы яе гісторыю, занепакоена сказала:

— Што ж, цяпер ты дакладна ведаеш: ніякія мары, думкі, трывогі не павінны перашкаджаць у час руху. Ты ж у адказе не толькі за сябе і свайго вадзіцеля, але і за ўсіх, хто знаходзіцца на дарозе.

— Але ж навошта там цвікі раскідваць? А яшчэ я бачыла разбітую бутэльку…

— Людзі розныя ёсць. На жаль, не кожны думае пра вынікі сваіх дзеянняў. І таму лепш не лавіць варон.

— Мамачка, я ж іх не лавіла, — запярэчыла Машынка. — Яны ў небе лётаюць, як жа я магла…

— Ха-ха-ха, — засмяяўся, пад’ехаўшы, Тата. — Каб лавіць варон, не- абавязкова ўмець лётаць. Так кажуць пра тых, хто засяроджаны толькі на сваіх думках і не заўважае нічога навокал.

Машынка на ўсё жыццё запомніла гэты важны ўрок: на дарозе трэба быць пільнай.

Прыгоды маленькай Машынкі. Частка першая + аўдыё

Згодна з традыцыйнымі народнымі вераваннямі, нашы продкі верылі, што цяжарная жанчына знаходзіцца ў памежным стане – паміж жыццём і смерцю, гэтым і тым светам, што такая жанчына нясе небяспеку як для асобнага чалавека, так і для ўсёй грамады.

Таму да цяжарнай жанчыны ўсе навакольныя людзі ставіліся з апаскай. Лічылі, што яна, апроч сваёй душы, насіла яшчэ і душу ненароджанага дзіцяці. І невядома, што гэтая душа здольная была ўчыніць людзям…

Ні хроснай, ні дружкай…

Разам з тым, цяжарная жанчына і сама заставалася безабароннай перад усялякімі забабонамі і сурокамі. Каб не нашкодзілі цяжарнай, яе з першых дзён намагаліся схаваць ад чужых вачэй. Відаць таму ў гэты перыяд цяжарнай жанчыне не прапаноўвалі быць кумой, бо, калі яна стане хроснай, яе будучы дзіцёнак ці хрэснік не выжывуць. Таксама такой жанчыне забаранялася быць сваццяй або дружкай на вяселлі.

Тым не менш, паводле іншых забабонаў, заўсёды стараліся выконваць усе жаданні будучай парадзіхі. Паводле павер’яў, чалавек, які адмовіць у якой-небудзь просьбе цяжарнай жанчыне, страціць грошы, яго напаткае няўдача. Верылі, калі цяжарная жанчына прыйдзе чаго-небудзь пазычыць, а там таго няма, то трэба за ёй услед кінуць кавалачак хлеба. А калі нічога не даць, то ў той хаце мышы згрызуць каштоўныя рэчы. Самой жа цяжарнай нельга было нічога пазычаць, бо тады дзіця будзе жыць у беднасці.

Дазнацца пра пол дзіцяці без УГД

 На Палессі лічылі, калі над чыёй-небудзь хатай лётае і крычыць сава, там зацяжарыла жанчына. Цяжарнай сніліся і прарочыя сны. Калі яшчэ няма пэўных прыкметаў цяжарнасці, а між тым яна ўжо распачалася, жанчына бачыць у сне ракаў, дробных звяроў, птушак і асабліва голых, сляпых шчанюкоў, кацянятаў, мышанятаў ды інш. Віскат котак і асабліва валтузня іх каля сцяны, дзе спіць маладая жанчына, прадказваюць, што яна “панясла”. Таксама, калі жанчына бачыць ува сне вераб’я ці жаваранка – верлі, што яна неўзабаве зацяжарыць.

Прадказанні наконт пола будучага дзіцёнка былі звязаны з уяўленнем: падобнае выклікае падобнае. Лічылі, калі на свята ў хату, дзе знаходзілася цяжарная, першым зойдзе мужчына, то ў яе народзіцца сын, калі жанчына – дачка. Калі цяжарная бачыла ўва сне, што ловіць пеўня ці ката, чакалі нараджэння хлопчыка, калі курыцу або котку – дзяўчынкі. Пры першым варушэнні плода ў правым баку прадказвалі нараджэнне хлопчыка, калі ў левым – дзяўчынкі. Чысты твар цяжарнай, яе яркія і чырвоныя шчокі, пукаты жывот сведчылі пра нараджэнне хлопчыка. Твар у плямах, бледны, а жывот пляскаты – дзяўчынкі. Калі ў цяжарнай былі вяснушкі, то мелі пэўнасць – будзе дзевачка, а калі на твары нічога не змянілася – хлопчык.

Калі хацелі даведацца, хто народзіцца, то раптам казалі цяжарнай: “Чаму рукі брудныя?” Тая спалохана выпроствала перад сабой рукі: калі далонямі ўгору, то гэта прадказвала нараджэнне дзяўчынкі, а калі долу – то хлопчыка. Калі хацелі, каб нарадзілася дзяўчынка, пад падушку жанчыне клалі грэбень, а калі хлопца – то сякеру. Калі цяжарнай прысніцца або шчупак, або певень ці бусел, то ў яе народзіцца сын.

Тым не менш, цяжарнай трэба было асцерагацца, каб выпадкова не апрануць адзежу і бялізну навыварат, каб не ўскласці на сябе мужчынскае адзенне. Гэта, згодна з народнымі вераваннямі, магло выклікаць двуполасць дзіцяці. Каб дзіцё не стала калекам і ў яго не было няпарных частак цела, цяжарнай раілі на ўсялякія ўрачыстасці, асабліва на вяселлі, надзяваць па магчымасці парную колькасць усялякай вопраткі. Напрыклад, дзве кашулі, дзве спадніцы, два паясы, дзве хусткі…

Для таго, каб скура ў дзіцёнка была белай, як малако, цяжарнай раілі піць шмат малака. А для румянасці твару будучага дзіцяці цяжарная павінна была есці чырвоныя ягады – журавіны або суніцы.

Не пляваць, не працаваць ды іншыя табу для цяжарнай

Паводле меркавання беларусаў мінулага, задоўга да родаў цяжарная жанчына павінна была шмат чаго асцерагацца ў жыцці. Калі такія жанчыны ішлі на рэчку паласкаць бялізну, то забаранялася круціць яе ў вадзе, у адваротным выпадку дзіцёнак народзіцца непаўнавартасным або ў яго закруціцца пупавіна. Апроч таго, шырока былі распаўсюджаны забароны цяжарным пераступаць вяроўкі, ніткі, вязкі лёну і каноплі. Лічылі, што ў дзіцяці з-за гэтага ў матчыным чэраве будзе “сцінацца дух”, а пры нараджэнні яно можа задушыцца ці на шыйцы застанецца шнар, нібы ад парэзу. Цяжарнай жанчыне нельга было ў святы секчы нічога сякерай, бо ў дзіцяці губа будзе рассечаная, асабліва, калі секчы на парозе.

Таксама цяжарнай нельга было прыглядацца да кульгавых, сляпых, сухарукіх і наогул калек, а таксама на карузлікаў і веліканаў, як сярод людзей, гэтак і сярод жывёл. Калі тое ці іншае зрабіла на яе моцнае ўражанне, дзіця магло нарадзіцца і на ўсё жыццё застацца з тымі самымі заганамі. Цяжарная не павінна была перадражніваць картавага, заікі, нямога, гугнявага і шапялявага, і нават жывёл, імітуючы сабачы брэх, муркатанне коткі, мыканне каровы ды інш. Лічылі, што дзіця тады займее ў голасе такія ж дэфекты, з якіх кпіла маці. Тое самае тычылася і пераймання рухаў – кульгаць, віхляцца, прыжмурвацца, крывіць вусны, горбіцца ды інш.

Забаранялася хадзіць на пахаванне, бо казалі, што дзіця будзе шмат хварэць. Калі ж цяжарнай даводзілася гэта рабіць, яна, каб не сталася благога, прывязвала да пояса чырвоную стужку ці павязвала галаву чырвонай хусткаю. Калі цяжарная жанчына бачыла агонь або пажар, нельга было дакранацца да цела або твару. Лічылі, што там, дзе яна дакранаецца, у дзіцёнка будзе радзімая пляма. Нельга садзіцца на камень – плод скамянее; стаяць на парозе – будуць цяжкія роды; пераступаць вострыя прадметы – выкідыш; станавіцца на што крывое, на палку ці дугу – тады немаўля можа нарадзіцца гарбатым або быць з адной карацейшай нагой.

Нельга цяжарнай і яе мужу працаваць у святы – дзіця будзе хварэць. Калі набіраеш ваду ў калодзежы, нельга было адліваць яе назад у калодзеж – будуць слінкі ў дзіцёнка цячы, і з носу пацячэ таксама.

Цяжарным забаранялі біць хатнюю жывёлу, бо тады дзіця вырасце забойцам. Таксама нельга было глядзець, як забіваюць жывёл – у дзіцяці надарыцца “радзімчык”. Калі цяжарная ўбачыць памерлую і ўжо засмярдзелую жывёлу, то нельга было пляваць, бо ў дзіцяці будзе смярдзець з рота. Разам з тым, будучая парадзіха не павінна была лашчыць котак і сабак, бо дзіця будзе нямым ці доўга не зможа гаварыць.

Цяжарнай нельга было ляжаць так, каб на яе свяціла святло месяца, інакш дзіця народзіцца лунацікам. Цяжарнай кабеце не можна было есці таго блінца, які прыгарэў на патэльні, бо інакш народзіцца дзіця з прырослым языком. Увогуле цяжарнай забаранялася есці з чыгунка ці патэльні, бо тады дзіця можа народзіцца з чорным тварам. Цяжарнай нельга было падоўгу глядзець у люстэрка або ў ваду— дзіцёнак народзіцца касавокім; стрыгчы валасы, бо розум у малога будзе кароткі.

Лічылі, што дзіця не будзе баяцца сурокаў, калі цяжарная заўжды носіць фартух.

Каб не справакаваць цяжкія роды, не дазвалялася ані зашываць на сабе адзежы і бялізны, ані прышываць на сабе гузік. Падобная забарона тычылася нават усіх сямейнікаў. А каб жыццё будучага дзіцяці было доўгім, цяжарныя заўсёды насілі доўгія спадніцы.

Няўжыўчывы характар цяжарнай, яе схільнасць да лаянкі могуць выклікаць у будучым разнастайныя хваробы дзіцяці: бяссонніцу, заіканне, калецтва і нават смерць. Нават муж цяжарнай павінен быў асцерагацца, каб не сказаць дурнога слова ў ліхі час.

А каб не было дзяцей…

Часам здаралася, што жанчына хацела застацца бяздзетнай, то тады, ідучы пад вянец, яна пад пахай трымала замок, або брала з сабой змяіную скуру ці крыло кажана. На Падзвінні, калі нявеста планавала часовае бясплоддзе, у час вянчання за пояс падкладвала столькі пальцаў колькі гадоў хацела застацца бяздзетнай. Калі маладая жанчына тройчы прасуне праз галаву зверху на ніз толькі што зняты з каня хамут, то на працягу года не зацяжарыць.

Жанчына, якая ўжо мела дзяцей і больш не хацела нараджаць, адразу пасля родаў прасіла бабку-павітуху пераслаць пасцель на другі бок. Па другому спосабу жанчына ў лазні ліла на печ-каменку ваду, у якой мыла кашулю “пасля кровей”. Гэта лічылі абразай вогненнай стыхіі, і тая карала бясплоднасцю.

Адносіны да цяжарных жанчын у старажытнай Беларусі. Традыцыі і абрады