Лясы – гэтыя загадкавыя і велічавыя мясціны хаваюць у сабе не толькі прыгажосць і спакой, але і небяспеку, якая можа чакаць непадрыхтаваных наведвальнікаў.
Кожны год тысячы людзей па ўсім свеце сутыкаюцца з сітуацыяй, калі яны губляюць арыентацыю ў густых зарасніках, старых дрэвах і заблытаных сцяжынках лесу. Для дапамогі службам унутранных спраў ў пошуках без вестак зніклых людзей у чэрвені 2012 года быў створаны пошукава-выратавальны атрад «Анёл». Ён першы ў Рэспубліцы Беларусь добраахвотны рух па аказанні дапамогі ў пошуку людзей.. Пра сітуацыю ў наш час, пра абсталяванне і абучэнне «анёлаў» расказаў кіраўік атрада Сяргей Коўган.
– Сяргей, раскажыце, у які перыяд года і якая катэгорыя людзей часцей за ўсё губляюцца ў лясах?
– Звароты паступаюць цэлы год. Зімой, вясной і восенню. Проста змяняецца фармат: восень і вясна, тут больш можна казаць пра псіхічнае здароўе, гэта людзі з дэменцыяй, абвастрэннем захворванняў хранічнага спектру. Зімой могуць шукаць дзяцей, якія выйшлі на лёд, рыбакоў. Самая цяжкая пара – лета. Самым актыўным пошукавым часам з’яўляецца сезон грыбоў і ягад. Фактычна гэта пачатак лета, калі ў лес пайшлі першыя грыбнікі. Колькасць зваротаў у гэты перыяд істотна павялічваецца і так да позняй восені.
У большасці сваёй, 80-90%, падчас збору ягад і грыбоў губляюцца пенсіянеры, людзі сталага ўзросту, якія ідуць у лес і не могуць самастойна знайсці дарогу дамоў. Часцей за ўсё гэта бывае на ўвазе пагаршэння фізічнага здароўя, дэзарыентацыя.
– А як фарміруюцца пошукавыя групы і якія ролі звычайна размяркоўваюцца сярод удзельнікаў?
– У нас ёсць спецыялісты, якія праходзяць навучанне. Іх задача па прыбыцці на месца пошукаў – арганізаваць працу і максімальна эфектыўна правесці пошукавае мерапрыемства, задзейнічаць мясцовых жыхароў і сваякоў без вестак зніклага, калі яны гатовыя аказаць дапамогу. Нашы падрыхтаваныя хлопцы бяруць на сябе адпаведную адказнасць за ход правядзення пошукава-выратавальных мерапрыемстваў: праводзяць інструктаж па тэхніцы бяспекі, распавядаюць план дзеянняў у канкрэтнай сітуацыі, якімі алгарытмамі трэба карыстацца, выдаюць абсталяванне.
Заўсёды ў атрадзе ёсць каардынатар пошукаў, які сочыць за парадкам. Ёсць старэйшая група – падрыхтаваныя спецыялісты, задача якіх заключаецца ў тым, каб вадзіць па лесе валанцёраў, тлумачыць тое, што яны павінны рабіць, кантраляваць іх працу.
– Як навучаны і падрыхтаваны вашы ратавальнікі і валанцёры для працы ў лясных умовах?
– У нас ёсць заняткі па першай даўрачэбнай дапамозе, па радыёсувязі, навігацыі, картаграфіі. Любы жадаючы можа іх наведаць. Людзі атрымліваюць спецыяльную адукацыю, рыхтуюцца да ўдзелу ў пошукава-выратавальных аперацыях. Яны абавязкова павінны быць гатовыя як маральна, так і фізічна.
– Якія тэхналогіі выкарыстоўваюцца для пошуку людзей у лесе? Ці ёсць спецыялізаванае абсталяванне?
– Абавязкова ёсць! Па-першае, гэта спецыяльная адзенне, якоя выкарыстоўваецца ў любое надвор'е: камбінезон, касцюмы вадалазныя, вейдерсы, дажджавікі. Калі браць тэхнічнае абсталяванне, то гэта сігналізацыйнае абсталяванне, аўдыёсувязь, пошукава-выратавальныя ліхтары, пражэктары. Усё гэта дазваляе весці пошукі і ў кругласутачным рэжыме, не спыняючыся. Паветранае абсталяванне таксама маецца. Аднак, калі ветрана, беспілотная авіяцыя не можа быць выкарыстана, ёсць абмежаванні па тэхнічных параметрах працы гэтых прыбораў. Шмат нюансаў. Але абсталяванне ёсць і яно актыўна дапамагае ў пошуках без вестак зніклых.
– Разважаючы пра надвор’е, як яно замінае пошукам?
– Для пошукава-выратавальнага падраздзялення ўмовы надвор'я не з'яўляюцца перашкодай. Мы падрыхтаваныя да таго, каб у любых умовах, у любы час сутак шукаць. Выкарыстанне спецыялізаванай тэхнікі і адзення – ўсё робіцца для таго, каб пошукава-выратавальныя мерапрыемствы не спыняліся. Паўтаруся, мы гатовыя да любой непагадзі: мароз, дождж, дзень ці ноч — для пошукавікаў гэта не мае значэння.
– Да чаго трэба быць гатовым пры пошуку людзей і пры іх выяўленні?
– Мы заўсёды папярэджваем валанцёраў, што пошукі могуць скончыцца трагічна – можам знайсці чалавека, які загінуў. Але калі сваякі, сябры, знаёмыя, суседзі хочуць аказваць дапамогу ў пошуках, мы не забараняем, але яны павінны быць да гэтага падрыхтаваныя. Пошукавя мерапрыемствы – вельмі цяжкая псіхалагічная і эмацыянальная сітуацыя.
У нас ёсць псіхалагічная дапамога для валанцёраў або сваякоў, калі яны бачуць неспрыяльныя рэчы, якія могуць парушыць іх псіхічнае здароўе, нансеці яму псіхалагічную траўму. Ёсць псіхолаг, ён дапамагае крышку разгрузіцца
– Якая інфармацыя абавязковая для перадачы вашай арганізацыі, калі хтосьці згубіўся ў лесе?
– Для пачатку павінна быць пададзена заява ў праваахоўныя органы, што чалавек без вестак прапаў. Напісанне заявы дае статус невядомага знікнення і магчымасць далучыцца нам для аказання дапамогі. У выглядзе таго, што ёсць закон «Аб абароне персанальных дадзеных», які рэгламентуе і абараняе распаўсюджванне гэтай інфармацыі: прозвішча, імя, дата нараджэння, месца жыхарства, мы не можам пачаць пошукі раней, чым паступіць заява аб невядомым знікненні.
Людзі думаюць, што трэба чакаць трое сутак, каб звярнуцца з заявай у міліцыю, а да гэтага звяртацца нікуды нельга. Гэта не зусім так. Чым хутчэй чалавек звернецца ў праваахоўныя органы, а пасля да нас, тым больш варыянтаў на станоўчы зыход з найменшымі выдаткамі. Не трэба зацягваць.
– Наколькі важна супрацоўніцтва з іншымі службамі і арганізацыямі пры правядзенні пошукава-выратавальных аперацый у лясах?
– Пошукам зніклых без вестак займаецца МУС, а МНС аказвае дапамогу ў пошуку на мясцовасці. Валанцёры ў дадзенай іерархіі садзейнічаюць вышэйпаказаным органам. Мы цесна ўзаемадзейнічаем і супрацоўнічаем, таму што робім адну справу. І калі б мы былі не разам, то пошукі не былі б такімі эфектыўнымі. Збор інфармацыі, які ажыццяўляюць унутраныя органы, — вельмі важны ў аналізе сітуацыі.
Што шукаць у лесе? 15 відаў грыбоў, якія можна есці людзям
– У чым прынцыповая розніца паміж пошукамі людзей у невялікім лесе і, напрыклад, у Белавежскай пушчы?
– Чыста тэхнічна розніца ёсць, але нам жа не даводзіцца выбіраць лясны масіў для пошукаў чалавека. Ёсць розніца ў спецыфіцы правядзення пошукавых мерапрыемстваў: калі ідзе барацьба за жыццё чалавека — адны алгарытмы пошуку, калі мы шукаем патэнцыйна мёртвага чалавека або ведаем, што ён ужо загінуў — больш цяжкая спецыфіка пошукавых мерапрыемстваў.
– Людзі якіх прафесій часцей за ўсё дапамагаюць у валанцёрскай дзейнасці?
– Любы чалавек можа стаць валанцёрам пошукава-выратавальнага атрада «Анёл». Але ёсць выключэнні – моладзь да 18 гадоў. На лясныя пошукі непаўналетніх мы не бяром па тэхніцы бяспекі, але яны ўсё роўна могуць аказваць нам дапамогу, калі ў іх ёсць жаданне. Хлопцы і дзяўчаты распаўсюджваюць інфармацыю ў сацыяльных сетках, займаюцца абклейваннем арыенціровак, іх друкам.
Чым больш людзей зразумее важнасць азнаямлення з правіламі паходу ў лясны масіў, тым менш будзе здарацца няшчасных выпадкаў і выпадкаў са знікненнем людзей без вестак. І памятайце, што гэта ўсё – не пустыя словы, а тое, што можа выратаваць вам ці вашым блізкім жыццё.
