Архив постов: Верасня 2023

Сёлета 29 верасня беларусы адзначаюць 200-годдзе з дня нараджэння знакамітага беларускага паэта Уладзіслава Сыракомлі.

Уладзіслаў Сыракомля – гэта псеўданім паэта, узяты ад радавога герба «Сыракомля». Яго сапраўднае прозвішча — Кандратовіч. Нарадзіўся ён 29 верасня 1823 года ў фальварку Смольгаў Бабруйскага павета Мінскай губерні і быў названы па каталіцкіх традыцыях трыма імёнамі – Людвік Францішак Уладзіслаў.

Продкі паэта належалі да старажытнай беларускай шляхты.

Тут, у фальварку Яскавічы, Кандратовіч правёў дзіцячыя гады, блізка датыкаючыся з вясковым людам, з дробнай шляхтай, мала адрознай ад сялянства. Вучыўся ў нясвіжскай школе дамініканаў, пра якую ў сваёй вядомай паэме «Радавіты шляхціч Ян Дэмбарог» успамінае з цёплым пачуццём. Калі яна была зачынена, Кандратовіч перайшоў у 1835 г. у наваградскую свецкую школу.

Вярнуўшыся да бацькоў, ён актыўна працаваў над сваёй адукацыяй, вывучаў мовы, перакладаў з французскай. У 1841 годзе ён атрымаў месца ўпраўляючага маёнткамі князя Вітгенштэйна і перасяліўся ў Нясвіж. Пачаў пісаць рана, яшчэ пятнаццацігадовым юнаком.

З 1841 года абвянчаўшыся з Паўлінай Мітрашэўскай, Кандратовіч жыў у Залуччы, пазней – у арандаваным ім фальварку Барэйкаўшчызне, каля Вільні, дзе і былі напісаны ўсе яго знакамітыя творы.

Ягоны літаратурны дэбют адбыўся ў 1844 годзе, калі ў віленскім часопісе «Атэнеум» быў надрукаваны яго верш на польскай мове «Паштальён».

Менавіта ён, перакладзены пазней на рускую мову Леанідам Трэфолевым, стала папулярнай рускай народнай песняй «Ямшчык».

Тут ён задумаў свае нарысы «Падарожжы па некалі маіх ваколіцах», у якіх падрабязна апісаны Нясвіж, Стоўбцы, Койданава (цяпер Дзяржынск) і многія іншыя родныя паэту мясціны Беларусі. Аўтар расказвае пра выдавецкую дзейнасць Сымона Буднага, пра пастаноўку ў нясвіжскім радзівілаўскім тэатры твораў Мальера, пра філосафа Саламона Маймана, які быў знаёмы з Кантам, Гётэ, Мендэльсонам, пра жыццё Мінскай губерні і самога горада Мінска, дзе ў яго было шмат сяброў.

Таленавіты паэт быў схільны да дэмакратыі. У сваіх творах ён актыўна адгукаўся на праявы ў жыцці, у тым ліку палітычныя. За сваю дзейнасць Сыракомля знаходзіўся пад негалосным наглядам уладаў.

Рэалізуючы свае патрыятычныя пачуцці ў шматграннай працы, паэт імкнуўся як мага паўней раскрыць вобраз роднага краю і паказаць яго свету. Вось чаму да яго апрацовак беларускіх народных песняў, запазычванняў матываў і сюжэтаў з вуснай паэзіі, мастацкіх інтэрпрэтацый паходжання народных выслоўяў у паэмах, гутарках і вершах дадалося яшчэ і «Кароткае даследаванне мовы і характару паэзіі русінаў Мінскай правінцыі».

Гэтая работа абагульняла асабісты вопыт паэта ў спасціжэнні духоўнага жыцця беларускага народа.

Сваю ўвагу ён засяродзіў на рэгіянальных асаблівасцях, якія выявіліся як у мове жыхароў ваколіц Барысава, Наваградка, Мінска, Слуцка, Пінска, так і ў вуснапаэтычнай творчасці.

Нажаль, жыццё таленавітага паэта апынулася кароткім. У 38 гадоў 15 верасня 1862 года ён памёр ад туберкулёзу.

На пахаванне паэта ў Вільні сабраліся па розных звестках ад 6 да 20 тысяч чалавек. Сыракомля пахаваны на могілках Роса ў Вільні.

Янка Купала пасля напісаў:

— Будеш жыць! Будуць вякі ісці за вякамі, —

Не забудуцца дум тваіх слова,

Як і слоў беларускіх, жывучы паміж намі,

Не забыўся ты, лірнік вясковы.

На двухпавярховым доме, у якім памёр паэт, над варотамі ў 1897 годзе (па іншых звестках у пачатку XX стагоддзя) умуравана мемарыяльная табліца на польскай мове: «Tu zakonczył żywot Władysław Syrokomla 3/15 września 1862 r.». Дом, у якім памёр Сыракомля, уключаны ў Рэгістр культурных каштоўнасцяў Літоўскай Рэспублікі.

https://bel.24health.by/belaruskamounyya-knigi-zdolnyya-pavyalichyc-slounikavy-zapas-pa-versii-aleny-masla/

Бульбяная бабка — смачная і сытная страва, якая ўяўляе сабой не што іншае, як бульбяную запяканку з цёртай бульбы.

Традыцыйная беларуская бульбяная бабка ці баба, як яе яшчэ называлі, раней часта гатавалася гаспадынямі ў печы ў гліняным посудзе. Да цёртай бульбы дадавалі вялікую колькасць засмажкі з мяса і сала, цыбулю, яйкі, хатнюю смятану, грыбы. Улетку гэта былі свежыя грыбы, а ўзімку — сушаныя. Для гушчыні дадавалі крупы або муку.

Сёння можна знайсці вялікую колькасць рэцэптаў бульбяной бабкі. Калі раней яе гатавалі ў печы, то сёння часцей за ўсё гатуюць у духоўцы.

Многія прадукты ў рэцэпце можна замяніць на тыя, якія падабаюцца вам

 Інгрэдыенты

• Свежая бульба — 1 кг.
• Цыбуля — 1 шт. ці 2 маленькіх
• Бекон, грудзінка альбо сала —200 - 300 гр.
• Яйкі — 2 шт.
• Мука пшанічная — 2-3 ст.л.
• Смятана — 2-3 ст.л.
• Перац молаты і соль — па смаку
• Раслінны алей

 Спосаб прыгатавання

Бекон ці свежую грудзінку нарэжце дробнымі кубікамі.

Выкладваем на патэльню здробненую грудзінку і абсмажваем яе да залацістага колеру.

З цыбуліны здымаем лупіну. Наразаем яе таксама невялікімі кубікамі.

Дадаем да бекону падсмажыцца, пакуль цыбуля не стане празрыстай.

Выкладваем бекон з цыбуляй на талерку і даем астыць.

Чысцім бульбу. Пасля трэба надзерці яе на тарку. Можна надзерці на дробнай або буйной. Аўтар выкарыстоўвала буйную, але на дробнай бабка атрымаецца мякчэйшай. Таксама можна надзерці на буйнай, а пасля здрабніць блэндарам. Тут ужо як вам падабаецца.

У міску з бульбай дадаем цыбулю, грудзінку, спецыі — соль, перац. Змешваем лыжкай ці лапаткай.

Дадаем 2 яйкі, размешваем.

Каб бабка не развальвалася падчас выпечкі, дадаем 2-3 ст.л. пшанічнай мукі. Змешваем.

Бярэм форму шкляную, у ёй лепш запячэцца бульба, змазваем яе раслінным алеем.

Кладзём туды нашу масу і раўнуем зверху лыжкай. Духоўку разаграваем да 180 градусаў, запякаем нашу бабку пракладна 50-60 хвілін.

Глядзім каб зверху утварылася румяная скарыначка. Гатова!

Падаем, вядома ж, са смятанай.

Смачна есці!

📌 Гатуйце самі - гатуйце з намі!

Гэты смак вы запомніце назаўсёды. Гатуем беларускія пызы

Як прыгатаваць бульбяныя пончыкі? Пакрокавы рэцэпт

Бульбяныя бліны з часнаком і сырам. Пакрокавы рэцэпт

Свята авангарда — так можна назваць апошнюю выстаўку мастака, прадстаўніка другой хвалі беларускага авангарду Уладзіміра Акулава, які жыццё прысвяціў мастацтву, яго праслаўленню. Мастацкі праект прадстаўлены ў галерэі «ART-фабрыка»

Уладзімір Акулаў шмат гадоў застаецца загадкавай асобай: творцу зрэдку асабіста можна ўбачыць на публіцы, практычна ніколі самастоёна ён не прэзентуе выстаўкі, шмат працуе і жадае пазбегнуць вялікай увагі да сябе як чалавека. Гэтым разам праект прэзентаваў сябар, прыхільнік творчасці і, як кажуць, мэнэджар Уладзіміра Іванавіча Яўген Ксеневіч, які больш за трыццаць год займаецца вывучэннем і папулярызацыяй творчасці авангардыста.

— Я шчаслівы, што час Акулава прыйшоў. — адзначае Яўген Ксеневіч. — Праз творчасць аўтара, безумоўна, можна прасачыць яго стаўленне да мастацтва і  жыцця. Мастацтва і ўласнае жыццё Акулаў не падзяляе, і ўсё яго існаванне змяшчаецца ў творчасці. Нейкага іншага жыцця, у тым ліку бытавога, сямейнага, за межамі мастацтва, у яго проста няма. Легендарнасць Уладзіміра Акулава выяўляецца ў мастацкай моцы таго, што ён напісаў. Яго творы маляўнічыя, пераканаўчыя, абсалютна пазнавальныя. Яны лёгка і надоўга запамінаюцца, захоўваюцца ў памяці. Акулава немагчыма з кімсьці пераблытаць, ён упэўнена ідзе ўласным шляхам, выпрацаваў асаблівы мастацкі стыль.

Уладзімір Іванавіч з удзячнасцю ставіцца да мастацтва, служыць яму. Яго не хвалююць узнагароды, званні і любыя іншыя знешнія праявы поспеху, а па-сапраўднаму турбуе толькі рэалізацыя творчых задач. Яму важна паспець зрабіць тое, што задумаў і запланаваў у жыцці як мастак.

Уладзімір Акулаў — чалавек-энергія. Ён жыве ў своеасаблівай адасобленасці ад знешняга міра, ад, так званай, творчай тусоўкі, абсалютна не імкнецца піярыць сябе і атрымліваць  толькі станоўчыя водгукі. Для мастака каштоўнее — свабода ад усялякіх фармальных рэчаў і з’яў. Яму цікава вывучаць, спакойна разважаць над рознымі працэсамі: рэлігійнымі, гістарычнымі, сацыяльнымі. Пра гэта сведчаць творы.

У экспазіцыю увайшлі выбраныя работы з прыватнай калекцыі, выкананыя ў розныя перыяды дзейнасці мастака, што дае магчымасць гледачу прасачыць эвалюцыю жывапіснай манеры аўтара.

Сярод карцін Уладзіміра Акулава прадстаўлены нацюрморты, партрэты, пейзажы.

Аўтар сфарміраваўся ў творчасці на каштоўнасцях мастацкай школы, якія былі закладзены Казімірам Малевічам, Маркам Шагалам, Верай Ярмолавай, Элем Лісіцкім… Мастакі другой хвалі авангарда адрозніваліся тым, што ведалі, як выглядае добры жывапіс, разумелі, што ў мастацтве ёсць колер і эмоцыя і сваёй, магчыма, не для ўсіх даступнай мовай перадавалі яе людзям. Уладзімір Акулаў працуе так жа: яго колеравая палітра змешана з унутранымі перажываннямі, ён раскрывае пачуцці, правакуе гледача на разважанне і адзнаку сюжэта.

— Уладзіміра Акулава характарызуюць аскетызм, вялікая працавітасць, а любы талент можна рэалізаваць толькі велізарнай працай, — адзначае Яўген Ксеневіч. — Ен адукаваны і начытаны чалавек з шырокім літаратурным і філасофскім кругаглядам. Таму ў яго так шмат розных глыбокіх тэм і сюжэтаў. Акрамя жывапісу, ён актыўна працуе з графікай, паэзіяй. Як куратар выставак і мастацтвазнаўца, больш за 30 гадоў займаюся сучасным беларускім мастацтвам і працую з творчасцю мастака. Сустрэча з Уладзімірам Акулавым — вялікі поспех майго куратарскага жыцця. Я лічу майстра — велічынёй сусветнага ўзроўню, усё больш і больш знаёмлю гледачоў з яго творчасцю. Думаю, што хутка Беларусь будзе ганарыцца Акулавым, як ганарыцца сёння Маркам Шагалам, Хаімам Суціным.

Энергетычны запал мастака адчуваецца ў работах: ёсць пэўнае напружанне, якое не дазваляе быць разняволеным і абыякавым да мастацтва. Яно быццам бы сціскае цябе і матывуе аналізаваць, параўноўваць перыяды.

Уладзімір Акулаў не спыняецца — шукае новыя тэмы, якія б змаглі зачапіць актуальнасцю, глыбінёй і нават вечнасцю. Напрыклад, рэлігійныя сюжэты, матывы — яны заўсёды краналі, былі блізкімі мастаку.  І для многіх гледачоў гэтая тэма таксама адгукаецца ў душы.

Многія мастацтвазнаўцы адзначаюць, што не гледзячы на тое, што Уладзімір Акулаў — вядомы аўтар у айчыннай мастацкай прасторы, яго творчасць  не да канца ацэненая грамадствам, хоць гэтага заслугоўвае. Напрыклад, у мастака з такімі выдатнымі здольнасцямі яшчэ  не было выстаўкі ў Нацыянальным мастацкім музеі, а між іншым за ўсю творчую дзейнасць ён напісаў больш тысячы выдатных работ.

Як падкрэслівае мастацтвазнаўца Ларыса Фінкельштэйн, мастацтва  Уладзіміра Акулава абсалютна арганічна прыжылася б у Францыі, было б там запатрабаваным.

Увесь час пра Уладзіміра Акулава хадзілі розныя чуткі, асабліва калі ён выпадаў з творчага асяроддзя на некалькі гадоў. Яго называлі нелюдзімым, прыпісвалі шмат непраўдзівых гісторый. Але ж кожны раз мастак так жа нечакана вяртаўся ў мастацкую суполку з грандыёзнымі, маштабнымі праектамі: не заўсёды арганізоўваў іх сам, але ўсё роўна заставаўся на слыху. Ён сапраўды чалавек-легенда, пра якога хацелася б ведаць больш, а атрымліваецца ведаць столькі, колькі ён дазваляе.

https://bel.24health.by/perspektyvy-kurs-na-etnagrafichnasc-yak-u-minsku-praxodzic-vosenski-salon-2023/

Пасля дзіцячай сваркі мой прыяцель Сашка ў гонар прымірэння падарыў мне аб'ёмістую кнігу «Дзіцячае харчаванне». На мой здзіўлены погляд, ён сказаў: «Мама дазволіла».

Гэтая кніга да гэтага часу ў мяне. Пад жоўтай вокладкай сабраны мноства кулінарных рэцэптаў, парады ўрачоў пад кіраўніцтвам знакамітага педыятра Георгія Нестаравіча Сперанскага, вершы Сяргея Міхалкова.

Разглядаючы і чытаючы яе, адзначаеш адмысловую смачную мову. «Сметанковае масла, нашмараванае тонкім пластом на прэснае, сухое печыва, з'яўляецца лепшым дадаткам да духмянай гарбаты», альбо «Падсмажанае філе судака заліць смятанным соусам, пасыпаць цёртым сырам, паліць алеем і запякаць у духоўцы да з'яўлення румянай скарыначкі».

Памятаю, усе крамы былі запоўненыя смачнымі прадуктамі — каўбасамі, кумпякамі і сасіскамі без хімічных дадаткаў. Пры ўваходзе ў любую кропку грамадскага харчавання пахі якасных натуральных прадуктаў кружылі галаву.

Прадукты харчавання ў Саюзе вырабляліся па ДАСТах — дзяржаўных стандартах якасці.

Напрыклад, ДАСТ 1974 года доктарскай каўбасы: 23% ялавічыны, 70% свініны, 3% яек, 2% малака і 2% крухмалу ці мукі. І ніякіх хімічных дабавак.

Стандарты ў вытворчасці прадуктаў харчавання ў СССР былі аднымі з самых жорсткіх у свеце.

Цяпер на сучасных прылаўках чаго толькі няма!

Але больш за ўсё хімічных дабавак. Насамрэч, каб прадукты доўгі час захоўвалі свой таварны выгляд, не псаваліся, у іх дадаюць велізарную колькасць хімічных рэчываў, так званых харчовых Е-дабавак. І яны раздрабняюць, пушаць, ушчыльняюць, адбельваюць, араматызуюць, наганяюць апетыт.

Сусветная арганізацыя аховы здароўя вызначыла Е-дадаткі, як «прыродныя злучэнні і хімічныя рэчывы, якія самі па сабе ў ежу не ўжываюцца, але ў невялікіх колькасцях уводзяцца розныя прадукты».

Нягледзячы на ўсе запэўненні ў бяспецы Ешэк, навукоўцы ўсё ж сумняваюцца, ці такія яны бясшкодныя. Былі праведзены сотні тэстаў, доследванняў і зроблены пэўныя вынікі.

Шкодныя харчовыя дабаўкі

Галоўная шкода Е-а дадаткаў —паніжэнне ўзроўню гемаглабіну ў крыві!

Дадаткі Е-250, Е-251, Е-252-нітрадабаўкі, утрымоўваюцца ў каўбасных вырабах, вэнджанай рыбе, шпротах, селядцэ, ёсць яны і ў цвёрдых сырах. Прадукты, якія змяшчаюць гэтыя дабаўкі, могуць быць небяспечнымі для людзей, у якіх праблемы з кішачнікам, печанню, хто пакутуе дысбактэрыёзам, халецыстытам.

Дадаткі Е-620 і Е-621 выкарыстоўваюць для ўзмацнення і захавання густу. Менавіта іх мы ўбачым на пачках чыпсаў, сухарыкаў, ёсць яны і ў каўбасе, кандытарскіх вырабах і мала дзе іх увогуле няма.

Сінтэтычны дадатак не прыносіць ніякай карысці, а з іншага боку — выклікае хуткае прывыканне да каларыйнай ежы. І вы, на радасць вытворцу, усё купляеце і купляеце, ужываеце і ўжываеце.

Успомніце свой першы паход у Макдональдс, якія бургеры, якія піражкі, катлеткі, еў бы ды еў, без прыпынку. І ўсё дзякуючы ўзмацняльнікам смаку!

Так, адмовіцца ад ежы з такой заправай вельмі складана. Ды і самі кухары прызнаюць, што мяса з даданнем Е-621 смачнейшае і сакавітае, чым простае, самае звычайнае. У свой час гэты дадатак называлі «душой густу», называлі да таго часу, пакуль не атрымалі вынікі даследаванняў.

Наяўнасць Е-621 у прадуктах важная для астматыкаў, у якіх гэты дадатак можа справакаваць прыступ. Не трэба налягаць на ежу і тым, у каго падвышаная ўзбудлівасць нервовай сістэмы.

А японскія навукоўцы правялі даследаванне на пацуках і высветлілі — ужыванне Е-621 прыводзіць да частковай страты зроку!

Па дадзеных Сусветнай арганізацыі аховы здароўя 60% смерцяў — ад няправільнага харчавання і небяспечных для здароўя прадуктаў.

Прадукты гэтыя не атрутныя, але пастаяннае іх спажыванне павольна разбурае чалавека знутры.

Бясконцая нервовасць, алергія, бясплоддзе, інфаркт, інсульт і анкалогія — часта прычынай гэтых захворванняў становіцца наша ежа.

Дадаткі Е-121 (цытрусавы чырвоны фарбавальнік), Е-123 (фарбавальнік амарант) і Е-240 (кансервант фармальдэгід) — прызнаныя небяспечнымі. Утрымоўваюцца ў салодкай газіраванай вадзе, ледзянцах, каляровым марозіве, у кансервах любога выгляду (грыбы, узвары, варэнні).

Навукова даказана, што гэтыя тры дабаўкі могуць спрыяць утварэнню злаякасных пухлін.

Пасля шматлікіх публікацый у СМІ вытворцы пачалі ісці на разнастайныя хітрыкі: хімдадаткі хавалі пад расплывістымі фармулёўкамі: «смакавы дадатак», «араматызатар» …

Пры гэтым навукоўцы сцвярджаюць, што самі па сабе дадаткі не гэтак небяспечныя, але уступаючы ў рэакцыю з іншымі рэчывамі ў нашым арганізме, іх уздзеянне можа аказацца зусім непрадказальным.

І самае сумнае — выключыць дабаўкі са свайго рацыёну немагчыма, уся сучасная харчовая прамысловасць пабудавана на ўжыванні Е-дадаткаў.

Карысныя харчовыя дабаўкі

Але, аказваецца, існуюць і такія Ешкі, якія робяць прадукты больш карыснымі!

Е-100 (куркумін) атрымливаюць з рэзка-араматычнай расліны, абараняе клеткі арганізма ад мікробаў, таксінаў, зніжае ўзровень халестэрыну, памяншае тлушчавую тканіну.

Е-160d (лікапін) атрымліваюць з таматаў і грыбоў, ён прадухіляе ўтварэнне злаякасных пухлін, сардэчна-сасудзістых захворванняў, зніжае рызыку катаракты.

Е-406 (агар) атрымліваюць з багавіння, ён утрымоўвае вітаміны і мікраэлементы, выводзіць з арганізма таксіны і дзындры.

Е-234 (нізін) прыродны антыбіётык, душыць хваробатворную мікрафлору ў арганізме.

Е-322 (лецыцін) аднаўляе структуру печані і лёгкіх, эфектыўны пры прафілактыцы атэрасклерозу.

Е-270 (малочная кіслата) валодае магутным антымікробным дзеяннем.

Вядома, вытворца перш, чым выпускаць прадукты на рынак, павінен сам зразумець, што яны бяспечныя.

Прыемна, што нашы беларускія прадукты заслугоўваюць прызнанне ва ўсім свеце.

Так, мішленаўскія кухары пры сляпым метадзе дэгустацыі прысвоілі зоркі беларускім прадуктам — сыр Sveza, ёгурт Teos, сыр «Брэст-Літоўск» і плаўлены сыр «Ласкавае лета».

А каб максімальна абмежаваць трапленне шкодных харчовых дабавак да нас у талерку можна ўсяго толькі не купляць прадукты з ненатуральна яркай афарбоўкай, пазбягаць прадуктаў с занадта доўгім тэрмінам захоўвання, прыбраць са свайго рацыёну чыпсы, гатовыя сняданкі, хот-догі і іншыя бургеры.

Ваша здароўе ў вашых руках

... Дзесьці высока ў Гімалаях, у раёне Сівалікскіх гор, жыве племя хунзаў — прыгожых і моцных людзей. Яны не ведаюць ніякіх выгод цывілізацыі, не ядуць соль, цукар, мяса.

Галоўныя прадукты іх харчавання — вырашчаная гародніна, садавіна, малако, сыр, мёд. 120-гадовыя доўгажыхары славяцца цудоўным здароўем і добрым фізічным станам. А іх жанчыны ў 65 год яшчэ могуць нараджаць і знаходзяцца ў стане біялагічнай маладосці.

https://bel.24health.by/vkusno-do-bezobraziya-nado-li-boyatsya-glutamata-natriya/

Народзіны — гэта складаная культурна-гістарычная з’ява, частка народнага побыту і сямейнага ўкладу. Тут перапляталіся дахрысціянскія і хрысціянскія вераванні. Як даўней на Беларусі праходзілі роды, якія абрады і павер’і былі звязаныя з цяжарнасцю, парадзіхай і немаўляткам…

Нараджаць? Да бацькоў!

Цяжарным жанчынам забаранялася падстрыгаць валасы, пераступаць праз вяроўку, клубок нітак, што-небудзь зашываць і г.д. Цяжарная асцерагалася, каб выпадкова не надзець вопратку навыварат ці не ўскласці на сябе мужчынскае адзенне — тады дзіця магло нарадзіцца двухполым. Цяжарнай забаранялася хадзіць на пахаванні, глядзець на нябожчыка. Калі ж абставіны прымушалі зрабіць гэта, то традыцыя патрабавала завязаць чырвоную хустку ці прывязаць да пояса чырвоную нітку.

Жанчына, адчуваючы набліжэнне родаў, імкнулася, каб пра гэта ведала як мага менш людзей, асабліва дзяўчат. Лічылі, што прысутнасць кожнага старонняга чалавека павялічвае тэрмін родавых пакут.

У некаторых раёнах была завядзёнка, каб жанчына на час родаў вярталася ў хату бацькоў і заставалася там на 6–8 дзён пасля родаў.

У даўнія часы радзільных устаноў практычна не існавала. У канцы 19 стагоддзя ў мінскай гарадской лякарні для парадзіх быў толькі адзін пакойчык на два ложкі, а дзіцячых калысак там увогуле не было. У 1912 годзе ў Мінскай губерніі меддапамогу пры родах атрымлівалі толькі 4,43 % жынчын ад колькасці ўсіх родаў. Толькі эліта нараджала дома пад наглядам дыпламаваных акушэрак.

"Цып-цып-цып…"

Нараджалі і пасля 50 гадоў. У 1893 годзе ў Санкт-Пецярбургу выйшла манаграфія доктара мед. навук А. А. Сіцылінскага «Акушерская помощь в Минской губернии», дзе ён апісвае свой досвед працы з 1880 па 1889 гады. Роды да 20 гадоў доктар аднёс да заўчасных, таму што пры іх было зафіксавана больш за ўсё смяротных выпадкаў. Да ранніх родаў былі залічаны роды ва ўзросце ад 20 да 25 год, своечасовымі і добрымі — ад 25 да 35 год, несваечасовымі — ад 35 да 50 і познімі пасля 50 год. Па назіраннях даследчыка, чым большы быў узрост парадзіхі, тым менш было смяротных выпадкаў. Менш за ўсё трагічных выпадкаў за гады даследавання адбылося ў жанчын ад 35 да 40 гадоў.

У час родаў жанчыну стараліся змясціць у незанятую палову дома, у лазню ці ў гумно. Калі які-небудзь чалавек у час родаў заходзіў у дом, то не павінен быў выходзіць да іх заканчэння, калі ж у гэтым была пільная патрэба, то ён абавязаны быў пакінуць што-небудзь для дзіцёнка.

Дзеля прыспешвання родаў жанчыну прымушалі пераступіць праз тры парогі, або праз раскладзеныя мужчынскія штаны, або праз начоўкі. Калі ўжо змучаная парадзіха не магла стаяць, то яе пад пахі асцярожна падвешвалі да столі.

Бабкі, стоячы вакол яе, прыгаворвалі: «Крутыя горы ў кучу сыйдзіцеся, у рабе божай косці разыйдзіцеся!». Каб хутчэй выходзіў паслед, бабка садзілася перад парадзіхай і клікала яго, прыгаворваючы: «Цып-цып-цып…».

Бывала, каб паскорыць схваткі, над галавой парадзіхі стралялі са стрэльбы. А каб роды прайшлі своечасова і без затрымак, у памяшканні, дзе яны адбываліся, адчынялі дзверы, адмыкалі замкі, падымалі накрыўкі ў куфры, адсоўвалі юшку ў коміне, завешвалі вокны, гасілі агонь. Таксама развязвалі ўсе вузлы на адзенні не толькі ў парадзіхі, але і ў бабкі. Пры цяжкіх родах прасілі святара адчыніць у храме царскую браму і даць пояс, які той выкарыстоўвае ў час богаслужэння для падпаясвання падрызніка. Такім поясам апаясвалі жывот парадзіхі.

І муж пры справе

Роды лічылі шчаслівымі, калі пры іх прысутнічаў муж, але такое здаралася зрэдку.

У канцы 19 стагоддзя ў некаторых раёнах, найбольш на ўсходзе Беларусі, яшчэ існаваў старадаўні звычай «кувада».

Ён уяўляў імітацыю родавых пакутаў мужам парадзіхі. Паводле старажытных павер’яў, такім чынам мужчына зацвярджаў сваё права на дзіцёнка. Падчас гэтага абраду муж клаўся на палацях ці на якім іншым высокім месцы. Павітуха прывязвала вяровачку за ягоны полавы орган і працягвала яе да ложку парадзіхі. Як толькі жанчына пачынала стагнаць, бабка, што знаходзілася каля яе, кратала вяровачку, і гэта выклікала стогны ў мужчыны. Існавалі і іншыя звычаі, калі мужу давалі лыжку солі або разбівалі гаршчок на яго жываце.

Што рабілі з пупавінай

Пасля родаў жанчыне змазвалі жывот маслам. Бабка пераваязвала пупавіну і купала немаўля. У некаторых раёнах на роды запрашалі дзвюх бабак — родавую і прыёмную. Першая дапамагала ў час родаў, а другая перавязвала пупавіну і купала.

Пупавіну звычайна перавязвалі пасмачкай лёну або суровай ніткай. Часам да яе дадавалі яшчэ адну чырвоную нітку. Пупавіну хлопчыка перавязвалі на сякеры ці на дубовай калодзе, а дзяўчынкі — на верацяне ці на ліпавай калодзе. Яе загортвалі ў тканіну, дзе разам з ёй клалі кавалачак хлеба і соль. Потым усё гэта закопвалі пад якім-небудзь дрэвам, а часам пупавіну хлопчыка хавалі на куце на гарышчы, а дзяўчынкі — каля печы. Імя народжанаму давалі ў адпаведнасці з царкоўным календаром.

У некаторых мясцінах, калі дзіцяці спаўнялася 3 гады, а часцей 7 гадоў, яму давалі развязаць вузельчык з пупавінай, каб такім чынам "развязаць свой розум". На Віцебшчыне хлопцу аддавалі пупавіну, калі ён ішоў у войска, а дзяўчыне — калі выходзіла замуж.

На лапату — і ў печ!

Яшчэ ў пачатку 20 стагоддзя этнографы ў многіх раёнах Беларусі, асабліва на Палессі, фіксавалі дужа старажытны звычай «перапякання дзяцей». Калі немаўля нараджалася кволым, яго клалі на хлебную лапату і тройчы засоўвалі ў цёплую, без агню печ. Так рабілі і з падрослымі, але хворымі дзецьмі.

Абрад выконвалі такім чынам: бабка-знахарка на світанку прыносіла ваду з трох калодзежаў, замешвала на ёй цеста і пякла хлеб. Пасля выпякання хлеба клала дзіцёнка на хлебную лапату і ставіла яе на прыпечак. Калі бабка саджала лапату ў печ, то маці дзіцёнка тройчы абыходзіла вакол хаты. Пры гэтым яна кожны раз зазірала ў вакно і пытала: «Што ты, бабусю, робіш?». На Палессі знахарка адказвала: «Хліб гніцю», а на поўначы Беларусі — «Сушчы пяку».

Галоўнай мэтай такога абраду было быццам бы «дапячы» ў печы, якая ў міфалогіі заўжды была сімвалам жаночага чэрава, немаўля, што «не дапяклося» ва ўлонні маці. Таксама лічылі, што хвароба немаўляткі — «сушчы» — спальваецца ў печы і разам з дымам сыходзіць праз комін.

Пасля родаў сваякі і суседзі ішлі ў адведкі. Бацька немаўляці, свякруха ці маці парадзіхі запрашалі каго-небудзь у кумы — дзеля гэтага абавязкова выпякалі і неслі з сабой хлеб. У кумы ніколі не бралі бяздзетных і няхрышчаных людзей. Адмаўляцца быць кумамі было нельга, лічылася грахом. Асабліва ахвотна ішлі хрысціць пазашлюбных дзяцей, бо існавала павер’е, што такім кумам пасля хрышчэння дзіцяці ва ўсім будзе шанцаваць. Так, паводле павер’я, калі дзяўчына доўга не магла знайсці сабе пару, ёй раілі пахрысціць пазашлюбнага хлопчыка. І як толькі ён пачне хадзіць, ягоная хросная маці возьме шлюб.

https://bel.24health.by/dze-toj-dub-shto-dzyacej-dae-byasploddze-praz-pryzmu-belaruskix-narodnyx-uyaulennyau/

Канцэрты класічнай музыкі — унікальная з’ява. На іх прыходзяць людзі, каб адпачыць і атрымаць асалоду ад гукаў, выканаўцаў, атмасферы.  У Мінску піяністка Ірына Свірыдава рэгулярна ладзіць канцэрты, якія прывабліваюць разнастайнасцю рэпертуару.

Гэтым разам дзяўчына будзе выступаць разам з саксафаністам Паўлам Казаком. Канцэрт пад назвай «Магія саксафона» адбудзецца 28 верасня.

Канцэрт сапраўды варта наведаць тым, хто

• любіць гукі саксафона альбо ніколі не чуў іх
•  жадае адключыцца ад штодзённай мітусні і акунуцца ў свет музыкі
• жадае атрымаць асалоду ад мелодый, ад якіх мурашкі бягуць па целе

Другая асаблівасць канцэрта — месца, у якім яно праходзіць. Гэта цёплая, утульная музычная гасцёўня ў цэнтры Мінска «Адажыо» — першая і адзіная ў Беларусі. Калі заходзіш туды — апынаешся ў вытанчаным інтэр'еры. Усім гасцям прапануюць гарбату і прысмакі. Гасцёўня разлічана на 30 чалавек, дзякуючы гэтай камернасці гледачы могуць аказацца вельмі блізка з выканаўцамі, што ўзмацняе ўспрыманне музыкі, а пасля пагутарыць і сфатаграфавацца з артыстамі.

Гэта ідэальны варыянт, каб адпачыць пасля працоўных будняў, унесці больш фарбаў і цікавых падзей у жыццё.

Выканаўцы вучыліся разам у Мінскім Дзяржаўным Музычным Каледжы і Беларускай Дзяржаўнай Акадэміі Музыкі на адным курсе.

Пасля шмат гадоў працавалі разам, гралі на конкурсах, канцэртах Беларускай Дзяржаўнай Філармоніі і іншых пляцоўках Беларусі і замежжа.

Цяпер вырашылі прадставіць слухачам новую праграму.

https://bel.24health.by/staronki-zhyccya-sofi-druker/

Частка 1

Я хачу, мае дарагія дзеткі, расказаць вам адну казачную гісторыю пра вельмі цікаўных конікаў, якія заўжды спяшаліся паперадзе ўсіх. Гэта можа і неблага, калі ёсць такое жаданне быць першым. Але той факт, што паперадзе нават сваіх гаспадароў. Бывала ў глыбокі і цёмны гаспадарскі склеп першым бяжыць. І не баіцца! Як і ў цяністым лесе. Уяўляеце?..

А ў лесе…Толькі чуеш пошум старых дрэў і тонкі піск маладых бярозак, што ціха стаіліся за камлямі высачэзных стромкіх ёлак і гонкіх соснаў. Страшнавата, а раптам хто нападзе з-за дрэва?

Тады давай разам з табою выправімся ў далёкае падарожжа, дзе толькі адзін конік па клічцы Прывід і быў. Малодшага брата свайго ён аставіў з гаспадарамі. Мала чаго можа здарыцца ў дарозе, ведаеце, малое-дурное.

І трапіў Прывід у тое далёкае падарожжа зусім неспадзявана. Усё скакаў і скакаў па хмарках. Забаўляўся то з кудзеркамі белых, то стараўся дагнаць шэрыя, а тое і на чорных хмарках танчыў. І раптам пачулася моцнае рэха раскацістага грому ўслед за страшэннымі чырвона-чорнымі злымі языкамі маланкі. І конік з неба знік. Прапаў, як і не было яго там.                                                                                                                                                                                                                    Хутка ўсё сцішылася. Але што гэта? Ігрунок спыніўся, насцярожыўся, а больш захваляваўся. Раптам прыйшоў да яго сігнал. Атрымаў. Як быццам нешта прадчуваючы, на лес паказвае.

У далёкі і цяністы лес Ігрунок забрыў не адзін і зусім невыпадкова. Дзядуля Рыгор і бабуля Ганна вырашылі не сядзець і сумаваць, а па дровы ў лес з’ездзіць. Зіма  ідзе, а ў хаце ўсяго некалькі паленцаў засталося.

Запраглі старога Сільвера і рушылі. Ідзе сабе конь, ідзе. Дзед усё прыспешвае: «Давай шпарчэй! А тое дзень зараз як камарыны нос».

– Шкада яго брата: утрох ім так хораша было б! – І як тады мы не ўпільнавалі Прывіда? – недаўменна і спачувальна казала старая. – Гэта ты ва ўсім вінаваты!

– А табе толькі на мяне любую шкоду перанесці, –  незадаволена азваўся дзед. – Ці ж ён першы раз так забаўляўся і знікаў?

– Але ж і з’яўляўся. – Прывід. Толькі Прывід! Знайшоў клічку для коніка! Не, каб назваць Баронам ці хаця б Кондарам, – не сунімалася старая Ганна.

– А можа лепш Труха?

Абое заўсміхаліся.

– Пагарцуе і вернецца. Нідзе не дзенецца, – абнадзейваў і сябе, і жонку дзед Рыгор.

– Яму зараз падтрымка сябра так патрэбна, – не сунімалася старая. –Штораніцы Ігрунок выбягае на зарадку, затым бяжыць у ражок агародчыка на росную траўку. Паскубе, паскубе і зноў скача, забаўляецца. А пасля падбяжыць і круціцца пад рукамі. Гэта каб грыўку яму чароўным грабеньчыкам расчасала. Ну, як усё роўна малое дзіця! А ты нават кавалачак цукру як не штодня насіў.

– Насіў і насіў. І што? – незадаволена агрызнуўся дзед. – Усім даваў і даваць буду! А ты глядзі лепш, каб мядзведзь з калёс не сцягнуў. А то кажуць паўсюль іх і ў нашых мясцінах развялося.

– Хутчэй кучара мяккай лапаю абдыме.

– Сачы лепш за Ігрунком, – казаў дзядуля, і сам прыўставаў, углядаючыся наўперад.

– Гэты не сыдзе! Ён так чакае, што брат яго вось-вось з'явіцца. Як не штодня пытаецца: ці хутка ўжо яны разам будуць?

– Чаму толькі ён?

– А што, можа і ты змаркоціўся па ім? Усе мы чакаем, не дачакаемся, што тое хутка адбудзецца. І ўсе гадаванцы нашы разам будуць.

– А свайму Ігрунку, – працягвала распачатую гутарку бабуля, – я рабінавыя каралі на шаўковую нітачку нанізала б і пачапіла. Каб ведалі, што ён сапраўдны жаніх.

– Не смяшы, старая! Любімчыкі зазвычай самаўпраўныя і пагардлівыя: што ўздумае, тое і вытварыць.

– А вось і не заўсёды так! Памятаеш, як яшчэ летась на луг пайшлі са сваімі конікамі пазабаўляцца. Як сярод летняй спёкі мяцеліца унялася. Разгуляўся душысты вецер і белая мяцеліца разгулялася. А нашыя конікі бегаюць па квяцістым дыване, радуюцца пушынкам, што ззяюць, ляцяць і садзяцца на кветкі, дрэвы, на траву, на людзей.

Тады Ігрунок як заспявае песеньку: «Лета, ах лета. Лета звонкае будзь са мной…»

Звонкае і рознагалосае рэха паўтарае песеньку. Тады Ігрунок спытаў у Рэха: «А ці змоўкнеш ты?» А  яно не прыціхла, тут жа адказала: «Маўчыш ты!»                                                                                                                                                                                                       

– Значыць, разумееш маю мову? – казаў ён і заходзіўся ад радасці раздолля.

А пасля сам сцішыўся і слухае.

Дзед з бабаю і браты Ігрунка смяюцца. І ўсё наваколле  звініць ад смеху. Толькі Ігрунок маўчыць, аттапырыўшы вушы, быццам хтосьці нашэптвае які сакрэцік.

А рознакаляровая Вясёлка ўсё набірае і набірае свае фарбы. І вось ужо ўсё наваколле ахоплівае зманлівая дуга.

Ігрунок стаяў як укапаны. Быццам яго хто зачараваў. Нагледзецца не можа на чароўную прыгажосць Вясёлкі..

Але што гэта? Раптам ён зрываецца з месца і бяжыць за рэчку. Імчыцца цераз ваду, лугі і поплаў да возера. Адтуль п’е цёплую ваду Вясёлка.

– Трымайся, рознакаляровая прыгажуня! Я цябе зараз паланіць буду!

– А гэта магчыма? – крычаць дзед і баба.

– Яшчэ як магчыма! І як засвішча ў ноздры свае маладыя! Як пабяжыць-пабяжыць па вадзяной роўнадзі, быццам вымашчанай сцежцы.

І раптам – цемень паўсюль, хоць вока выкалі.

Знік і наш Ігрунок. Мажліва ў змрочнай Тартары апынуўся, дзе толькі сырасць і цемень. Хаця нічога дрэннага з ім там не павінна здарыцца. Бо і ростам ўдвая вышэй за Сільвера, старэйшага брата, і сіла яго намнога пераўзыходзіла сілу абодвух братоў і гаспадароў разам узятых. Ніхто не быў роўны з Ігрунком сваёй імклівасцю. Можа, толькі сярэдні Прывід пераўзышоў яго. Сваёй грознай зброяй – усімі чатырма капытамі валодаў так спрытна, што ніколі не прамахваўся.

Раптам зноўку закружылася белая мяцеліца. Закукавалі зязюлі, салаўі зацёхкалі – зашумеў-загаварыў лес і ўсё наваколле ажыло.

– Але што гэта?

Старыя нагрузілі поўны воз сухадрэвін, як да іх цягнецца злы Воўк. Зубамі шчоўкае, хвастом віляе, вушамі водзіць. Адным словам, страх наганяе. Але ж і старыя не спужаліся. Толькі пераміргнуліся. А дзед Рыгор толькі штосьці прашаптаў у сваё рукаво, а потым як свісне ў кулакі, ажно лісце і  шылкі з усіх дрэў пасыпаліся. І закружыліся, быццам восеньскай непагаддзю.

У адно імгненне вока з’яўляюцца і Прывід, і Ігрунок.

– Хто вас крыўдзіць, дзядуля?

– Вунь, паглядзіце на тога сівога дахадзяку! – паслугач Чорнага Вока, – дзед тыцнуў пальцам у бок Воўка.

– А, гэта наш стары знаёмы! Толькі днямі ён як не паўфермы авечак выразаў. Няўжо забыўся на нашыя забавы з пацалункамі.

І як падбяжыць да шэрага, як трэсне пярэднімі капытамі па зубах. А потым імгненна раскруціцца і заднімі яшчэ дабавіць так, што той не паспявае і вякнуць. Але на гэтым забава з драпежным зверам не заканчваецца. Малодшы Ігрунок, каб таксама паказаць сваю зухаватасць, падбягае і закідвае на свае плечы нядыхаючае, здавалася б, цела Воўка і шпурляе на самае высачэзнае дрэва.

– Вось гэта і ёсць наш пацалунак! А ці будзеш шкодзіць, служка цёмных сіл і нягоднік?

У адказ ні табе слова, ні паўслова не замармытаў. Толькі зубы пасыпаліся на зямлю, што навокал ні ступіць. І тады дзед Рыгор кажа іншым ваўкам: “Каб да нашай хаты гэткімі ж камянямі, як зубы вашага сабрата,  дарога была вымашчана! Бо ў наступны раз астатніх не пашкадуем!”

Частка 2

І работа закіпела. Адкуль столькі ваўкоў набралася! Усё затрашчэла, загуло.

Пакуль іх конікі  глядзелі драпежнага звера, дарога была гатовая.

–  Калі ласка! Карыстайцеся! І няхай людзі больш не хвалююцца: не сунемся больш на вашыя падворкі.

– Гэта добра! – адказаў дзед Рыгор і звярнуўся да коніка Прывіда.

– Прывід, даражэнькі, раскажы лепш дзе ты адсутнічаў? Нам з бабай вельмі цікава. Здаецца, не бачна нідзе, а з’яўляешся імгненна, га?

– Там дзе быў, нікому не раю патрапіць.

– Толькі Чорнае вока здатны на такое! – раптам прамовіў дзед, хітра прыжмурыўшысвае выцвілыя вочы.

– А ты адкуль ведаеш пра таго злыдня, дзед?

– Ат,  жыццё я немалое пражыў. Многае пабачыў на свае вочы, многае пачуў. Хутка ты і сам даведаешся… А што, ён, Чорнае Вока?

– Так, – распачаў сваю споведзь конік Прывід. – Ведаеце, а тады, калі я забаўляўся на лузе, сам нават не прыкмеціў   як забрыў у непралазны  гушчар. Дома ж не сядзелася. Ды хто ж у маладыя гады дома сядзіць? Трэба сябе паспытаць, вырашыў я. Думаў, можа шчасце знайду.

Угаварыў сябе. Выправіўся. Толькі…

Блукаў, блукаў сярод незнаёмых дрэў і хмызнякоў. Пад вечар вельмі стаміўся. Нічога не заставаллася, як заначаваць у незнаёмым лесе.

Тым часам усё сцішылася. Кветкі галоўкі апусцілі, пялёсткі закрылі. Пчолкі не зумкаюць, птушкі спяваць перасталі. Голле над сцяжынкаю навісла, неба затуліла. Маркотна на душы стала.

Хаця выгляд у коніка быў зухаваты. Шырокагруды. Незямны выгляд ён меў не толькі ад таго, што адчуваў сваю сілу, але хутчэй горды  рыцарскі і нават геркулесаўскі.

Залез на яліну, зрабіўшы з яе галінак утульнае і нават файнае сядло, прыдрамаў.

Ноччу, калі я ўжо добра прыдрамаў, чую як штосьці побач зашыпела, задыхалася. Прыадкрываю адно вока… І не веру, другое – дзве агромністыя і таўшчэзныя змяі, быццам чыгуначны састаў у сто вагонаў. Во! Толькі ад аднаго погляду на тыя пачвары прытомнасць ледзь не страціў. Пачвары набліжаліся. Як на ўздзіў, нідзе побач не чулася ніводнай жывой істоты, ніводнай жывой душы, хто мог бы прыйсці на дапамогу. Ну, хаця б які цікаўны Зайка прабег ці, нарэшце сонная Сава прашмыгнула. Усё жывое збегла ў жудасным страху ад убачанага.

– Слухаеце?

– А то як! – Давай, не цягні гуму!

– Дык гэта самае… Я прыціх, быццам нежывым прыкінуўся. Тым часам пачвары ўжо дыхалі прама ля мяне. У адзін момант, калі смялейшая альбо старэйшая з іх пачала абнюхваць мяне, злаўчыўся і што было сілы ўлупіў заднімі капытамі, якія надоечы знаёмы каваль параіў падкаваць самымі моцнымі  падковамі. Улупіў так, што іскры пасыпаліся са шкуры пачвары. Потым, як пачуў невясёлае выццё яе, ураз пасмялеў і зноўку дуплетам як усмалю-усмалю па другой пачвары. Маланкаю бліснула яліна і громавым разрадам свіснула па галаве Змяі. Тая яшчэ колькі часу пазвівалася, пастагнала. Я кінуўся на яяе і абхапіў яе сваімі дужымі нагамі. І задушыў. Галавешкамі, што засталіся ад яліны, прысмаліў галовы абедзьвюх. Каторы час яны ўсё ж павыпруджваліся, і сканалі. Стлелі, і няма больш страху.

Адразу  лес ажыў. Павылазіла, павылятала звяр’ё і птаства, вялікае і малое. Дзякавалі за геройства і перамогу над пачварамі.

Але ніхто не пацікавіўся, як Прывід патрапіў у іх край. І толькі адзін маленькі Зайка спытаў.

–  Ды заблудзіўся я, Зай! – Забаўляўся, забаўляўся ды патрапіў у незнаёмы лес. Ішоў, ішоў, а ўрэшце тут аказаўся.

– Ты малайчына! Сапраўдны Геракл! – падбадзёрыў яго.

– Не трэба, Зай! – Пакажы лепш дарогу дадому.

–  Я дапамагу табе! – Непадалёку ад гэтых мясцін ёсць палянка, так-так, самая звычайная палянка! Гэтым нікога не здзіўлю, але яна пачынаецца таксама раптоўна, як і заканчваецца. На ёй жывуць дзівосныя жывёлы, падобныя да цябе.

– Конікі? – здзіўлена спытаў Прывід.

– Так-так, маленькія конікі – пацверддзіў Зайка. – Я магу адвесьці цябе да іх.

– Але ж я жыву не на лясной палянцы, а на ўскрайку лесу, у шыкоўнай стайні. І ніяк не магу здрадзіць сваім гаспадарам – дзядулю Рыгору і бабе Ганне, - заўважыў пераможца Прывід.

– Можа быць ты захочаш, каб чароўныя конікі праводзілі цябе? – Яны вельмі прыгожыя і ласкавыя, і ведаюць усё на свеце!

– Ну, добра! – пагадзіўся. – Другога выйсця ў яго не было, і ён пакорліва пакрочыў следам за Зайкам.

Палянка тая насамрэч была падобная лапіку сярод гушчароў. Як толькі Зайка выскачыў на яе сярэдзіну, насустрач яму выбег Конь-ваяр. Увесь у залатой збруі, на ілбе яго красавалася дзіўная дыядэма з конікам пасярэдзіне. Ён строга глядзеў на падыходзячых падарожнікаў, выпускаючы з ноздраў густую пару. Грозна тупаў капытамі.

Ад страху Зайка ажно запішчаў. Нават буяны і горды Прывід спыніўся. Але штосьці яго насцярожыў выгляд ахоўніка. Няйначай дыядэма зацікавіла. “Дык я такую ж бачыў … у нашай бабулі. Адкуль …Але ўсё потым. А зараз…”

– Добры дзень, жыхары Чароўнай палянкі! Мы прыйшлі з мірам! Нам вельмі патрэбна ваша дапамога, – распачаў Прывід. Зайка стаяў воддаль і не мог супакоіцца.

Конь-ваяр прыблізіўся да іх.

– У наш край чужаземцам уваход забаронены!

– Але ж нам патрэбна ваша дапамога, – асмеліўся і нават запратэставаў Зайка. Ужо колькі часу  мой сябра, – ён паказаў на Прывіда, – не можа знайсці дарогу дадому.

– І вы насамрэч не хочаце зрабіць нам штосьці кепскае? – быццам бы і грозна, але з прыязнай усмешкаю спытаў Конь-ваяр.

– Так! – Я толькі прашу вашай дапамогі вывесьці мяне з гэтай пушчы, – падцвердзіў Прывід.

І павёў іх Конь-ваяр да самага Галоўнага.

Насустрач выйшаў надта маленькі конік, што Прывід ледзь стрымаў сябе, каб не рассмяяцца на ўсе свае сорак зубоў.

На ілбе ў самага Галоўнага таксама красавалася дзіўная дыядэма з мноствам шматкаляровых камянёў, а сам увесь у залатой збруі. На шыі яго вісеў лаўровы вянок.

Самы галоўны загадаў накарміць-напаіць падарожнікаў, распытаў пра іх здарэнне. Затым паклікаў у званочак, і тут жа з’явіўся яго верны памочнік – маленькі, але рухавы конік. «Дык гэта чысты рыхтык малодшага брата Ігрунка», – падумаў Прывід.

– Гэта Зніч, - прадставіў важак. – Ён атрымаў загад праводзіць вас дадому. І не блудзіце болей.

Зніч лагодна ўсміхнуўся, як зранку ўсміхаецца маладое сонейка і прапанаваў:

– Калі ласка, след у след за мной! Тут паўсюль – служкі Чорнага Вока снуюць. Усю нашу вялікую сям’ю па свеце параскідаў…

Прывід слухаў і маўчаў.

Зніч вёў спадарожнікаў у вядомым толькі яму кірунку. Без дадатковых тлумачэнняў і перасцярог з боку госця.

Якіх-небудзь гадзіну-другую і яны былі на ўскрайку лесу, адкуль ужо бачна была хаціна гаспадароў Прывіда. Ён так узрадаваўся! Зніч правёў праз гушчар і вакол балот так хутка, быццам ведаў у ім кожнае дрэўца, кожны кусцік і травінку.

Калі Прывід  ужо падышоў да Зніча, каб падзякаваць, той першым зрабіў крок наперад і ўручыў нечаканаму госцю  сваю налобную дыядэму.

– Гэта перадай гаспадарам сваім, - сказаў Зніч.  Акурат да рабінавых караляў… – Яны ўсё зразумеюць.

– Дзякуй. Абавязкова перадам.

У беларускім народным календары ёсць асаблівае свята — Багач. Яго прынята зваць святам ураджая, калі сканчаецца жніво і кожны гаспадар можа ацаніць, з чым будзе зімаваць.

Багач — што адзначаем?

У Беларусі за восеньскім народным святам замацавалася імя Багач. Але ў іншых славянскіх краінах яго называлі зусім па-рознаму — Лукаў дзень, Пасекін дзень, Малая Прачысцінка …

У праваслаўным календары ёсць свой аналаг Багача — Раство Прасвятой Багародзіцы. І гэта не супадзенне, бо свята ўраджаю гэта і дзень шанавання жанчыны-маці, берагіні і захавальніцы ачага.

Традыцыі Багача

Багач  старажытнае сакральнае свята, якое ўзыходзіць ад часоў паганства. Яно звязанае з сіламі Зямлі і маці-прыроды. Таму ў другой палове восені, калі палі і сады пусцеюць, можна крыху адпачыць і падзякаваць прыроде за атрыманы ўраджай.

У розных рэгіёнах Беларусі свята ўраджаю Багач мае свае традыцыі, але можна вылучыць і нешта агульнае.

У вёсках было прынята варажыць на каласках і даведвацца пра будучы ўраджай, «разглядаць» жаніха і нават «бачыць» колькасць дзяцей у шлюбе.

Звязаны сноп каласоў — гэта ўвогуле адзін з сімвалаў свята. Яго прынята было ставіць у «чырвоным» куце, побач з абразамі і захоўваць да наступнага ўраджаю.

У гэты дзень было прынята сядзець у хаце з агнём. У святліцы запальвалі свечку і ставілі яе ў міску са збожжам або проста праводзілі вечар пры лучыне і чыталі малітву. Лічылася, што агонь валодае ачышчальнай сілай і зараджае энергіяй жыцця.

Адмысловае значэнне пры імпрэзе Багача меў культ маці. У гэты дзень вясковыя жанчыны вадзілі карагоды, дарылі падарункі бабкам-павітухам, хадзілі ў госці да старэйшых сваячак. Шанавалі жанчын, якія нядаўна нарадзілі дзіця, ім прыносілі свежы гарачы хлеб і малако.

Таксама хадзілі ў госці да маладых, «вучыць іх розуму». Маладым мужу і жонцы трэба было ўважліва слухаць навучанні свякрухі ці цешчы і дзякаваць ім за навуку.

Цікавы факт. У Беларусі некалькі гадоў таму была выпушчана памятная манета, прысвечаная народнаму святу «Багач». На ёй намалявана абрадавая міска са збожжам і запаленай свечкай. Міска змешчана на фоне поля і нацыянальнага беларускага арнаменту і ручніка.

На Багача наведвалі могілкі, наводзілі там чысціню і прыносілі плён новага ўраджаю — хлеб, яблыкі ці мёд.

Увечар было прынята ўладкоўваць застолле. Часам яго праводзілі ўскладчыну і дзялілі ежу на ўсіх — не дзелячы і на багатых ці бедных.

На вёсцы ў гэты дзень усе жыхары збіраліся талакой, перш за ўсё рабілі Багач – насыпку з зернем, у сярэдзіну якой устаўлялася свечка. Кожны вясковец па жменьцы прыносіў зерне новага ўраджаю для Багача.

У заходніх раёнах Беларусі на Багача забівалі хатнюю скаціну, а гаспадароў, якія шкадавалі гэта рабіць, перасцерагалі, што "жывёлу воўк парве".

Таксама у гэты дзень назіралі за надвор’ем і паводзінамі жывёл. Напрыклад, калі раніцай туман, то хутка пойдуць дажджы, калі ж дзень ясны, то добрае надвор’е пратрымаецца да канца кастрычніка. Калі пасля Малой Прачысты хатняя жывёла імкнецца на пашу вельмі рана, то і зіма будзе ранняя.

Багач сёння

Цяпер традыцыі народнага свята адраджаюцца падчас правядзення народнага свята ў «Дудутках» і ў Музеі архітэктуры і побыту ў Азярцы. Святкуюць багач і ў Вязанцы.

Гасцям расказваюць і паказваюць, як праходзіў Багач у беларускіх вёсках - гэта і збор ураджаю, і кіраванне карагодамі і падзячная малітва.

У праграме свята ёсць майстар-класы і абрадавыя гульні. Госці могуць убачыць, як плесці паясы з саломы ці бяросты, сплятаць каласы ў снапы і нават навучыцца ткаць ці працаваць з ганчарным кругам.

Восеньскае свята ўраджаю ладзяць у мясцовых дамах культуры: са сцэны спяваюць абрадавыя песні, расказваюць пра традыцыі і ладзяць вечарыны з гарбатай.

Народнае свята жыве, пакуль аб ім памятаюць і працягваюць шанаваць.

https://bel.24health.by/kamaedzica-yak-nashy-prodki-svyatkavali-svyata-abudzhennya-pryrody-ad-zimovaga-snu/

Адна з самых актыўных галерэй Мінска —«Высокае месца» — не парастае радаваць аматараў мастацтва разнастайнымі праектамі. У верасні галерэя прэзентавала выстаўку жывапісу і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва «Гарызонты творчасці», прысвечанай 65-годдзю дзяржаўнай установы адукацыі «Дзіцячая мастацкая школа мастацтваў №1 імя В.К. Цвірка г. Мінска».

Дзіцячая мастацкая школа расчыніла свае дзверы для юных мастакоў 1 кастрычніка 1958 года, – першая мастацкая школа сталіцы, адна са старэйшых школ мастацкага профілю Рэспублікі Беларусь.

У 2008 годзе школе было прысвоена імя народнага мастака Беларусі, лаўрэата Дзяржаўнай прэміі Віталя Канстанцінавіча Цвіркі. Работа класіка беларускага жывапісу служаць невычэрпнай крыніцай натхнення для навучэнцаў, якія годна працягваюць справу майстра.

На трох узроўнях выставачнага павільёна размясціліся больш за 60 работ навучэнцаў, выпускнікоў і настаўнікаў мастацкай школы за апошнія пяць гадоў. Тут ёсць мінскія краявіды, нацюрморты, партрэты, графіка, ілюстрацыі міфічных персанажаў з беларускай міфалогіі і іншыя фантастычныя вобразы.

У мастацкай школе вучаць не толькі традыцыйнаму акадэмічнаму жывапісу, але і скульптуры, якая таксама прадстаўлена на выстаўцы. Зусім нядаўна сталі выкладаць яшчэ адну дысцыпліну.

Два гады таму з'явіўся новы напрамак — камп'ютарная графіка. Выпускнікоў пакуль няма, але навучэнцы зараз асвойваюць спецыяльныя праграмы, маляванне на графічным планшэце. На выстаўцы можна ацаніць іх работы, напрыклад, «Незнаёмка» ці «Іржавы горад».

Погляд мастакоў на мінулае і будучыню горада, у якім яны жывуць, зацікаўленасць гісторыяй родных мясцін, вобраз сярэднестатыстычнага сучаснага жыхара сталіцы — усё гэта прадстаўлена на выстаўцы.

За 65 гадоў працы школа выпусціла больш за 3000 навучэнцаў, многія з якіх паспяхова прадоўжылі сваю адукацыю ў сярэдніх і вышэйшых мастацкіх навучальных установах рэспублікі і за мяжой, атрымаўшы прызнанне і стаўшы вядомымі мастакамі, дызайнерамі, архітэктарамі.

Арыгінальныя ідэі настаўнікаў натхняюць вучняў школы, увасабляючыся ў плённае творчае супрацоўніцтва, вынікам якога з'яўляецца пастаянны ўдзел у гарадскіх, рэспубліканскіх і міжнародных конкурсах, дзе дзеці нярэдка становяцца пераможцамі, а іх работы атрымліваюць самую высокую адзнаку.

Удзел у выстаўках — гэта не толькі рэклама ці самарэклама. Гэта, перш за ўсё, уздым аўтарытэту ўстановы і канкрэтна ўдзельнікаў праекта, актывізацыя цікавасці супольнасці да калектыўнай і персанальнай творчасці,

выяўленне поспехаў, падтрымка адораных дзяцей, дэманстрацыя магчымасцей педагогаў, прыцягненне ўвагі грамадскасці і бацькоў да праблем мастацкай творчасці і дзіцячай творчасці ў прыватнасці.

Важны актыўны ўдзел дзяцей у падрыхтоўцы да выставак. Раскладваюцца ўсе работы, і юнакі разам з педагогам абмяркоўваюць кожную работу. Менавіта так вучні вучацца, не крыўдуючы, выслухоўваць крытыку, спачувальна ставіцца да няўдач іншых і спакойна ставіцца да сваіх поспехаў. На такіх працоўных выстаўках навучэнцы пранікаюцца творчымі ідэямі адзін аднаго, узбагачаючы ўласны багаж ведаў. Падвядзенне вынікаў прадугледжвае рэфлексію, калектыўны аналіз вырабаў у цэлым і ацэнку вырабу кожнага дзіцяці.

На працягу навучальнага часу юнакі і дзяўчаты старанна рыхтуюцца да выставак: вучацца афармляць работы, абмяркоўваюць арганізацыю, адбіраюць лепшыя работы.

Кожны экспанат, які прадстаўлены на выстаўцы, нясе ў сабе часцінку душы, любоў і трапятанне, з якімі яго стваралі. Менавіта на гэтых выстаўках дзеці могуць ацаніць сябе ў параўнанні з іншымі. І тут ёсць месца радасці, часам, і расчараванню. Але ўсё разам дысцыплінуе, дае магчымасць самаацэнкі, стымулюе актыўнасць і творчыя здольнасці. А заслужана атрыманая грамата ўсяляе ўпэўненасць і падахвочвае да ўдасканалення. Вопыт выставачнай дзейнасці вучыць не засмучацца пры няўдачах, а працягваць працаваць, атрымліваць асалоду ад творчасці.

Творчасць бясспрэчна ўплывае на дзіця, яго развіццё, уменні, характар. Яно вучыць самавыяўленню, дапамагае спазнаць свет, убачыць яго на свае вочы. Дзіця, якое займаецца творчасцю, умее выходзіць за межы агульнапрынятага, і дзякуючы гэтаму пераадольвае праблемы лягчэй, бо ў яго ёсць шмат варыянтаў іх вырашэння.

Выстаўка «Гарызонты творчасці» – гэта магчымасць зазірнуць ва ўнікальны творчы свет маладога пакалення праз прызму жывапісных работ вучняў школы, а таксама атрымаць асалоду ад майстэрства педагогаў школы.

https://bel.24health.by/perspektyvy-kurs-na-etnagrafichnasc-yak-u-minsku-praxodzic-vosenski-salon-2023/